Parolist
 Parolist wschodni | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | eukarionty | ||
|---|---|---|---|
| Królestwo | rośliny | ||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | okrytonasienne | ||
| Klasa | Magnoliopsida | ||
| Nadrząd | |||
| Rząd | parolistowce | ||
| Rodzina | parolistowate | ||
| Rodzaj | parolist | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Zygophyllum Linnaeus Sp. Pl. 385. 1 Mai 1753[3] | |||
| Typ nomenklatoryczny | |||
| Z. fabago L.[3] | |||
| Synonimy | |||
| |||
| |||
| |||
Parolist (Zygophyllum L.) – rodzaj roślin z rodziny parolistowatych. Obejmuje ok. 50 gatunków[4], w dawniejszym, szerszym ujęciu zaliczano tu ponad 100 gatunków[5][6]. W szerokim ujęciu zaliczano tu rośliny rozprzestrzenione od Afryki i południowej Europy, poprzez rozległe obszary Azji po Australię[5][6]. W węższym ujęciu zasięg rodzaju obejmuje tereny od basenu Morza Śródziemnego po wschodnią Azję, z centrum zróżnicowania w południowo-zachodniej i centralnej Azji[5]. W Polsce na izolowanym stanowisku na murach w Sandomierzu rósł parolist wschodni, ale wyginął[7]. Rośliny te rosną zwykle na terenach suchych, w tym także na pustyniach[4][6]. Rodzaj należy do nielicznych, w obrębie którego występują zarówno rośliny przeprowadzające fotosyntezę C3 jak i C4[5][4].
Pączki kwiatowe niektórych gatunków są jadalne i używane bywają jako substytut kaparów[4].
Morfologia
- Pokrój
- Rośliny rozłożyste, nagie lub owłosione, od krzewów, przez półkrzewy po byliny, rzadko także należą tu rośliny jednoroczne. Łodygi członowane i gruboszowate[5].
- Liście
- Naprzeciwległe, siedzące lub ogonkowe. Blaszka składa się zwykle z dwóch listków, rzadko jednego lub jest pierzasto złożona. Jest mięsista, spłaszczona lub wałeczkowata. Przylistki czasem cierniste[5].
- Kwiaty
- Wyrastają pojedynczo albo parami w kątach liści[6]. Są promieniste i obupłciowe, 4- lub 5-krotne. Działki kielicha w liczbie 4 lub 5, czasem opadające[6]. Płatki korony wolne, w liczbie 4 lub 5, czasem zredukowane. Barwy białej, żółtej lub kremowej, często z czerwoną plamką u nasady. Pręcików jest dwa razy więcej niż płatków, u ich nasady znajdują się łuskowate przydatki. Słupkowie jest zrosłoowockowe (synkarpiczne) i powstaje z 4–5 owocolistków. W każdej komorze z dwoma lub większą liczbą zalążków[5][6].
- Owoce
- Torebki 4–5 kanciaste lub oskrzydlone, podzielone na komory zawierające pojedyncze lub liczne nasiona[5][6].
Systematyka
- Pozycja systematyczna
Jeden z rodzajów podrodziny Zygophylloideae z rodziny parolistowatych Zygophyllaceae[8].
Rewizja podrodziny Zygophylloideae bazująca na kryteriach morfologicznych i molekularnych z 2003 roku[5] zmieniła tradycyjne ujęcie rodzaju, które włączało tu ponad 100 gatunków[6]. Wyodrębniono w osobny rodzaj Roepera gatunki z Australii i południowej Afryki oraz w rodzaj Melocarpum dwa wyraźnie odrębne gatunki wschodnioafrykańskie[5][4].
- Wykaz gatunków[9]
- Zygophyllum atriplicoides Fisch. & C.A. Mey.
- Zygophyllum brachypterum Kar. & Kir.
- Zygophyllum clavatum Schltr. & Diels
- Zygophyllum cordifolium L. f.
- Zygophyllum cylindrifolium Schinz
- Zygophyllum darvasicum Boriss.
- Zygophyllum debile Cham. & Schltdl.
- Zygophyllum decumbens Delile
- Zygophyllum dichotomum Cham. & Schltdl.
- Zygophyllum divaricatum Eckl. & Zeyh.
- Zygophyllum dregeanum Sond.
- Zygophyllum dumosum Boiss. – parolist krzaczasty
- Zygophyllum eurypterum Boiss. & Buhse
- Zygophyllum fabago L. – parolist wschodni
- Zygophyllum fabagoides Popov
- Zygophyllum ferganense (Drobow) Boriss
- Zygophyllum flexuosum Eckl. & Zeyh.
- Zygophyllum foetidum Schrad. & Wendl.
- Zygophyllum fulvum L.
- Zygophyllum giessii Merxm. & A. Schreib.
- Zygophyllum gilfillani N.E. Br.
- Zygophyllum gobicum Maxim.
- Zygophyllum gontscharovii Boriss
- Zygophyllum iliense Popov
- Zygophyllum incrustatum E. Mey. ex Sond.
- Zygophyllum jaxarticum Popov
- Zygophyllum kansuense Y.X. Liou
- Zygophyllum kaschgaricum Boriss.
- Zygophyllum leptopetalum E.Mey. ex Sond.
- Zygophyllum leucocladum Diels
- Zygophyllum lichtensteinianum Cham. & Schltdl.
- Zygophyllum loczyi Kanitz
- Zygophyllum longicapsulare Schinz
- Zygophyllum macrocarpon Retief
- Zygophyllum macrophyllum Regel & Schmalh.
- Zygophyllum macropodum Boriss.
- Zygophyllum macropterum C.A.Mey.
- Zygophyllum maculatum Aiton
- Zygophyllum maximiliani Schltr.
- Zygophyllum megacarpum Boriss.
- Zygophyllum meyeri Sond.
- Zygophyllum microcarpum Licht. ex Cham.
- Zygophyllum microphyllum L. f.
- Zygophyllum miniatum Cham.
- Zygophyllum mucronatum Maxim.
- Zygophyllum obliquum Popov
- Zygophyllum orbiculatum Welw. ex Oliv.
- Zygophyllum ovigerum Fisch. & C.A.Mey. ex Bunge
- Zygophyllum oxianum Boriss.
- Zygophyllum oxycarpum Popov
- Zygophyllum pinnatum Cham.
- Zygophyllum potaninii Maxim.
- Zygophyllum prismatocarpum E. Mey. ex Sond.
- Zygophyllum procumbens Adamson
- Zygophyllum pterocarpum Bunge
- Zygophyllum pubescens Schinz
- Zygophyllum pygmaeum Eckl. & Zeyh.
- Zygophyllum rogersii Compton
- Zygophyllum rosowii Bunge
- Zygophyllum schreiberianum L.
- Zygophyllum sessilifolium L.
- Zygophyllum sinkiangense Y.X. Liou
- Zygophyllum sonderi H. Eichler
- Zygophyllum spinosum L.
- Zygophyllum sulcatum Huysst.
- Zygophyllum tenue P.E. Glover
- Zygophyllum teretifolium Schltr.
- Zygophyllum uitenhagense Sond.
- Zygophyllum xanthoxylon (Bunge) Maxim.
- Zygophyllum zonuzensis Sabeti
Przypisy
- ↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2020-06-03] (ang.).
- ↑ a b c Zygophyllum. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2020-06-03].
- ↑ a b c d e David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 996, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .
- ↑ a b c d e f g h i j K. Kubitzki (red.): The Families and Genera of Vascular Plants. IX. Flowering Plants. Eudicots. Berlin Heidelberg New York: Springer, 2007, s. 491. ISBN 978-3-540-32214-6.
- ↑ a b c d e f g h Zygophyllum Linnaeus. [w:] Flora of China [on-line]. eFlora. Missouri Botanical Garden, St. Louis, MO & Harvard University Herbaria, Cambridge, MA.. [dostęp 2020-06-03].
- ↑ Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski (red.): Słownik botaniczny. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003, s. 637. ISBN 83-214-1305-6.
- ↑ Genus: Zygophyllum L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2020-06-03].
- ↑ Zygophyllum. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2020-06-03].
