Orogeneza alpejska

Ten artykuł od 2021-02 wymaga zweryfikowania podanych informacji. Należy podać wiarygodne źródła w formie przypisów bibliograficznych. Część lub nawet wszystkie informacje w artykule mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte. Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary) Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Orogeneza alpejska lub fałdowania alpejskie – ostatni okres globalnych fałdowań górotwórczych, w czasie którego doszło do powstania górotworu alpejskiego.

Orogenezę alpejską pośrednio wywołał rozpad superkontynentu Gondwany. Po oderwaniu się płyt afrykańskiej, arabskiej i indoaustralijskiej podryfowały one na północ i zderzyły się z płytą eurazjatycką, powodując intensywne fałdowanie. Większość gór powstałych w trakcie tej orogenezy – alpidów – rozciąga się wzdłuż krawędzi tych płyt.

Orogeneza alpejska zaczęła się w triasie, a największe nasilenie nastąpiło w trzeciorzędzie. Trwała przez cały paleogen, na który przypadła główna faza fałdowań, i trwa nadal.

W jej ramach wyróżnia się 3 etapy:

• wczesnoalpejski (trias–kreda)
• środkowoalpejski (paleogen)
• późnoalpejski (neogen)

A także bardziej szczegółowe fazy orogeniczne:

• eokimeryjska (koniec triasu)
• neokimeryjska (koniec jury)
• laramijska (koniec kredy)
• walahijsko-wołowska (pliocen–plejstocen)
• rodańska (miocen–pliocen) – została wyniesiona wtedy południowa Europa
• attycka (miocen–pliocen) – zostały wyniesione Hellenidy
• styryjska (późny miocen) – wyniesione Karpaty oraz Alpy
• sawska (paleogen–neogen)
• helwecka (oligocen)
• pirenejska (eocen)

Skutki orogenezy alpejskiej

W toku orogenezy alpejskiej zostały wypiętrzone w szczególności łańcuchy górskie łańcucha alpejsko-himalajskiego:

• Europa:
  • Pireneje
  • Góry Betyckie
  • Apeniny
  • Alpy
  • Karpaty
  • Bałkan
  • Góry Dynarskie
  • Hellenidy (m.in. Pindos)
  • Góry Krymskie
• Azja:
  • Kaukaz
  • Góry Pontyjskie
  • Elburs
  • Kopet-dag
  • Taurus
  • Zagros
  • Mekran
  • Kunlun
  • Hindukusz
  • Karakorum
  • Pamir
  • Himalaje
  • Góry Arakańskie
• Afryka:
  • Atlas

a także

• Andy w Ameryce Południowej
• Kordyliery w Ameryce Północnej
• Góry Koriackie i Góry Środkowe w Azji.

W czasie orogenezy alpejskiej sąsiadujące ze strefą fałdowań górskie masywy hercyńskie często uległy odmłodzeniu bądź, przeciwnie, zniszczeniu i zapadnięciu.

Zobacz też

• tabela stratygraficzna.