Okres prenatalny

Okres prenatalny (od łac. prae 'przed' i natalis 'urodzeniowy') - okres od powstania zygoty do narodzin. Dzieli się na trzy okresy^[1][2][3]:

• okres zygoty (jaja płodowego) - od poczęcia do czasu zagnieżdżenia (implantacji) zygoty w ścianie macicy, 3-4 dzień ciąży,
• okres zarodkowy (embrionalny) - do czasu wytworzenia łożyska, 5-10 tydzień ciąży,
• okres płodowy (fetalny) - do porodu, 11-40 tydzień ciąży.

Podział ciąży na trymestry, miesiące i tygodnie:

• I trymestr
  • 1 miesiąc – od 0 do 4 tygodnia ciąży (rozpoczyna się w pierwszym dniu ostatniej miesiączki)
  • 2 miesiąc – od 5 do 9 tygodnia ciąży
  • 3 miesiąc – od 10 do 13 tygodnia ciąży
• II trymestr
  • 4 miesiąc – od 14 do 18 tygodnia ciąży
  • 5 miesiąc – od 19 do 22 tygodnia ciąży
  • 6 miesiąc – od 23 do 26 tygodnia ciąży
• III trymestr
  • 7 miesiąc – od 27 do 31 tygodnia ciąży
  • 8 miesiąc – od 32 do 36 tygodnia ciąży
  • 9 miesiąc – od 37 do 40 tygodnia ciąży (przyjmuje się za normę urodzenie 2 tygodnie przed jak i 2 tygodnie po terminie, czyli poród może odbyć się między 38 a 42 tygodniem).

Pierwszy trymestr

Pierwszy trymestr to okres najbardziej intensywnego rozwoju płodu.

Pierwszy miesiąc

• okres szybkich podziałów zapłodnionej komórki,
• kończy się faza jaja płodowego, a rozpoczyna faza zarodkowa (embrionalna),
• zarysowuje się okolica głowy,
• tworzą się oczy,
• od około 20 dnia tworzy się prymitywna rurka sercowa,
• tworzy się zamknięty system naczyń krwionośnych,
• od około 22 dnia zaczyna pracować serce.
• powstają zaczątki 33 kręgów,
• pojawia się jama ustna, zawiązki narządów wewnętrznych, kończyn, uszu i nosa oraz 40 par mięśni,
• kończąc pierwszy miesiąc zarodek ludzki jest zwinięty w łuk, ma około 0,5 cm długości i waży poniżej 1 g.

Drugi miesiąc

• okres tworzenia się podstawowych narządów (organogeneza),
• pojawiają się zawiązki dłoni i stóp, gruczołów rozrodczych, rozrodczych narządów płciowych,
• twarz nabiera bardziej ludzkiego wyglądu,
• głowa staje się największą częścią ciała,
• pojawiają się zawiązki zębów,
• w zawiązku oka powstaje barwnik widoczny przez przezroczystą skórę płodu,
• serce, szczęka i żuchwa są całkowicie uformowane,
• wytwarza się podniebienie i przewód nosowo-łzowy,
• wątroba podejmuje wytwarzanie komórek krwionośnych,
• tworzą się wargi i zawiązek języka,
• małżowina uszna przybiera kształt odziedziczony po rodzicach,
• drogi moczowo-płciowe i przewód pokarmowy oddzielają się od siebie,
• kostnieją żebra i kręgi,
• gałki oczne nabierają pigmentu, tworzą się powieki,
• na dłoniach pojawiają się główne linie papilarne,
• następuje rozwój gruczołów dokrewnych oraz kubków smakowych,
• u dziewczynek rozpoczyna się formowanie łechtaczki, u chłopców – moszny,
• kończąc drugi miesiąc zarodek mierzy 3 cm,
• kończy się zarodkowy okres rozwoju.

Trzeci miesiąc

• rozpoczyna się płodowy okres życia,
• płód jest coraz bardziej aktywny, przejawia już indywidualne cechy w wyglądzie i zachowaniu,
• grubieje skóra i mięśnie,
• na skórze wyrasta meszek płodowy,
• powieki przykrywają oczy,
• na kończynach pojawiają się zawiązki paznokci,
• twarz ma już proporcje dziecięce,
• powstaje otwór odbytowy i gruczoły wytwarzające ślinę,
• nerki produkują mocz, kora nadnercza wydziela hormony,
• rozwijają się struny głosowe,
• płód ma 7,5 cm długości i waży 14 g.

Drugi trymestr

Drugi trymestr – charakteryzuje go intensywny wzrost płodu oraz duże tempo rozwoju układu nerwowego.

Rozwój fizyczny:

• mózg osiąga pełną liczbę neuronów, które intensywnie się rozwijają;
• następuje mielinizacja – tworzenie się otoczki tłuszczowej wzdłuż włókien nerwowych w rdzeniu kręgowym; dzięki czemu szybszy i bardziej efektywny jest przebieg impulsów nerwowych.

Czwarty miesiąc

• intensywny przyrost długości ciała do 25 cm i ciężaru do 20 dag,
• główka zajmuje 1/3 ciała, dzięki rozwojowi mięśni karku trzyma się prosto,
• na palcach pojawiają się poduszeczki dotykowe, a na nich linie papilarne,
• serce przepompowuje ok. 30 l krwi,
• tarczyca asymiluje jod i wydziela tyroksynę,
• organizm syntezuje białka,
• magazynowana jest brunatna tkanka tłuszczowa, która zostaje przekształcona bezpośrednio w energię,
• zwiększa się ilość płynu owodniowego, który zapewnia utrzymanie stałej temperatury, łagodzi wstrząsy i skutki urazów fizycznych matki,
• mózg dynamicznie dojrzewa, na jego powierzchni pojawiają się bruzdy (bruzda Sylwiusza) i zwoje,
• uformowany jest móżdżek,
• powstają nowe połączenia nerwowe,
• w przedniej części kory mózgowej tworzy się mapa ruchowa i czuciowa ciała.

Piąty miesiąc

• płód osiąga do 30 cm długości i do 40 dag wagi;
• porost włosów, brwi i rzęs, pojawienie się paznokci;
• wysłuchiwane tony serca;
• w mózgu uwidacznia się bruzda czołowa, ciemieniowo-potyliczna i ostrogowa oraz spoidła;
• stopniowo aktywność płodu staje się regularna i cyklicznie zmienia się → faza czuwania, snu; w tym momencie bardzo dużo zależy od temperamentu a także stylu życia matki.

Szósty miesiąc

• ciało płodu powoli staje się proporcjonalne,
• długość ciała do 35 cm, waga od 50 do 70 dag,
• wytwarzają się więzadła stawowe,
• szkielet intensywnie kostnieje,
• płód magazynuje substancje potrzebne po urodzeniu: wapń, żelazo, białko, przeciwciała,
• dojrzewają narządy wewnętrzne,
• kończy się wzrost liczby komórek i zwojów nerwowych,
• gęstnieje sieć wiązań nerwowych.

Trzeci trymestr

Trzeci trymestr to okres, w którym wzrasta możliwość przeżycia płodu poza organizmem matki.

Siódmy miesiąc

• płód osiąga ok. 40 cm długości i waży 90-135 dag,
• w dalszym ciągu rosną włosy i paznokcie,
• u chłopców jądra z jamy brzusznej zsuwają się do moszny,
• zmniejsza się przestrzeń wokół płodu, co utrudnia swobodne poruszanie się,
• powstają wzorce pamięciowe ruchów,
• większość odruchów wrodzonych jest już widoczna (np. odruch ssania, poszukiwania pokarmu, kroczenia czy chwytania).

Siódmy/ósmy miesiąc

• pojawia się intensywna aktywność kory mózgowej,
• układ nerwowy sprawniej koordynuje ruchami ciała, zawiaduje czynnościami, myśleniem i uczuciami,
• płód coraz częściej przybiera pozycję główkową w dół,
• wytwarza się zdolność lewej półkuli mózgowej do przyjmowania dźwięków mowy, a prawej – muzyki.

Ósmy miesiąc

• płód waży 1800-2200g,
• skóra wygładza się i różowieje,
• ciało przybiera kształt bardziej zaokrąglony,
• nadal dojrzewają narządy wewnętrzne, zwłaszcza układ oddechowy.

Dziewiąty miesiąc

• na 2 tygodnie przed urodzeniem płód przestaje rosnąć,
• w jelicie grubym gromadzą się martwe komórki przewodu pokarmowego oraz połknięte włoski utraconego meszku płodowego.

Zobacz też

• zygota
• zarodek
• płód

Przypisy