Ryft Zachodnioantarktyczny

Mapa podłoża skalnego Antarktydy: u podnóża Gór Transantarktycznych znajduje się rozległa dolina ryftowa
Schematyczny przekrój geologiczny

Ryft Zachodnioantarktyczny (ang. West Antarctic Rift) – ryft kontynentalny na Antarktydzie Zachodniej.

Jest to rozległa, przypuszczalnie aktywna geologicznie dolina ryftowa. Jej rozmiary są porównywalne z Ryftem Wschodnioafrykańskim. Ryft obejmuje część ukrytą pod lądolodem Antarktydy Zachodniej oraz obszar Morza Rossa pokrytego przez Lodowiec Szelfowy Rossa; łącznie mniej niż 2% obszaru doliny ryftowej jest widoczne ponad lodowcami. W obrębie Ryftu Zachodnioantarktycznego znajdują się znaczne obniżenia podłoża skalnego kontynentu, takie jak Rów Bentleya sięgający 2496 m p.p.m., gdzie litosfera jest najcieńsza (21 km). To wskazuje na znaczną ekstensję; główna faza rozszerzania się ryftu miała miejsce pomiędzy kredą a środkowym kenozoikiem[1], później ekstensja miała miejsce w obrębie Rowu Bentleya i ryftu Terror w Morzu Rossa. Obniżone prędkości fal sejsmicznych wskazują na występowanie podwyższonych temperatur płaszcza pod pobliskim wulkanem Mount Sidley, ale także w obrębie samego Ryftu Zachodnioantarktycznego, pod Rowem Bentleya. Jednocześnie badania nie wykazały trzęsień ziemi w tym obszarze, co sugeruje, że proces ryftowy ustał w niedawnej przeszłości geologicznej (zapewne w neogenie)[2].

Południową granicę doliny ryftowej wyznaczają Góry Transantarktyczne, będące wyniesioną krawędzią rowu tektonicznego[3][4]. Góry te przecinają głębokie uskoki prostopadłe do krawędzi ryftu, takie jak doliny Lodowca Byrda i Lodowca Beardmore’a[3]. Na północną krawędź strefy ryftowej, położoną w obrębie Ziemi Marii Byrd, nakłada się prowincja wulkaniczna związana zapewne z istnieniem plamy gorąca, aktywna od ok. 30 milionów lat. Strumień ciepła z głębi Ziemi, podwyższony w obrębie doliny ryftowej, może mieć wpływ na wysokie tempo ruchu lodowców w tym regionie, aczkolwiek współcześnie raczej nie występuje tam wulkanizm[1].

Przypisy

  1. ↑ a b J. Paul Winberry, Sridhar Anandakrishnan. Crustal structure of the West Antarctic rift system and Marie Byrd Land hotspot. „Geology”. 32 (11). DOI: 10.1130/G20768.1. 
  2. ↑ Diana Luz: The geography of Antarctica's underside. Phys.org, 2015-12-08. [dostęp 2015-12-08]. (ang.).
  3. ↑ a b Paul G. Fitzgerald. The Transantarctic Mountains of southern Victoria Land: The application of apatite fission track analysis to a rift shoulder uplift. „Tectonics”. 11 (3), s. 634-662, 1992. DOI: 10.1029/91TC02495. 
  4. ↑ Robert W. Bialas, W. Roger Buck, Michael Studinger, Paul G. Fitzgerald. Plateau collapse model for the Transantarctic Mountains–West Antarctic Rift System: Insights from numerical experiments. „Geology”. 35 (8), 2007. DOI: 10.1130/G23825A.1. (ang.).