Narząd szczątkowy

Ludzki wyrostek robaczkowy jest narządem szczątkowym; nie pełni już swojej pierwotnej funkcji

Narząd szczątkowy, narząd rudymentalny, rudyment (łac. rudimentum) – w biologii określa się tak narządy o uproszczonej budowie w porównaniu do ich odpowiedników u innych organizmów, zwłaszcza przodków. Uwstecznienie budowy tych narządów nastąpiło wskutek zatracenia ich pierwotnej funkcji. Narządy szczątkowe zwykle nie spełniają żadnej biologicznej funkcji lub ich funkcja jest marginalna i zazwyczaj w toku ewolucji zanikają[1][2]. Jeśli jednak narząd taki nie upośledza funkcjonowania organizmu, to nie jest eliminowany przez dobór naturalny[potrzebny przypis]. Narządy szczątkowe są pośrednimi dowodami ewolucji[1][2].

Przykłady narządów szczątkowych

  • u człowieka:
    • wyrostek robaczkowy[1][3]
    • szczątkowe owłosienie ciała[4]
    • mięśnie poruszające małżowiną uszną[1][5]
    • kość ogonowa[1][6]
    • guzek Darwina[7]
    • niektóre części narządów płciowych męskich (przyczepek jądra, przyczepek najądrza, przyjądrze, przewodziki zbaczające, łagiewka sterczowa)[8] i żeńskich (nadjajnik, przyjajnik, przyczepek pęcherzykowaty, nasieniowód szczątkowy)[9]
  • u innych zwierząt:

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ a b c d e Czesław Jura: narządy szczątkowe. W: Encyklopedia biologiczna. Czesław Jura, Halina Krzanowska (red). T. VII: Mo–Oś. Kraków: Agencja Publicystyczno-Wydawnicza Opres, 1999, s. 137. ISBN 83-85909-46-X.
  2. ↑ a b Lisa A.L.A. Urry Lisa A.L.A. i inni, Biologia Campbella, Poznań: Dom Wydawniczy REBIS Sp. z o.o., 2023, s. 479, ISBN 978-83-8188-510-2 .
  3. ↑ Bochenek i Reicher 2018a ↓, s. 161.
  4. ↑ Bochenek i Reicher 2018b ↓, s. 348.
  5. ↑ Bochenek i Reicher 2019 ↓, s. 773.
  6. ↑ Bochenek i Reicher 2019 ↓, s. 237.
  7. ↑ Bochenek i Reicher 2018b ↓, s. 388–389.
  8. ↑ Bochenek i Reicher 2018a ↓, s. 569.
  9. ↑ Bochenek i Reicher 2018a ↓, s. 671.
  10. ↑ Orska 1987 ↓, s. 213–216.
  11. ↑ Orska 1987 ↓, s. 195.
  12. ↑ walenie, [w:] CzesławC. Błaszak CzesławC. (red.), Zoologia. Tom 3 część 3. Ssaki, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 2023, s. 332, ISBN 978-83-01-21451-7 .

Bibliografia

  • AdamA. Bochenek AdamA., MichałM. Reicher MichałM., Anatomia człowieka. Tom I. Anatomia ogólna. Kości, stawy i więzadła, mięśnie, wyd. XIII, Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2019, ISBN 978-83-200-4323-5 .
  • AdamA. Bochenek AdamA., MichałM. Reicher MichałM., Anatomia człowieka. Tom II. Trzewa, wyd. X, Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2018a, ISBN 978-83-200-4501-7 .
  • AdamA. Bochenek AdamA., MichałM. Reicher MichałM., Anatomia człowieka. Tom V. Układ nerwowy obwodowy. Układ nerwowy autonomiczny. Powłoka wspólna. Narządy zmysłów, wyd. VI, Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2018b, ISBN 978-83-200-3258-1 .
  • JaninaJ. Orska JaninaJ., Szkielet kończyn parzystych, [w:] HenrykH. Szarski (red.), Anatomia porównawcza kręgowców. Część pierwsza, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1987, ISBN 83-01-02274-4 .
Encyklopedia internetowa (byt anatomiczny):
  • Britannica: science/vestigial-organ
  • Catalana: 0150528, 0150529
  • DSDE: rudiment