Nałużyn
 Leea philippinensis | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | eukarionty | ||
|---|---|---|---|
| Królestwo | rośliny | ||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | okrytonasienne | ||
| Klasa | Magnoliopsida | ||
| Nadrząd | |||
| Rząd | winoroślowce | ||
| Rodzina | winoroślowate | ||
| Rodzaj | nałużyn | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Leea D. van Royen ex Linnaeus Syst. Nat. ed. 12. 2: 627. 15-31 Oct 1767; Mant. 17, 124. 15-31 Oct 1767[3] | |||
| Typ nomenklatoryczny | |||
| L. aequata L.[3] | |||
| Synonimy | |||
| |||
| |||
| |||
Nałużyn[5] (Leea) – rodzaj roślin z rodziny winoroślowatych (Vitaceae), czasem wyodrębniany w monotypową rodzinę nałużynowate Leeaceae. Obejmuje 45 gatunków[6]. Rośliny te występują głównie w południowo-wschodniej Azji, ale zasięg rodzaju obejmuje też północną Australię, dwa gatunki rosną w tropikalnej Afryce i na Madagaskarze[4][6].
Niektóre gatunki wykorzystywane są lokalnie jako rośliny lecznicze i uprawiane jako rośliny ozdobne[7].
Morfologia
- Pokrój
- Krzewy lub małe drzewa, rzadko okazałe byliny. Pędy nie posiadają wąsów czepnych jak inne winoroślowate, za to bywają pokryte rzędami kolców[4].
- Liście
- Pojedyncze, trójlistkowe lub pierzasto złożone. Przylistki okazałe. Brzeg blaszki liściowej jest piłkowany lub ząbkowany, z gruczołkami na końcach ząbków. Wielokomórkowe gruczoły znajdują się zwykle także na dolnej stronie liści[4].
- Kwiaty
- Obupłciowe, 5-krotne (rzadko 4-krotne) zebrane są we wzniesione lub zwisające kwiatostany. Kielich dzwonkowaty z trójkątnymi szczytami działek zakończonymi gruczołkami. Pręcików 5 lub 4, słupek górny, złożony z 2-3 owocolistków (rzadko 5), częściowo pogrążony w dysku kwiatowym. Szyjka słupka wydłużona, zakończona jest dyskowatym lub główkowatym znamieniem[4].
- Owoc
- Jagoda, rzadko owoc suchy, zwykle zaokrąglony, purpurowy, pomarańczowy lub czarny[4].
Systematyka
Jedyny rodzaj z podrodziny Leeoideae Burmeister (w niektórych ujęciach wyodrębnianej jako nałużynowate Leeaceae Dumortier[4]) z rodziny winoroślowatych (Vitaceae). Rodzaj stanowi grupę siostrzaną dla pozostałych winoroślowatych[2].
- Wykaz gatunków[6]
- Leea aculeata Blume ex Spreng.
- Leea acuminatissima Merr.
- Leea adwivedica K.Kumar
- Leea aequata L.
- Leea alata Edgew.
- Leea amabilis H.J.Veitch
- Leea angulata Korth. ex Miq.
- Leea asiatica (L.) Ridsdale
- Leea coccinea Planch.
- Leea compactiflora Kurz
- Leea congesta Elmer
- Leea coryphantha Lauterb.
- Leea curtisii King
- Leea cuspidifera Baker
- Leea dentata Craib
- Leea glabra C.L.Li
- Leea gonioptera Lauterb.
- Leea grandifolia Kurz
- Leea guineensis G.Don
- Leea heterodoxa K.Schum. & Lauterb.
- Leea indica (Burm.f.) Merr.
- Leea javanica Blume
- Leea krukoffiana Ridsdale
- Leea longifoliola Merr.
- Leea macrophylla Roxb. ex Hornem.
- Leea macropus Lauterb. & K.Schum.
- Leea magnifolia Merr.
- Leea manillensis Walp.
- Leea nova-guineensis Valeton
- Leea papuana Merr. & L.M.Perry
- Leea philippinensis Merr.
- Leea quadrifida Merr.
- Leea rubra Blume
- Leea saxatilis Ridl.
- Leea setuligera C.B.Clarke
- Leea simplicifolia Zoll. & Moritzi
- Leea smithii Koord.
- Leea spinea Desc.
- Leea suaveolens Merr. & L.M.Perry
- Leea tetramera B.L.Burtt
- Leea thorelii Gagnep.
- Leea tinctoria Lindl. ex Baker
- Leea tuberculosemen C.B.Clarke
- Leea unifoliolata Merr.
- Leea zippeliana Miq.
Przypisy
- ↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ a b Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2012-02-01] (ang.).
- ↑ a b Index Nominum Genericorum (ING). Smithsonian National Museum of Natural History. [dostęp 2012-02-01]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g Zhiduan Chen & Jun Wen: Leeaceae. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2012-02-01]. (ang.).
- ↑ Nazwa polska według Józef Rostafiński: Słownik polskich imion rodzajów oraz wyż̇szych skupień roślin. Kraków: Akademia Umiejętności, 1900, s. 331. (pol.).
- ↑ a b c Leea D.Royen, [w:] Plants of the World online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2023-06-03] .
- ↑ David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 511, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .
