Parietaria
 Parietaria lekarska | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | eukarionty | ||
|---|---|---|---|
| Królestwo | rośliny | ||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | okrytonasienne | ||
| Klasa | Magnoliopsida | ||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | pokrzywowate | ||
| Rodzaj | parietaria | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Parietaria L. Sp. Pl. 1052. 1753 | |||
| Typ nomenklatoryczny | |||
| Parietaria officinalis[3] | |||
| Synonimy | |||
| |||
| |||
| |||
Parietaria, pomurnik (Parietaria L.) – rodzaj jednorocznych roślin zielnych lub bylin z rodziny pokrzywowatych (Urticaceae)[5]. Należą do niego 24 gatunki[4] występujące w strefie umiarkowanej i subtropikalnej na całym świecie[6], z centrum zróżnicowania w basenie Morza Śródziemnego[4]. W Polsce rosną jako zadomowione antropofity dwa gatunki – parietaria lekarska i pensylwańska, poza tym parietaria portugalska Parietaria lusitanica jako efemerofit[7].
Dawniej parietaria lekarska P. officinalis była wykorzystywana jako roślina lecznicza. P. judaica wykorzystywana była do czyszczenia szkła[8].
Morfologia
- Pokrój
- Rośliny okryte prostymi lub zagiętymi, nieparzącymi włoskami. Pęd wyprostowany, podnoszący się lub wzniesiony, często rozgałęziony od nasady[6].
- Liście
- Ułożone skrętolegle, pojedyncze, całobrzegie, kształtu owalnego do wąskolancetowatego, bez przylistków[6].
- Kwiaty
- Małe, obupłciowe lub rozdzielnopciowe, krótkoszypułkowe, skupione w pęczkach u nasady liści. Okwiat cztero- lub trójdziałkowy[6][5].
- Owoce
- Drobne, suche niełupki[6].
Systematyka
- Pozycja systematyczna
Rodzaj z rodziny pokrzywowatych (Urticaceae)[2]. W obrębie rodziny klasyfikowany jest do plemienia Parietarieae i podrodziny Boehmerioideae[9]. Siostrzany rodzaj to makaronezyjski Gesnouinia oddzielony w pliocenie lub plejstocenie, z kolei siostrzanym rodzajem dla tych dwóch jest solejrolia Soleirolia, która wyewoluowała w miocenie[10].
- Wykaz gatunków[4]
- Parietaria alsinefolia Delile
- Parietaria cardiostegia Greuter
- Parietaria cretica L.
- Parietaria debilis G.Forst.
- Parietaria decoris N.G.Mill.
- Parietaria elliptica K.Koch
- Parietaria erronea Panov
- Parietaria feliciana Phil.
- Parietaria filamentosa Webb & Berthel.
- Parietaria floridana Nutt.
- Parietaria hespera Hinton
- Parietaria judaica L.
- Parietaria lusitanica L. – parietaria portugalska[11]
- Parietaria macrophylla B.L.Rob. & Greenm.
- Parietaria mauritanica Durieu
- Parietaria officinalis L. – parietaria lekarska
- Parietaria pensylvanica Muhl. ex Willd. – parietaria pensylwańska
- Parietaria praetermissa Hinton
- Parietaria rechingeri Chrtek
- Parietaria rhodopaea Panov
- Parietaria roschanica Jarman ex Ikonn.
- Parietaria semispeluncaria Yildirim
- Parietaria serbica Pancic
- Parietaria umbricola A.G.Mill.
Przypisy
- ↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ a b Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-01-19] (ang.).
- ↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-02-20].
- ↑ a b c d Parietaria L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-12-01].
- ↑ a b Adam Jasiewicz (red.): Flora Polski. Rośliny naczyniowe. Tom III. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 1992, s. 78-79. ISBN 83-85444-06-8.
- ↑ a b c d e Parietaria. [w:] Flora of Northa America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2015-05-16].
- ↑ ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 127, ISBN 978-83-62975-45-7 .
- ↑ David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 682, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .
- ↑ Zeng-Yuan Wu, Alex K. Monro, Richard I. Milne, Hong Wang, Ting-Shuang Yi, Jie Liu, De-Zhu Li. Molecular phylogeny of the nettle family (Urticaceae) inferred from multiple loci of three genomes and extensive generic sampling. „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 69, 3, s. 814-827, 2013. DOI: 10.1016/j.ympev.2013.06.022.
- ↑ ChristinaCh. Schüßler ChristinaCh. i inni, Island biogeography of the Macaronesian Gesnouinia and Mediterranean Soleirolia (Parietarieae, Urticaceae) with implications for the evolution of insular woodiness, „Taxon”, 68 (3), State Natural History Museum Stuttgart, 2019, s. 537-556, DOI: 10.1002/tax.12061 .
- ↑ Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 136. ISBN 978-83-925110-5-2.
Identyfikatory zewnętrzne:
