Pszonak Wittmanna
 | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | eukarionty | ||
|---|---|---|---|
| Królestwo | rośliny | ||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | okrytonasienne | ||
| Klasa | Magnoliopsida | ||
| Nadrząd | |||
| Rząd | kapustowce | ||
| Rodzina | kapustowate | ||
| Rodzaj | pszonak | ||
| Gatunek | pszonak Wittmanna | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Erysimum witmannii Zaw. Enum. Pl. Afric. Austral 194 1835 [3] | |||
| Synonimy | |||
| |||
| |||
Pszonak Wittmanna[5] (Erysimum witmannii Zaw.[4]) – gatunek rośliny należący do rodziny kapustowatych. Endemit karpacki (występuje wyłącznie w Karpatach)[4]. W Polsce występuje tylko w Pieninach, wyłącznie na obszarze Pienińskiego Parku Narodowego, najliczniej w Pieninach Centralnych[6].
Morfologia
- Pokrój
- Roślina o wysokości 15-50 cm z pojedynczą łodygą i różyczką liści odziomkowych zachowanych w czasie kwitnienia. Cała jest szarozielona, przylegająco owłosiona krótkimi i niemal wyłącznie gwiazdkowatymi włoskami[7][6].
- Łodyga
- Pojedyncza, w górnej części słabo rozgałęziona. Jest gęsto ulistniona i przylegająco owłosiona[6].
- Liście
- Ulistnienie skrętoległe i gęste. Liście lancetowate lub równowąskie z rzadko rozmieszczonymi, ostrymi, wybitnymi ząbkami. Są owłosione gwiazdkowatymi włoskami[7].
- Kwiaty
- Promieniste, jasnożółte, wonne, zebrane na szczycie łodygi w gęste grona. Szypułki kwiatowe o długości kielicha, lub krótsze. Płatki o długości 18-22,5 mm, znamiona słupka mniej lub bardziej dwudzielne. Działki długości 8,5-12 mm, przeważnie fioletowo nabiegłe na końcach[7].
- Owoc
- Prosto wzniesione, równowąskie, czworograniaste łuszczyny pokryte dwudzielnymi, wrzecionowatymi włoskami przyczepionymi środkiem, o ramionach skierowanych równolegle do długości łuszczyny[7].
Ekologia
Rośnie w szczelinach skalnych, na wapiennych skałach i usypiskach, zarówno w miejscach słonecznych, jak i zacienionych. W Polsce rośnie w reglu dolnym[6]. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla zespołu roślinności Dendranthemo-Seslerietum[8].
W Pieninach występuje dość licznie i nie jest zagrożony[6].
Biologia
Przeważnie jest rośliną dwuletnią, rzadziej byliną. W pierwszym roku wytwarza tylko zimującą różyczkę liściową, w drugim roku kwitnącą łodygę. Po przekwitnieniu przeważnie ginie. Kwitnie obficie od maja do lipca. Jest owadopylny i wytwarza bardzo wiele nasion. Nasiona te wysiane w ogrodzie kiełkowały bardzo dobrze, jednak wyrosłe z nich rośliny rosły zbyt bujnie, pokładały się i gniły, wskutek czego zawiązane nasiona nie dojrzewały. Liczba chromosomów 2n = 14[6].
Zagrożenia i ochrona
Umieszczony na polskiej czerwonej liście w kategorii NT (bliski zagrożenia)[9].
Uwagi
Przypisy
- ↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-05-13] (ang.).
- ↑ The Plant List. [dostęp 2017-02-28].
- ↑ a b c Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-10-27].
- ↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
- ↑ a b c d e f Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.
- ↑ a b c d Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
- ↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
- ↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
