Polisemia
Polisemia, polisemantyzm[1], wieloznaczność[2][3] (gr. polýs „liczny”, sêma „znak”) – zjawisko wyrażania różnych treści za pomocą jednego środka językowego[3][1]. Znaczenia te powinny być ze sobą wzajemne powiązane[4][5] (np. na zasadzie metonimii[3]), mieć wspólne pochodzenie i wynikać z sensu podstawowego[6]. Zjawisko polisemii, w odróżnieniu od homonimii, zachodzi w ramach pojedynczego leksemu[7].
Przykłady:
- powód – 1) przyczyna, 2) termin prawny oznaczający osobę pozywającą do sądu
- język – 1) organ ciała, 2) mowa ludzka
Charakter polisemiczny wykazuje duża część zasobu słownego języka[8]. Polisemia stanowi łatwy środek wzbogacania inwentarza leksykalnego[9], szczególnie powszechny w przypadku słów często używanych[10][11]. Polisemia wyrazu w jednym języku często przypomina zakres znaczeniowy tego samego wyrazu w innych językach, co uchodzi za świadectwo prawidłowości rozwojowych semantyki[12]. Polisemia może również powstawać w wyniku naśladowania (kalkowania) innego języka[13]. Na przykład polskie i czeskie słowo „zamek”, mające charakter polisemiczny (oznacza zarówno budowlę, jak i element zamykający), uzyskało znaczenie budowli pod wpływem niemieckiego wyrazu Schloss[14].
Zjawisko polisemii odróżnia się od homonimii, czyli związku między wyrazami identycznymi pod względem brzmienia, ale niedających się sprowadzić do wspólnego źródła lub niewykazujących uchwytnej zależności[13]. Kryteria wypracowane przez językoznawstwo są jednak niejasne i ścisłe odgraniczenie homonimii od właściwej polisemii nie zawsze jest możliwe[4][6].
Zobacz też
 | Zobacz hasła polisemia i wieloznaczność w Wikisłowniku |
- wypowiedzi wieloznaczne
Przypisy
- ↑ a b GheorgheG. Constantinescu-Dobridor GheorgheG., polisemie, [w:] Dicționar de termeni lingvistici, Editura Teora, 1998 [dostęp 2018-11-04] (rum.).
- ↑ Lachur 2004 ↓, s. 175.
- ↑ a b c JozefJ. Mistrík JozefJ., Encyklopédia jazykovedy, wyd. 1, Bratislava: Obzor, 1993, s. 245, ISBN 80-215-0250-9, OCLC 29200758 (słow.).
- ↑ a b Lachur 2004 ↓, s. 180.
- ↑ From meaning to form, [w:] HalvorH. Eifring HalvorH., RolfR. Theil RolfR., Linguistics for Students of Asian and African Languages, Uniwersytet w Oslo [dostęp 2019-06-12] (ang.).
- ↑ a b HadumodH. Bußmann HadumodH., Routledge dictionary of language and linguistics, GregoryG. Trauth, KerstinK. Kazzazi (tłum.), London: Routledge, 1998, s. 918, DOI: 10.4324/9780203980057, ISBN 0-415-02225-8, ISBN 0-415-20319-8, ISBN 978-0-203-98005-7, OCLC 41252822 (ang.).
- ↑ Jarmila Panevová, Eva Hajičová, Petr Sgall: Úvod do teoretické a počítačové lingvistiky. I. svazek, Teoretická lingvistika. Wyd. 1. Praha: Karolinum, 2002, s. 24. ISBN 80-246-0470-1. OCLC 53262536. (cz.).
- ↑ DavidD. Crystal DavidD., A Dictionary of Linguistics and Phonetics, wyd. 6, Blackwell Publishing, 2008, s. 373–374, DOI: 10.1002/9781444302776, ISBN 978-1-4051-5296-9, ISBN 978-1-4443-0277-6, OCLC 873604136 (ang.).
- ↑ Anna A.A.A. Jászó Anna A.A.A., A magyar nyelv könyve, wyd. 8, Budapest: Trezor Kiadó, 2007, s. 492–494, ISBN 978-963-8144-19-5, OCLC 1088103135 (węg.).
- ↑ MathéeM. Giacomo MathéeM., LouisL. Guespin LouisL., Dictionnaire de linguistique, Paris: Larousse, 1991, s. 369–370, ISBN 2-03-340308-4, OCLC 24702153 (fr.).
- ↑ Ondruš i Sabol 1987 ↓, s. 228.
- ↑ Lachur 2004 ↓, s. 176.
- ↑ a b Ondruš i Sabol 1987 ↓, s. 225–226.
- ↑ Brian LeonardB.L. Mott Brian LeonardB.L., Semantics and Translation for Spanish Learners of English, Barcelona: Edicions Universitat Barcelona, 2011 (Universitat 51), s. 109, ISBN 978-84-475-3548-4 (ang.).
Bibliografia
- Šimon Ondruš, Ján Sabol: Úvod do štúdia jazykov. Bratislava: Slovenské pedagogické nakladateľstvo, 1987. OCLC 28427817. (słow.).
- Czesław Lachur: Zarys językoznawstwa ogólnego. Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, 2004. ISBN 83-7395-082-6. OCLC 749715998.
- Katarzyna Wojan: Wstęp do badań wieloznaczności leksemów w ujęciu kontrastywnym. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, 2010. ISBN 978-83-7326-650-6. OCLC 750681725.
