Otwarte zasoby edukacyjne

Otwarte zasoby edukacyjne (OZE) (ang. Open Educational Resources, OER) – wspólna nazwa dla wszelkich zasobów edukacyjnych, do których istnieje w pełni otwarty dostęp dzięki objęciu ich wolnymi licencjami lub przeniesieniu do domeny publicznej i udostępnieniu za pomocą dowolnych technologii informacyjnych i komunikacyjnych.

Historia

Termin ten został stworzony na zebraniu UNESCO w 2002, na którym uczestnicy wyrazili swoje życzenie stworzenia wspólnie uniwersalnych zasobów edukacyjnych dostępnych dla całej ludzkości i nadzieję, że to otwarte źródło w przyszłości zmobilizuje całą światową społeczność nauczycieli^[1].

Od tego czasu ruch OER stopniowo rozwijał się na całym świecie, np. Narodowa Komisja Wiedzy rządu Indii stworzyła program mający na celu adaptację i zastosowanie materiałów OER w indyjskich instytucjach edukacyjnych^[2]. W 2007 w Kapsztadzie powstała nieformalna koalicja organizacji tworzących treści OER, która została zawiązana poprzez wspólne podpisanie tzw. Deklaracji kapsztadzkiej dokładnie definiującej na nowo znaczenie tego terminu^[3]. Ze strony polskiej deklarację tę współtworzył i podpisał Jarosław Lipszyc z Fundacji Nowoczesna Polska.

Idea budowania otwartych zasobów edukacyjnych wyrosła na idei open access (OA), która rozwija się od początku lat 90. w ramach Open Access Movement. Ruch Otwartej Nauki walczy o otwarty dostęp do publikacji naukowych, co wyraża się głównie poprzez publikowanie w czasopismach oraz repozytoriach, które udostępniają treści naukowe w Internecie. Przykładem wydawcy publikującego czasopisma naukowe na wolnych licencjach jest Public Library of Science. Działania na rzecz wspierania tego rodzaju czasopism i wydawnictw są prowadzone m.in. przez organizacje i osoby, które podpisały w 2003 tzw. Deklarację berlińską^[4] zainicjowaną przez niemieckie Towarzystwo Maxa Plancka.

OZE w Polsce

3 października 2006, w ramach projektu Opracowanie programów nauczania na odległość na kierunku studiów wyższych – Informatyka, przy Wydziale Matematyki, Informatyki i Mechaniki i Centrum Otwartej Multimedialnej Edukacji Uniwersytetu Warszawskiego, został oddany do użytku serwis Ważniak. Serwis ten wprawdzie jest bezpłatnie dostępny do czytania dla każdego, ale brak jest w nim informacji o warunkach redystrybucji i powtórnego użycia, w związku z czym nie spełnia warunków zawartych w Deklaracji kapsztadzkiej^[5].

W 2008 r. została powołana nieformalna Koalicja Otwartej Edukacji, która zawiązały 4 organizacje: Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich, ICM UW / CC-Polska, Fundacja Nowoczesna Polska oraz Stowarzyszenie Wikimedia Polska^[6]. W czerwcu 2015 roku Koalicja składała się z 32 organizacji^[7]. 23 kwietnia 2009 Koalicja zorganizowała konferencję „Otwarte zasoby edukacyjne w Polsce” w Sali Kolumnowej polskiego sejmu pod patronatem marszałka sejmu, z udziałem m.in. polskich parlamentarzystów, przedstawicieli ministerstw oraz gości zagranicznych (UNESCO, Connexions)^[8].

8 stycznia 2010 roku Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie uruchomiła serwis Open AGH, gdzie pracownicy, doktoranci i studenci AGH dzielą się opracowanymi zasobami edukacyjnymi. Serwis ten działa w oparciu o licencję Creative Commons-Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 3.0 Polska (CC-BY-SA-NC PL 3.0)^[9]

W 2012 r. został uruchomiony rządowy program „Cyfrowa szkoła” w ramach którego tworzone są również E-podręczniki, które mają zostać udostępnione na licencji Creative Commons – Uznanie Autorstwa 3.0^[10]. Projekt ten spotkał się z krytyką środowiska tradycyjnych wydawców podręczników szkolnych^[11][12].

Stan zasobów

Badania przeprowadzone w 2007 r. na zlecenie OECD Giving Knowledge for Free: the emergence of Open Educational Resources wykazały, że w skali świata, ponad 3000 kursów z ponad 300 uniwersytetów było dostępnych na zasadach zgodnych z definicją OER^[13].

Przykłady zasobów OER

• MIT OpenCourseWare – tworzony przez Massachusetts Institute of Technology^[14]
• OpenLearn – platforma teleedukacyjna Open University z Wielkiej Brytanii^[15].
• Free High School Science Texts, University of Cape Town, RPA^[16]
• Projekt Connexions – Uniwersytet Rice, Teksas, USA^[17].
• Projekty Center for Open and Sustainable Learning (COSL) Uniwersytetu Stanowego Utah, USA^[18].
• Projekty The Institute for the Study of Knowledge Management in Education (ISKME), Kalifornia, USA^[19],
• Projekty Wikimedia Foundation
• Projekty tworzone w ramach Fundacji Nowoczesnej Polski^[20]
• Biuletyn EBIB^[21] wydawany przez Stowarzyszenie EBIB
• Polskojęzyczne projekty Wikimedia
• Open AGH – repozytorium otwartych zasobów edukacyjnych przygotowanych przez pracowników, doktorantów i studentów Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie
• oze.pwr.edu.pl. oze.pwr.edu.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-05-25)]. – Otwarte Zasoby Edukacyjne Politechniki Wrocławskiej
• Polskie Biblioteki Cyfrowe. fbc.pionier.net.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-07-12)].
• Polskie repozytoria otwarte
• Otwarte zasoby edukacyjne UMK. portal.umk.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-10-16)].
• Inne projekty otwarte

Zobacz też

• Kapsztadzka Deklaracja Otwartej Edukacji

Przypisy

Bibliografia

• Susan D’Antoni, Otwarte Zasoby Edukacyjne: Plan działania, Refleksje międzynarodowej społeczności, tłum. Agnieszka Kostera, Jarosław Lipszyc, Elżbieta Siewicz. oerwiki.iiep-unesco.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-01-25)].
• Bożena Bednarek-Michalska, Nowe inicjatywy wolnej edukacji, kultury i nauki, EBiB, 1, 2009.
• Przewodnik po otwartych zasobach edukacyjnych, oprac. Karolina Grodecka, Kamil Śliwowski, wersja 4, 2012.

Linki zewnętrzne

Zobacz publikację Przewodnik po OZE w Wikibooks

• CC-learn. learn.creativecommons.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-03-30)]. – agregator treści OER prowadzonych przez Creative Commons
• Koalicja Otwartej Edukacji
• Publikacje KOED o otwartości
• Otwarte zasoby – wyszukiwarka tworzona przez Centrum Cyfrowe