Rydwan z kosami

 Ten artykuł od 2023-11 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł.
Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do źródeł. Dodanie listy źródeł bibliograficznych jest problematyczne, ponieważ nie wiadomo, które treści one uźródławiają.
Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary)
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.
Szarża perskich rydwanów z kosami w bitwie pod Gaugamelą (331 p.n.e.)

Rydwan z kosami – zmodyfikowany rydwan konny, wóz bojowy używany na Wschodzie, z osiami i dyszlem wyposażonymi w zakrzywione ostrza żelazne (kosy bojowe), przeznaczony do szerzenia spustoszenia w nieprzyjacielskich szeregach[1].

Geneza

Grecki wódz Ksenofont, uczestnik bitwy pod Kunaksą (401 p.n.e.), wspomina, że już podczas tego starcia Persowie dowodzeni przez satrapę Cyrusa Młodszego wykorzystywali w walce rydwany z kosami. Jeden z historyków twierdzi, że Persowie wprowadzili rydwany z kosami dopiero po wojnach grecko-perskich, w latach 467-458 p.n.e., uwzględniając wcześniejsze doświadczenia w walkach z ciężką piechotą grecką (hoplitami)[2].

Zastosowanie bojowe

Tę sekcję należy dopracować:
od 2023-11 → poprawić styl – powinien być encyklopedyczny.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tej sekcji.
Model rydwanu z kosami pomysłu Leonarda da Vinci (Narodowe Muzeum Nauki i Technologii im. Leonarda da Vinci w Mediolanie)
Londyński pomnik królowej Icenów Boudiki z córkami w rydwanie z kosami

Rydwan z kosami, zwykle ciągnięty przez dwa lub cztery konie, składał się najczęściej z woźnicy i dwóch żołnierzy. Wykorzystywano go do przedarcia się przez linie piechoty wroga za pomocą szarży powodując przecięcie szeregów przeciwnika i utworzenie luk w jego liniach, które można było wykorzystać do rozbicia formacji. W tamtym okresie, gdy kawaleria nie była jeszcze tak silna, rydwany z kosami uważano za najskuteczniejszą ofensywną broń do ataku na piechotę, pomimo tego że potrzebowały dużego i płaskiego terenu pola bitwy oraz dużo miejsca do manewrowania[2]. Dodatkowo konie ciągnące rydwan obciążony kosami i żołnierzami z ekwipunkiem, nie galopowały zbyt szybko stając się łatwiejszym celem dla przeciwnika, który zasypywał je pociskami. Wierzchowce padały martwe w uprzężach, pociągając za sobą rydwany które koziołkowały, wyrzucając załogi w powietrze, a te konie które doznawały ran zbaczały z kursu, wpadały na sąsiednie rydwany i wywracały je. Zdarzało się także że konie wpadały w panikę i pędziły z powrotem w stronę swoich linii, tratując żołnierzy[3].

Rydwan z kosami szybko okazał się bronią o ograniczonych zaletach taktycznych bo dobrze wyszkolona armia rozchodziła się, gdy rydwan się zbliżał, tworząc przestrzenie, przez które przejeżdżał, a następnie szybko zamykała się w zwartej formacji za sobą, pozwalając rydwanowi przejechać przez szyk bez powodowania wielu ofiar. Następnie otaczano żołnierzy w rydwanach eliminując ich z walki (przykład: persko-macedońska bitwa pod Gaugamelą w 331 p.n.e., w której wzięło udział 200 rydwanów). Dlatego od III wieku p.n.e. rydwan z kosami został wyparty przez kawalerię jako zwrotniejszą i elastyczniejszą[2].

Według pewnych źródeł historycznych rydwany z kosami w szczególnych przypadkach były używane również przez Greków i Rzymian[2]. Tytus Liwiusz dokładniej opisał budowę takiego wozu określanego jako currus falcatus[3]:

Wozy te były, w głównych zarysach, tak uzbrojone, że koło dyszla miały sterczące z przedniej poprzeczki zaprzęgowej dziesięciołokciowe [około 4,5 metra] ostrza niby rogi, żeby mogły przebijać wszystko, cokolwiek by stało na drodze. Z końców zaś tej poprzeczki wystawały po dwie zakrzywione kosy: jedna poziomo na wysokości poprzeczki, druga pod nią skierowana ku ziemi; tamta dla ucinania wszystkiego, co by podeszło pod nią z boku, ta dla dosięgania leżących i czołgających się po ziemi. Również u osi kół przymocowane były z obu stron po dwie kosy w tak samo różnym ułożeniu.

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Lidia Winniczuk: Ludzie, zwyczaje i obyczaje starożytnej Grecji i Rzymu. Warszawa: PWN, 1983, s. 122.
  2. ↑ a b c d Battle of Gaugamela. The Scythed chariots. Ars Bellica. [dostęp 2020-11-09]. (ang.).
  3. ↑ a b Myke Cole: Legion kontra falanga. Epicka walka piechoty starożytnego świata. Poznań: Dom Wydawniczy Rebis, 2020, s. 238-240. ISBN 978-83-8062-522-8.

Linki zewnętrzne

Zobacz multimedia związane z tematem: Rydwan z kosami
  • The Scythed Chariot. Vassar College. [dostęp 2020-11-09]. (ang.).
  • Scythed chariots - Biblioteca Reale Fol 1030. Universal Leonardo. [dostęp 2020-11-09]. (ang.).