Przetacznik pokrzywolistny
 | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | eukarionty | ||
|---|---|---|---|
| Królestwo | rośliny | ||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | okrytonasienne | ||
| Klasa | Magnoliopsida | ||
| Nadrząd | astropodobne | ||
| Rząd | jasnotowce | ||
| Rodzina | babkowate | ||
| Rodzaj | przetacznik | ||
| Gatunek | przetacznik pokrzywolistny | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Veronica urticifolia Jacq. Fl. austriac. 1:37. 1773[3] | |||
| Synonimy | |||
| |||
| |||
Przetacznik pokrzywolistny[4] (Veronica urticifolia Jacq.) – gatunek rośliny z rodziny babkowatych (Plantaginaceae), w systemach XX-wiecznych klasyfikowany zwykle do trędownikowatych (Scrophulariaceae).
Rozmieszczenie geograficzne
Występuje w południowo-zachodniej, środkowej i wschodniej Europie[5]. W Polsce jest bardzo rzadki. Występuje tylko na południu: w Pieninach i Beskidzie Sądeckim. W Pieninach rośnie poniżej grani Ligarek, nad Dunajcem u podnóży Facimiecha, poniżej Białej Skały na Bystrzyku i na Czerwonych Skałach. Na stanowiskach tych notowany był już w XIX wieku i potwierdzony w roku 1934 i 2001. Na ruinach Zamku w Czorsztynie wyginął jeszcze przed powstaniem Zbiornika Czorsztyńskiego. W Beskidzie Sądeckim znane są trzy stanowiska: w Łazach Brzyńskich i Brzynie w Paśmie Radziejowej oraz w dolinie Potoku Życzanowskiego w Paśmie Jaworzyny. Podane w 1869 stanowisko na Pogórzu Dynowskim nie zostało później odnalezione[6].
Morfologia
- Liście
- Ulistnienie naprzeciwległe, liście podobne do liści pokrzywy. Dolne są jajowate i krótkoogonkowe, środkowe i górne podłużnie trójkątnie jajowate i siedzące. Wszystkie są zaostrzone, mają brzegi głęboko piłkowane i są rzadko owłosione. Długość liści do 8 cm, szerokość do 4,5 cm[7].
- Kwiaty
- Zebrane w luźne grona. Wyrastają na szypułkach od 2,5 do 5 razy dłuższych od kielicha, którego działki mają długość 1–2 mm. Płatki korony bladoróżowe, o szerokości 7–9 mm[7].
- Owoc
- Okrągława, płytko wycięta i ogruczolona torebka o długości 2,5–3 mm. Jej szypułka jest 2-3 razy dłuższa od kielicha i zwykle na szczycie zagięta[7].
-
Liść -
Kwiaty -
Owoce
Biologia i ekologia
Bylina, hemikryptofit. Kwitnie od czerwca do sierpnia, zapylana jest przez owady. Najczęściej rośnie na skałach zacienionych lub półcienistych miejscach, często w jarach lub dolinach potoków[6]. Liczba chromosomów 2n = 18 + Co, Ga 1, 2, 4, 5, 6[8].
Zagrożenia i ochrona
Umieszczony na polskiej czerwonej liście w kategorii NT (bliski zagrożenia)[9]. Mimo występowania w Polsce na kilku tylko stanowiskach nie jest zagrożony. Wszystkie bowiem jego stanowiska są naturalne i niezagrożone przez działalność człowieka ani przez czynniki przyrodnicze. W Pieninach występuje na obszarach ochrony ścisłej, z dala od szlaków turystycznych i w miejscach trudno dostępnych. W dolinie Potoku Życzanowskiego rośnie w miejscu będącym pomnikiem przyrody („Głęboki Jar”). Jedynie stanowisko w Łazach Brzyńskich może być zagrożone ewentualnymi pracami drogowymi[6].
Przypisy
- ↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-06] (ang.).
- ↑ The International Plant Names Index. [dostęp 2012-12-18].
- ↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
- ↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2011-04-12].
- ↑ a b c Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.
- ↑ a b c d Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
- ↑ Flora Francji. [dostęp 2011-02-12].
- ↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
Identyfikatory zewnętrzne (takson):
