Płyta tektoniczna
 | Ten artykuł od 2021-03 wymaga zweryfikowania podanych informacji. Należy podać wiarygodne źródła w formie przypisów bibliograficznych. Część lub nawet wszystkie informacje w artykule mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte. Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary) Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu. |
Płyta tektoniczna (płyta/kra litosfery/litosferyczna) – największa jednostka podziału litosfery zgodnie z teorią tektoniki płyt. Płyty litosfery graniczą ze sobą wzdłuż stref o wzmożonej aktywności sejsmicznej i wulkanicznej, jednakże same zachowują stosunkowo dużą spójność i sztywność. Mogą przemieszczać się poziomo po strefach obniżonej lepkości (czyli astenosferze) występujących w górnej części płaszcza Ziemi. Wyróżnia się płyty kontynentalne i oceaniczne.
Pierwszym geologiem, który stwierdził istnienie płyt litosfery, był Samuel Warren Carey (1958 r.)
Wyróżnia się kilka rodzajów granic płyt tektonicznych: strefy kolizji, subdukcji i obdukcji (granice konwergentne – dochodzi do zgniatania lub niszczenia litosfery), rozrastania (granice dywergentne – dochodzi do tworzenia nowych partii litosfery) i przemieszczania względnego (granice konserwatywne – przemieszczanie płyt litosfery wzdłuż uskoku).
Płyty tektoniczne (płyty litosfery)
Pierwszego rzędu
Budują podłoże kontynentów i Pacyfiku:
- Płyta afrykańska (kontynent: Afryka)
- Płyta antarktyczna (kontynent: Antarktyda)
- Płyta australijska (kontynent: Australia)
- Płyta eurazjatycka (kontynent: Eurazja lub wg tradycyjnego podziału – Europa i Azja)
- Płyta pacyficzna (pod Pacyfikiem)
- Płyta południowoamerykańska (kontynent: Ameryka Południowa)
- Płyta północnoamerykańska (kontynent: Ameryka Północna)
Drugiego rzędu
Mniejsze płyty, ukazane na mapie, z wyjątkiem arabskiej i indyjskiej nie zawierają mas lądowych:
- Płyta arabska (ląd: Półwysep Arabski)
- Płyta filipińska
- Płyta karaibska
- Płyta kokosowa
- Płyta indyjska (ląd: Półwysep Indyjski)
- Płyta Juan de Fuca
- Płyta Nazca
- Płyta Scotia
Trzeciego rzędu
Całkiem małe płyty, które zwykle są rozpatrywane jako fragmenty większych. Nie są zaznaczone na mapie 15 płyt. Nie przez wszystkich autorów są akceptowane:
- Płyta afrykańska
- Płyta madagaskarska
- Płyta nubijska
- Płyta Seszeli
- Płyta somalijska
- Płyta antarktyczna
- Płyta australijska
- Płyta koziorożca
- Płyta Futuna
- Płyta Kermadec
- Płyta Maoke
- Płyta Niuafo'ou
- Płyta Tonga
- Płyta Woodlark
- Płyta eurazjatycka
- Płyta filipińska
- Płyta indyjska
- Płyta cejlońska (?)
- Płyta Juan de Fuca
- Płyta karaibska
- Płyta kokosowa
- Płyta pacyficzna
- Płyta południowoamerykańska
- Płyta altiplano
- Mikropłyta falklandzka
- Płyta północnoandyjska
- Płyta północnoamerykańska
- Płyta grenlandzka
- Płyta ochocka
Prehistoryczne
Niektóre płyty, które zostały scalone z innymi bądź zsubdukowane:
- Płyta bałtycka
- Płyta Bellingshausena
- Płyta kimmeryjska
- Płyta Phoenix
- Płyta Izanagi
- Płyta Farallon
- Płyta Kula
Zobacz też
 | Zobacz multimedia związane z tematem: Płyta tektoniczna |
 | Zobacz hasło płyta litosferyczna w Wikisłowniku |
- płyta
