Piasek

Ten artykuł dotyczy skały osadowej. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.

Zobacz multimedia związane z tematem: Piasek

Zobacz kolekcję cytatów o piasku w Wikicytatach

Zobacz hasło piasek w Wikisłowniku

Piasek – skała osadowa, luźna, złożona z niezwiązanych spoiwem ziaren mineralnych, przede wszystkim kwarcu. Wielkość ziaren waha się zależnie od przyjętej klasyfikacji od 0,05^[1] lub 0,063^[2] do 2 mm, gęstość ziaren piasku kwarcowego wynosi około 2,62 g/cm³.

Piaski są najczęściej występującą luźną skałą osadową. Jego złoża znajdują się na znacznym obszarze Polski. Wraz z innymi składnikami tworzy gleby. Pod wpływem oddziaływania wody i wiatru piasek tworzy formy akumulacyjne takie jak wydmy, wały piaszczyste, rewy, odsypy boczne, łachy, zmarszczki, antydiuny, fale piaszczyste, wstęgi piaszczyste i inne. Pod wpływem procesów diagenezy i lityfikacji piasek może przejść w skałę osadową zwięzłą, nazywaną piaskowcem, a w przypadku piasków kwarcowych następnie wskutek metamorfizmu w kwarcyt.

Piasek do celów gospodarczych wydobywany jest metodą odkrywkową w kopalniach zwanych piaskowniami (i żwirowniami), jest również pozyskiwany przy pogłębianiu rzek, kanałów żeglugowych na obszarach jezior i mórz itp.

Wykorzystywany jest m.in. do wyrobu szkła, a w budownictwie jako składnik betonu, zapraw murarskich, tynków.

Typy piasku

Pod względem składu mineralnego wyróżnia się piaski:

• kwarcowe (główny składnik: kwarc SiO₂) (najpowszechniejsze ze względu na stosunkowo dużą odporność chemiczną i mechaniczną kwarcu)
• wapienne lub węglanowe (główny składnik: kalcyt, rzadziej aragonit CaCO₃)
• polimineralne (różne minerały, np. produkty wietrzenia innych skał)
• wulkaniczne (główny składnik: pyły i popioły wulkaniczne, okruchy szkliwa)

Oprócz tego w piaskach znajdować się mogą domieszki miki (łyszczyków), chlorytów, glaukonitu, węgla, substancji humusowych itp.

Pod względem składu granulometrycznego wyróżnia się piaski:

• w gleboznawstwie^[3]: luźne, słabogliniaste, gliniaste;
• w geotechnice i gruntoznawstwie:
  • według Polskich Norm^[4][5][6]: grube, średnie, drobne i pylaste w ramach gruntów niespoistych (sypkich) i piaski gliniaste w ramach gruntów spoistych;
  • według norm europejskich^[7]: grube, średnie i drobne (z możliwym dalszym uszczegółowieniem).

W zależności od rodzaju czynnika transportującego i obrabiającego materiał skalny rozróżnia się piaski m.in.:

• rezydualne – nieprzemieszczone zwietrzeliny piaszczyste skał
• morskie
• rzeczne – ziarna połyskujące i średnio obtoczone
• fluwioglacjalne (polodowcowe) – ziarna kanciaste o niskim stopniu obtoczenia
• eoliczne (toczone przez wiatry) – ziarna dobrze wyselekcjonowane, o wysokim stopniu obtoczenia; powierzchnia ziaren mocno porysowana

Przypisy

Bibliografia

• KazimierzK. Łydka KazimierzK., Petrologia skał osadowych, Warszawa: Wydawnictwa Geologiczne, 1985, ISBN 83-220-0209-2, OCLC 749598977 .brak strony (książka)
• AndrzejA. Manecki AndrzejA., MarekM. Muszyński MarekM., Przewodnik do petrografii, Kraków: Uczelniane Wydawnictwo Naukowo-Dydaktyczne AGH, 2008, ISBN 978-83-7464-110-4, OCLC 233514353 .brak strony (książka)