Mury miejskie w Poznaniu

 Ten artykuł od 2023-06 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł.
Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do źródeł. Dodanie listy źródeł bibliograficznych jest problematyczne, ponieważ nie wiadomo, które treści one uźródławiają.
Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary)
Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.
Mury miejskie w Poznaniu
Symbol zabytku nr rej. A-250 z 13 lipca 1984
Ilustracja
Poznań otoczony murami, stan około 1617 roku
Państwo

 Polska

Miejscowość

Poznań

Ukończenie budowy

XIII-XV w.

Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, po lewej znajduje się punkt z opisem „Mury miejskie w Poznaniu”
52,410483°N 16,933326°E/52,410483 16,933326
Multimedia w Wikimedia Commons
Zaznaczony przebieg murów miejskich na tle współczesnej zabudowy
Baszta "Strażacka" i Baszta Katarzynek. Zrekonstruowane obwarowania na dziedzińcu straży pożarnej
Baszta Armatnia
Zachodni fragment murów przy ul. Ludgardy
Furta zamkowa muru zewnętrznego (1925)
Południowy fragment murów (pocz. XVIII w.), w pobliżu dawnej Bramy Wrocławskiej, za murami widoczna fara
Tablica pamiątkowa

Mury miejskie Poznania – zespół budowli obronnych wzniesionych w celu ochrony średniowiecznego miasta lokacyjnego przed ingerencją zewnętrzną.

Historia

Obwarowania drewniano-ziemne zaczęły być budowane wokół miasta, wkrótce po lokacji w 1253 roku[1]. Pierwsza wzmianka o istnieniu murów obronnych pochodzi z 1297 roku, w której Władysław Łokietek zwolnił kościół poznański z obowiązków ciążących na mieszczanach poza trzymaniem straży na murach. Przypuszczać można, że mury zostały wzniesione około 1280 roku[2]. Do końca XIII wieku istniał już pełny obwód muru długości 2300 kroków (ok. 1725 m), wysokości ok. 7 m (baszty muru wewnętrznego miały 11 m), posiadający 32 wykusze. Zbudowany został z cegły na podstawie kamiennej.

Po 1431 roku na większości obwodu fortyfikacje wzmocniono drugim murem – zewnętrznym, wyposażonym w półkoliste baszty zwane armatnimi, przystosowane do broni palnej. W XVII w. średniowieczne mury straciły swoje znaczenie w związku z rozwojem artylerii. W czasie potopu Szwedzi wznieśli ziemne fortyfikacje bastionowe, a coraz bardziej zaniedbane mury zaczęto obudowywać budynkami mieszkalnymi. W wyniku budowy kościoła jezuickiego, który stanął częściowo w dawnej fosie, rozebrano fragment południowego odcinka murów. W latach 1701-1712 wzniesiono nowy mur bardziej na południe z charakterystycznymi kluczowymi otworami strzelniczymi. Po zajęciu miasta przez Prusaków w 1793 r. nakazano rozbiórkę murów[1]. Obiekty, które przetrwały, rozebrano na początku XX w. lub w czasie okupacji hitlerowskiej. Do dnia dzisiejszego zachowała się tylko Baszta Katarzynek. W czasie odgruzowywania Poznania po II wojnie światowej natrafiono w podwórzu kamienicy przy ul. 23 Lutego na pozostałości baszty armatniej, które zakonserwowano i wyeksponowano. W 2001 r. rozpoczęto badania archeologiczne które odsłoniły wewnętrzny i zewnętrzny mur miejski na odcinku między basztą armatnią a pozostałościami Bramy Wronieckiej. Po trwających ponad 5 lat pracach w 2008 roku otwarto tam ścieżkę turystyczną. Pozostały też fragmenty muru zewnętrznego wraz z Furtą Zamkową u stóp Zamku Królewskiego.

Bramy

W murze istniały 4 bramy:

  • Wroniecka[1]
  • Wrocławska[1]
  • Wielka[1]
  • Wodna[1]
    • Glinna (wymieniana w średniowiecznych lustracjach, od XVI w. przestaje się pojawiać; prowadziła na przedmieście Glinki, dokładna lokalizacja nieznana, znajdowała się prawdopodobnie u wylotu ulicy Podgórnej (obecnie Paderewskiego), czasami była też utożsamiana z furtą Zamkową)

oraz 3 mniejsze furty:

  • Zamkowa
  • Dominikańska
  • Ciemna Brama[1]

Na terenie obecnego szpitala im. Strusia znajdowała się – jedyna tak wysoka – 30 metrowa baszta zwana Wieżą Zegarną lub Czerwoną Wieżą.

Wykusze

Począwszy od Bramy Wodnej dookoła miasta zgodnie z ruchem wskazówek zegara.

  • Wykusz Altarystów Marii Magdaleny, zwany Peterkowskim
  • Wykusz Drugi Altarystów Marii Magdaleny – Psałteria
  • Wykusz Michała
  • Wykusz Tomasza Kołaczka
  • Wykusz Piwowarów
  • Wykusz Kaznodziejski – Ciemna Bramka
  • Wykusz Stanisława Wierzby – nowa szkoła parafialna
  • Wykusz Stefana Potulickiego
  • Wykusz Koło Szkoły
  • Wykusz Iluminatorów
  • Wykusz Kuśnierzy
  • Wykusz Budników
  • Wykusz Rzeźników z Nowych Jatek
  • Wykusz Piwowarów (drugi)
  • Wykusz Bednarzy
  • Wykusz Rzeźników ze Starych Jatek
    • Wykusz Kuśnierzy (wymieniany dopiero od 1588 r.)
  • Wykusz Szymona Woźnego
  • Wykusz Stanisława Sługi Miejskiego
  • Wykusz miejski
  • Wykusz miejski
  • Wykusz miejski
  • Wykusz Kaspra Bednarza
  • Wykusz Podstarościego Michela Hana
  • Wykusz Januszewej
  • Wykusz Mrzygłodowski
  • Wykusz Sukienników
  • Wykusz Janowej Pawłowej
  • Wykusz Piotra Piekarza
  • Wykusz Szewca Kozła
  • Wykusz Szewców
  • Wykusz Czalnego
  • Wykusz Krawców

Upamiętnienie

W sierpniu 2013 w chodnikach na terenie Starego Miasta wmurowano 17 tablic pamiątkowych upamiętniających przebieg murów i informujących o poszczególnych ich elementach. Tablice zamontowano na ul. Wodnej, Woźnej, Wielkiej, Dominikańskiej, Szewskiej, Wronieckiej, 23 Lutego, Paderewskiego, Szkolnej, Wrocławskiej i na Skwerze Wilhelmiego. Wykonała je odlewnia Stanisława Maryańskiego, a inicjatorem był Zarząd Dróg Miejskich[3]. Mury wchodzą w skład zabytków i atrakcji trasy turystycznej Traktu Królewsko-Cesarskiego[4].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f g Poznań - miejskie mury obronne [online], Architektura średniowiecza i starożytności [dostęp 2023-06-13]  (pol.).
  2. ↑ Jarosław Widawski "Miejskie Mury Obronne w Państwie Polskim", wyd. MON, 1973
  3. ↑ Maciej Roik, Były mury miejskie, a dzisiaj są tablice, w: Głos Wielkopolski, 24-25.8.2013, s.5
  4. ↑ Trakt Królewsko-Cesarski. [dostęp 2016-07-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-06-11)].

Bibliografia

  • Kronika Miasta Poznania Nr 1/96 Mury miejskie, Poznań 1996 r., ISSN 0137-3552
  • WitoldW. Gostyński WitoldW., ZbigniewZ. Pilarczyk ZbigniewZ., Poznań. Fortyfikacje miejskie, Poznań: Wydawnictwo Miejskie, 2004, ISBN 83-89525-91-7, OCLC 69641445 .