Obelisk z Aksum

Obelisk z Aksum
Ilustracja
Państwo

 Etiopia

Miejscowość

Aksum

Typ obiektu

stela

Całkowita wysokość

23 m

Data budowy

ok. IV wiek

Położenie na mapie Etiopii
Mapa konturowa Etiopii, blisko górnej krawiędzi nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Obelisk z Aksum”
Ziemia14°07′55,8″N 38°43′10,8″E/14,132167 38,719667
Multimedia w Wikimedia Commons
„Obelisk z Aksum” w Rzymie, 2002

Obelisk z Aksum (Stela 2) (amhar. የአክሱም ሐውልት) – sjenitowa, monolityczna stela o wysokości 23 m i wadze ponad 100 ton, wzniesiona w ok. IV wieku przez władców starożytnego państwa Aksum w mieście Aksum (Axum) na terenie dzisiejszej Etiopii. Obalona najprawdopodobniej pod koniec X wieku, rozpadła się przy upadku na pięć części. W 1937 roku wywieziona do Włoch przez faszystowskich okupantów. Zwrócona Etiopii w kwietniu 2005 roku i odrestaurowana w miejscu oryginalnej lokalizacji, odsłonięta we wrześniu 2008.

W 1980 roku ruiny starożytnego miasta Aksum zostały wpisane na listę światowego dziedzictwa kulturowego UNESCO.

Opis

Obelisk z Aksum jest jedną z wielu monolitycznych steli wzniesionych w III–IV wieku przez władców starożytnego państwa Aksum (100 p.n.e. – 940) na terenie miasta Aksum w północnej części dzisiejszej Etiopii, ok. 50 km od granicy z Erytreą[1][2]. Ok. 120 steli wzniesiono na terenie u południowych podnóży wzgórz Bieta Gijorgis, na którym dokonywano pochowków, w celu oznaczenia grobowców[3][4].

Stele wznoszono z jednego fragmentu sjenitu nefelinowego wydobywanego ok. 4 km od Aksum[1]. Sześć steli zdobią płaskorzeźby nadające im wrażenie wielopiętrowych budowli z wyraźnie zaznaczonymi elementami belek, okien i drzwi wejściowych[2]. Na niektórych stelach znajdują się trójjęzyczne inskrypcje króla Ezana z IV wieku wykonane w językach greckim, sabejskim i gyyz[5].

Stele oznaczały grobowce, przy czym wśród inskrypcji nie ma żadnych wskazówek odnośnie do tego, kto spoczywa w grobowcu oznaczonym stelą[2]. Z uwagi na rozmiary i bogate zdobienia steli, jest prawdopodobnym, że w grobowcach spoczywają władcy Aksum[2].

Największa stela, o wysokości ok. 30 metrów i ciężarze ponad 500 ton[4], leży w ruinie – prawdopodobnie uległa uszkodzeniu już podczas jej wznoszenia[5][4]. Była to najprawdopodobniej najwyższa monolityczna stela jaką budowali starożytni[5][4]. Najwyższe stele w Aksum przewyższały obeliski egipskie[6].

„Obelisk z Aksum” (Stela 2) jest największą stojącą stelą w Aksum – ma 23 metry wysokości[5] i waży ponad 100 ton[7]. Jej zdobienia imitują dziewięciopiętrowy budynek[5].

Historia

Podczas prac archeologicznych w latach 1994–97 stwierdzono, że najprawdopodobniej pod koniec X wieku pod stelą przeprowadzono wykop aby ją przewrócić[8]. Po upadku stela rozpadła się na pięć części, które zostały udokumentowane na zdjęciach przez niemiecką wyprawę w 1906 roku[8].

Po inwazji włoskiej w roku 1936 na ówczesną Abisynię, w roku 1937 na osobisty rozkaz Mussoliniego stela została zrabowana przez włoskich żołnierzy, wywieziona do Włoch i ustawiona w centrum Rzymu na Piazza di Porta Capena[8][a].

W 1980 roku ruiny starożytnego miasta Aksum zostały wpisane na listę światowego dziedzictwa kulturowego UNESCO[5].

Władze Etiopii uważają obelisk za ważną część dziedzictwa kulturowego państwa i przez lata zabiegały u władz Włoch o jej zwrot[9][10]. Już w 1947 roku dzięki staraniom ONZ Włochy zobowiązały się do zwrotu steli na jej pierwotne miejsce[7][10]. Po wielu latach nacisku, w kwietniu 1997 roku, podczas swojej wizyty Etiopii, prezydent Włoch Oscar Luigi Scalfaro obiecał rychły zwrot zabytku[11].

W 2002 roku uderzył w niego piorun (stela była osadzona na żelaznym pręcie) i zniszczył wierzchołek, co spowodowało konieczność poddania obelisku konserwacji[10][12]. Pierwsze kroki w celu rozebrania obelisku i przewiezienia go na miejsce przeznaczenia podjęto w listopadzie 2003, kiedy rząd Włoch podjął decyzję o pokryciu kosztów przedsięwzięcia[11].

Problemem było znalezienie odpowiedniego środka transportu. Ponieważ po oderwaniu się Erytrei Etiopia straciła dostęp do morza, a stosunki między Erytreą a Etiopią wciąż są napięte, transport przez pobliski erytrejski port Massawa, przez który obelisk wywieziono z Afryki, był niemożliwy[11].

Transport miał odbyć się drogą lotniczą. Rozcięty na trzy równe części[7] i odrestaurowany zabytek czekał na przewiezienie do Etiopii w magazynach niedaleko rzymskiego lotniska międzynarodowego im. Leonardo Da Vinci w Fiumicino[11]. Jednym z problemów była niewystarczająca długość pasa startowego na lotnisku w Aksum[7]. Drogi i mosty między Addis Abebą i Aksum nie nadawały się do tak skomplikowanego transportu drogowego. Jedynym wyjściem była modernizacja pasa startowego lotniska w Aksum. Ostatecznie obelisk został przewieziony w trzech lotach: 19, 22 i 25 kwietnia 2005. Użyto Antonova An-124 Rusłana[7][10].

Przywiezieniu pierwszej części obelisku towarzyszyły uroczystości państwowe[7][13]. Obelisk miał być ponownie ustawiony we wrześniu 2005. Cała operacja miała kosztować rząd włoski ok. 6 mln euro[7]. W marcu 2007 zakończyło się wylewanie fundamentów pod ponowne wzniesienie obelisku. W czerwcu 2008 rozpoczęto rekonstrukcję pod kierunkiem włoskiego inżyniera Giorgio Crociego. Zabytek został oficjalnie odsłonięty 4 września 2008[14], podczas ceremonii stanowiącej ostatni element obchodów roku 2000 w kalendarzu etiopskim[9].

Uwagi

  1. ↑ Doniesienia o rozłupaniu steli na trzy części w celu łatwiejszego transportu do Rzymu nie odpowiadają faktom – po upadku stela znajdowała się w 1937 pięciu częściach. Patrz Phillipson (2012).

Przypisy

  1. ↑ a b D. W. Phillipson: Foundations of an African Civilisation: Aksum & the Northern Horn, 1000 BC-1300 AD. Boydell & Brewer Ltd, 2012, s. 139. ISBN 978-1-84701-041-4. [dostęp 2016-01-10].
  2. ↑ a b c d D. W. Phillipson: Foundations of an African Civilisation: Aksum & the Northern Horn, 1000 BC-1300 AD. Boydell & Brewer Ltd, 2012, s. 140. ISBN 978-1-84701-041-4. [dostęp 2016-01-10].
  3. ↑ Neil Asher Silberman: The Oxford Companion to Archaeology. OUP USA, 2012, s. 48. ISBN 978-0-19-973578-5. [dostęp 2016-01-10].
  4. ↑ a b c d David W. Phillipson: Aksum, Kingdom of. W: Encyclopedia of African History: A - G.. 1. Taylor & Francis, 2005, s. 68. ISBN 978-1-57958-245-6. [dostęp 2016-01-10].
  5. ↑ a b c d e f UNESCO: Aksum. [dostęp 2016-01-10]. (ang.).
  6. ↑ Anthony Appiah, Henry Louis Gates: Encyclopedia of Africa. Oxford University Press, 2010, s. 76-77. ISBN 978-0-19-533770-9. [dostęp 2016-01-10].
  7. ↑ a b c d e f g Embassy of The Federal Democratic Republic of Ethiopia in London: The Axum Obelisk. [dostęp 2016-01-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2004-06-24)]. (ang.).
  8. ↑ a b c D. W. Phillipson: Foundations of an African Civilisation: Aksum & the Northern Horn, 1000 BC-1300 AD. Boydell & Brewer Ltd, 2012, s. 142. ISBN 978-1-84701-041-4. [dostęp 2016-01-10].
  9. ↑ a b BBC News: Ethiopia unveils ancient obelisk. 2008-09-04. [dostęp 2016-01-10]. (ang.).
  10. ↑ a b c d Christiane Kohl. Ein besonders langes Stück Geschichte. „Sueddeutsche Zeitung”, 2008-12-09. (niem.). 
  11. ↑ a b c d Sean Anderson: Modern Architecture and its Representation in Colonial Eritrea: An In-visible Colony, 1890-1941. Ashgate Publishing, Ltd., 2015, s. xv. ISBN 978-1-4724-1498-4. [dostęp 2016-01-10].
  12. ↑ BBC News: Rome obelisk struck by lightning. 2002-03-28. [dostęp 2016-01-10]. (ang.).
  13. ↑ BBC News: Obelisk arrives back in Ethiopia. 2005-04-19. [dostęp 2016-01-10]. (ang.).
  14. ↑ UNESCO: Inauguration Ceremony for the Aksum Obelisk. [dostęp 2016-01-10].

Linki zewnętrzne

  • UNESCO: unescostudiotv: The reinstallation of the Aksum Obelisk. [w:] Youtube [on-line]. [dostęp 2016-01-10]. (ang.).