Róże pnące
Róże pnące, róże czepne – grupa odmian uprawnych róż. Są to róże pnące się ku górze, osiągające więcej niż 1,5 m wysokości[1]. Ponieważ nie posiadają typowych organów czepnych (korzeni czepnych lub wąsów czepnych), opierają się za pomocą kolców na podporach, a w uprawie są zwykle do nich w różny sposób przymocowywane[2]. Z tego powodu zaliczane są do pnączy pozornych (prymitywnych)[3]. Jako grupa odmian uprawnych wyróżniane zaczęły być na początku XX wieku, gdy z powodu wielkiej liczby powstających odmian, skali ich krzyżowania i utajania ich pochodzenia przez hodowców tradycyjny podział odmian oparty na kryterium pochodzenia przestał być możliwy do utrzymania[1]. Dzielone są na klimbery o sztywnych, grubych łodygach i dużych kwiatach, często powtarzające kwitnienie, i ramblery kwitnące zwykle raz, o łodygach cienkich, kwiatach mniejszych, ale licznych.
Pochodzenie
Starsze odmiany pochodziły zwykle od naturalnie pnących gatunków – róży Wichury Rosa wichuraiana i róży wielokwiatowej Rosa multiflora[4]. Pojawienie się licznych nowoczesnych odmian klimberów poprzedziło uzyskanie w latach 30. XX wieku krzyżówki róży Wichury i róży pomarszczonej Rosa rugosa – odmiany 'New Dawn'. W latach 40. uzyskano płodnego mieszańca ww. gatunków – różę Kordesa (Rosa ×kordesii), która stała się rośliną macierzystą dla wielu kolejnych odmian[5]. Liczne odmiany klimberów uzyskiwano z takich gatunków lub z ich udziałem jak: róża alpejska Rosa pendulina, róża wieczniezielona Rosa sempervirens, róża polna Rosa agrestis[3].
Z kolei odmiany ramblerów pochodziły pierwotnie od róży wielokwiatowej, ale uzyskiwano je także z udziałem róży wieczniezielonej i róży Wichury, a także róży szczeciniastej Rosa setigera, róży żółtej Rosa foetida, róży Lamberta Rosa ×lambertiana[3] i róży Banksa Rosa banksiae[5].
Jako róże pnące bywają prowadzone także odmiany okrywowe, pnące sporty róż wielkokwiatowych, pnące odmiany róż miniaturowych oraz rozmaite odmiany pochodzące od róż burbońskich lub róż Noisette (ze szkółki Philipe Noisette’a) i in.[5]
Podział
Róże pnące dzielone są tradycyjnie na dwie podstawowe grupy[1][6]:
- Klimbery – rośliny o sztywnych, wzniesionych pędach, wymagających podwiązywania do podpór i osiągające zwykle do 3, rzadziej do 5 m wysokości[6]. Odmiany różnią się m.in. siłą krzewienia i zagęszczeniem pędów oraz powtarzaniem kwitnienia[6]. Wyróżniane są wśród nich odmiany pnące wielkokwiatowe – o klasycznej formie kwiatu różanego[1].
- Ramblery – rośliny pnące o długich i elastycznych pędach, osiągających do 5, rzadko do 8 m wysokości[1] (wyjątkowo do 15 m[2]), kwitnące latem[1]. Mają zwykle kwiaty mniejsze niż klimbery, ale za to zebrane w obfite kwiatostany[6], utrzymujące się przez okres do ok. 6 tygodni[4]. Zwykle kwitną raz, rzadziej powtarzają kwitnienie, ale odmiany takie zwykle słabiej rosną[6].
W przypadku nowych odmian o cechach mieszanych klasyfikacja do poszczególnych grup bywa trudna. Część odmian o długich, silnie wzniesionych pędach może być też uprawiana jako okazałe krzewy, mogą być uznawane za róże parkowe[3].
Zastosowanie i uprawa
Róże pnące stosowane są do rozpinania na rozmaitych podporach oraz okrywania ścian i pergoli[1]. W zależności od odmiany różnią się wymaganiami uprawowymi. Wiele z nich jednak dobrze rośnie w półcieniu, nie osłabiając w takich warunkach kwitnienia[6].
Klimbery rekomendowane są do okrywania ścian, niskich altan i obelisków[6]. Pokrycie różą pnącą ściany lub ogrodzenia ograniczających ogród pozwala go optycznie powiększyć[1]. Najlepiej róże rosną przy ścianach o ekspozycjach południowo-zachodniej i południowo-wschodniej, z podporami umożliwiającymi zachowanie przestrzeni między pędami a murem. Nie należy sadzić róż o ciemnoczerwonych kwiatach przy białych ścianach. Problematyczny przy nasadzeniach przyściennych bywa okap ograniczający dostęp róż do wody deszczowej[4]. Z reguły też nie należy sadzić róż przy silnie nasłonecznionych ścianach eksponowanych od południa[1].
Ramblery zalecane są do obsadzana pergoli i łuków różanych[6]. Nadają się także do nasadzeń soliterowych, w tym porastając stare i okazałe drzewa[1]. Odpowiednie podpory dla róż stanowią drzewa owocowe o luźnych koronach (śliwy, jabłonie i grusze), zupełnie nie nadają się drzewa o płytkich systemach korzeniowych i gęstych koronach (np. brzozy i topole). W każdym wypadku róża pnąca puszczona po drzewie powinna być posadzona nie bliżej niż ok. 0,6 m od pnia[4].
Podkreśla się rolę róż pnących w kształtowaniu trzeciego wymiaru w ogrodzie, w tym dowolnego aranżowania podpór i tworzenia przesłon. Istotną rolę ogrywają róże pnące w formalnych ogrodach różanych porastając łuki nad alejkami, pergole i rozmaite podpory[1]. Podpory dla róż pnących powinny mieć co najmniej 2,5 m wysokości i ok. 3 m szerokości. Róże pnące stosowane bywają w nasadzeniach mieszanych z innymi pnączami ozdobnymi, zwłaszcza powojnikami, a w szczególności z odmianami powojnika włoskiego Clematis viticella[4]. Formowanie róż pnących odbywa się poprzez odpowiedni dobór podpór, ale też mocowanie (prowadzenie) pędów oraz ich cięcie, wykonywane wczesną wiosną[3].
Przykłady róż pnących
Osobny artykuł: Certyfikat ADR.
Zestawienie najbardziej odpornych odmian róż pnących w warunkach Europy Środkowej (posiadających certyfikat ADR)[7][8][9]:
| Rok przyznania certyfikatu ADR | Nazwa odmiany | Hodowca | Grupa | Zdjęcie |
|---|---|---|---|---|
| 1991 | Super Excelsa | Hetzel | pnąca |  |
| 1997 | Manita | Kordes | pnąca |  |
| 1999 | Rotfassade | Noack | pnąca |  |
| 2002 | Kir Royal | Meilland/BKN | pnąca |  |
| 2006 | Golden Gate | Kordes | pnąca |  |
| 2007 | Laguna | Kordes | pnąca |  |
| 2007 | Jasmina | Kordes | pnąca |  |
| 2008 | New Look | Noack | krzaczasta/pnąca | |
| 2010 | Hella | Kordes | pnąca |  |
| 2010 | Bajazzo | Kordes | pnąca |  |
| 2012 | Camelot | Tantau | pnąca |  |
| 2012 | Guirlande d'Amour | Lens/Clausen | pnąca |  |
| 2013 | Perennial Blue | Tantau/Mehring | pnąca/rambler |  |
| 2013 | Libertas | Tantau | pnąca | |
| 2013 | Sabrina | BKN/Meilland | pnąca |  |
| 2014 | Heidetraum PLUS | Noack | pnąca | |
| 2016 | Sommergold | Noack | pnąca | |
| 2016 | Florentina | Kordes | pnąca |  |
| 2019 | Peach Melba | Kordes | pnąca | |
| 2019 | Moscalbo | Davide Dalla Libera/Dräger | pnąca | |
| 2019 | Divina | Tantau | pnąca |
Róże pnące o mniejszych wymaganiach świetlnych, dobrze rosnące w półcieniu, w tym zalecane do puszczenia po pniu drzew[4]:
| Nazwa odmiany | Hodowca | Data | Zdjęcie |
|---|---|---|---|
| Apple Blossom | Burbank | 1932 |  |
| Bobbie James | 1961 |  | |
| Ghislaine de Feligonde | Eugène Turbat | 1916 |  |
| Guirlande d'Amour | |||
| Heidekőnegin | |||
| Lykkefund |  | ||
| New Dawn | 1930 |  | |
| Paul's Himalayan Musk Rambler |  | ||
| Veilchenblau | 1909 |  | |
| Rosa pendulina 'Morletii' |  |
Zobacz też
 | Zobacz galerię związaną z tematem: Róże pnące |
- róża pnąca Rosa arvensis – jeden z gatunków róż
Przypisy
- ↑ a b c d e f g h i j k Klaus-Jurgen Strobel: Róże. Najpiękniejsze i najodporniejsze odmiany. Klub dla Ciebie, s. 82-93. ISBN 978-83-258-0271-4.
- ↑ a b Olivier de Vleeschouwer: Róże. Warszawa: Wiedza i Życie, 2005, s. 10. ISBN 83-7184-292-9.
- ↑ a b c d e Marta J. Monder: Róże. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 2006, s. 76-77. ISBN 83-09-01779-0.
- ↑ a b c d e f Klaus-Jurgen Strobel: Róże. Najpiękniejsze i najodporniejsze odmiany. Klub dla Ciebie, s. 112-119. ISBN 978-83-258-0271-4.
- ↑ a b c John Mattock, Sean McCann, Fred Witchell, Peter Wood: The Complete Book of Roses. London: Ward Lock, 1995, s. 147-156. ISBN 0-7063-7359-6.
- ↑ a b c d e f g h Angelica Throll, Jurgen Wolff: Róże. Najlepsze odmiany europejskich hodowców. Warszawa: Muza SA, 2009, s. 88-89. ISBN 978-83-7495-628-4.
- ↑ ADR total list English 2017. ADR - Performance Testing of New Rose Varieties in Germany, listopad 2017. [dostęp 2018-12-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-10-13)]. (ang.).
- ↑ ADR-Rosen 2018. ADR - Performance Testing of New Rose Varieties in Germany. [dostęp 2018-12-16]. (niem.).
- ↑ ADR –Prädikat 2019 wurde an zwölf Rosenneuheiten vergeben. ADR - Performance Testing of New Rose Varieties in Germany. [dostęp 2019-12-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-12-10)]. (niem.).
