Przytulia fałszywa

Przytulia fałszywa

Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	goryczkowce
Rodzina	marzanowate
Rodzaj	przytulia
Gatunek	przytulia fałszywa
Nazwa systematyczna
Galium spurium L. Sp. Pl. 106 1753[3]
Synonimy Aparine spuria (L.) Fourr. Aparine tenera (Gren. & Godr.) Fourr. Aparine vaillantii (DC.) Fourr. Galium adhaerens DC. Galium agreste Wallr. Galium aparine subsp. aparinella (Lange ex Cutanda) Jauzein Galium aparine var. aparinella (Lange ex Cutanda) Ortega Oliv., Devesa, Muñoz Garm., Herrero & R.Gonzalo Galium aparine var. echinospermum (Wallr.) T.Durand Galium aparine subsp. infestum Schübl. & G.Martens Galium aparine var. infestum (Waldst. & Kit.) Wimm. & Grab. Galium aparine f. leiocarpum Makino Galium aparine var. leiospermum (Wallr.) T.Durand Galium aparine f. pauciflorum Maxim. Galium aparine var. spurium (L.) Hiern Galium aparine var. spurium (L.) W.D.J.Koch Galium aparine f. spurium (L.) B.Boivin Galium aparine subsp. spurium (L.) Hartm. Galium aparine f. strigosa (Thunb.) Maxim. Galium aparine subsp. tenerum (Gren. & Godr.) Cout. Galium aparine f. tenerum (Gren. & Godr.) Hallier Galium aparine var. tenerum (Gren. & Godr.) Rchb.f. Galium aparine var. vaillantii (DC.) W.D.J.Koch Galium aparinella Lange ex Cutanda Galium aparinoides K.Koch Galium biflorum Hochst. ex Boiss. Galium campestre Hochst. ex Boiss. Galium hispidum Roth Galium hongnoense H.Lév. Galium infestum Waldst. & Kit. Galium oliganthum Nakai & Kitag. Galium pauciflorum Bunge Galium sororium Hance Galium strigosum Thunb. Galium tenerum Schleich. ex Gaud. Galium tibeticum Aswal & Mehrotra Galium tsukinanats Hassk. Galium vaillantii DC. Galium wutaicum Hurus. [3]
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Przytulia fałszywa^[4][5] (Galium spurium L.) – gatunek rośliny należący do rodziny marzanowatych. Roślina kosmopolityczna, spotykana także w Polsce, częściej w południowej części kraju. Rośnie najczęściej jako chwast w uprawach, zwykle zbóż i ziemniaków^[6]. Podobna jest do przytulii czepnej i nierzadko oba te gatunki rosną razem^[7]. Podobnie jak przytulia czepna bardzo łatwo przyczepia się do ubrań^[8].

W Chinach bywa wykorzystywana jako roślina lecznicza^[9]. Z korzeni może być wytwarzany czerwony barwnik^[10]. Młode liście są jadalne na surowo i po ugotowaniu^[11].

Regionalnie gatunek może zanikać z powodu intensyfikacji rolnictwa i ograniczania siedlisk ruderalnych na terenach wiejskich^[7].

Rozmieszczenie geograficzne

Występuje jako gatunek rodzimy w Europie, Azji i północnej Afryce, a jako introdukowany – na wszystkich kontynentach^[12]. W Europie rośnie na niemal całym kontynencie, ale raczej jako rzadki gatunek w zachodniej jego części, a jako miejscami tylko zawlekany w części północnej^[13]. W Azji spotykany jest na przeważającej części kontynentu z wyjątkiem Indii i południowo-wschodniej części^[14].

W Polsce gatunek rozpowszechniony na południu, na północy rzadziej spotykany^[5][15].

Morfologia

Pokrój

Roślina o pędach osiągających zwykle do 80^[5][16], rzadko do 100 cm długości^[13], od nasady rozgałęziających się, pokładających się, podnoszących i wspinających się^[9]. Łodyga o średnicy od 0,5 do 2,5 mm^[9], wyraźnie czterokanciasta, z szorstkimi szczecinkami skierowanymi w dół, poza tym w węzłach owłosiona. Międzywęźla do 2 razy dłuższe od liści^[16].

Liście

Zebrane w okółki (przeważnie po 7–8), równowąsko lancetowate, o do 3 (rzadziej 3,5) cm długości i do 3 (rzadziej 4) szerokości mm^[16][13]. U nasady długo zbiegające, w górze krótko zaostrzone z długo wyciągniętym, ostrym końcem^[16]. Na brzegu zwykle nieco podwinięte, z wierzchu mniej lub bardziej owłosione, na brzegu i centralnej wiązce pokryte także szczecinkami skierowanymi ku nasadzie^[16][13].

Kwiaty

Drobne, zielonkawe, zebrane po kilka (zwykle do 7) w kwiatostan wyrastający w kącie liści i dłuższy od nich^[16][13]. Szypułki proste lub odgięte, często zgięte tuż pod owocem^[13]. Kwiatostan wspierają trzy (rzadko więcej) podsadki podobne do liści, ale od nich mniejsze. U nasady szypuł kwiatowych znajdują się poza tym drobne, pojedyncze przysadki^[16]. Korona osiąga średnicę do 1,5 (rzadko 2) mm, płatki są żółtawozielonkawe, nagie i zaostrzone^[16][13].

Owoce

Rozłupnie rozpadające się na dwie półkuliste rozłupki o długości od 1,5 do 3 mm i szerokości do ok. 1,5 mm^[16][13]. Owoce są nagie i błyszczące (ssp. spurium) lub pokryte szczecinkowatymi, haczykowatymi włoskami (ssp. echinospermum)^[16].

• 
  Kwitnący pęd
• 
  Kwitnący pęd
• 
  Pęd owocujący
• 
  Owoce var. echinospermum
• 
  Owoce var. spurium

Gatunki podobne

Rośliny z owocami pokrytymi szczecinkami są bardzo podobne do przytulii czepnej G. aparine (w Polsce bardzo pospolity gatunek)^[13]. Roślina ta osiąga jednak większe rozmiary (ponad 1 m długości), ma szersze liście (od 3 do 8 mm), kwiaty ma białe i większe (od 1,7 do 2,5 mm), owoce bardziej kuliste i większe (zwykle 4–5 mm średnicy), haczykowate szczecinki wyrastają na nich z wyraźnych brodawek^[5].

Systematyka

Takson ten bywa w niektórych ujęciach (głównie historycznych) włączany do gatunku przytulia czepna G. aparine sensu lato^[9]. Jest bardzo zmienny i często w obrębie tych samych populacji^[13]. Duża zmienność była powodem opisywania w jego obrębie bardzo licznych drobnych gatunków lub taksonów wewnątrzgatunkowych, jednak w większości uznaje się je za synonimy nie mające znaczenia taksonomicznego^[9]. Homonim Galium spurium All. jest synonimem nazwy naukowej przytulii paryskiej Galium parisiense L.^[17]

Wyróżnia się^[16][5][13]:

• subsp. spurium – ma owoce gładkie
• subsp. infestum (W.K.) Janchen (syn.: G. vaillantii D.C., G. spurium var. echinospermum (Wallr.) Hayek, subsp. vaillantii (DC.) Gaudin) – owoce pokryte haczykowatymi włoskami
• subsp. ibicinum (Boiss. & Hausskn.) Ehrend.^[14] – występuje w wysokich górach w Azji^[9]
• subsp. africanum Verdc.^[14]

Biologia i ekologia

Roślina jednoroczna. Kwitnie od maja do sierpnia^[16] (w cieplejszym klimacie od marca)^[9]. Preferuje gleby wapienne. Rośnie w uprawach i na siedliskach ruderalnych^[16][5][13], poza tym w zaroślach i murawach, na wydmach^[13], na brzegach rzek i na górskich stokach^[9].

W Europie rośliny tego gatunku mają liczbę chromosomów wynoszącą 2n = 20, natomiast w Azji i Afryce 2n = 40^[7][9].

Przypisy