Rynek w Mysłowicach

Rynek
Stare Miasto
Ilustracja
Mysłowicki Rynek od strony zachodniej (2018)
Państwo

 Polska

Województwo

 śląskie

Miejscowość

Mysłowice

Poprzednie nazwy

Ring

Położenie na mapie Mysłowic
Mapa konturowa Mysłowic, u góry znajduje się punkt z opisem „Rynek”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „Rynek”
Położenie na mapie województwa śląskiego
Mapa konturowa województwa śląskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Rynek”
Ziemia50°14′40,4″N 19°08′20,9″E/50,244547 19,139147
Multimedia w Wikimedia Commons

Rynek w Mysłowicach – rynek w Mysłowicach, będący głównym ośrodkiem założenia urbanistycznego Starego Miasta.

Jest to czworoboczny plac, z którego rozchodzą się trzy ulice: Kacza, Grunwaldzka i Bytomska, a także plac Mieroszewskich. Początki rynku sięgają czasów lokacyjnych miasta Mysłowice z przełomu XIII i XIV wieku, a pierwsza wzmianka o jego istnieniu pochodzi z 1301 roku. Rynek zabudowany jest z trzech stron zwartą zabudową – głównie kamienicami mieszczańskimi z przełomu XIX i XX wieku, przeważnie dwu- i trójkondygnacyjnymi.

Charakterystyka

Fragment zachodniej pierzei mysłowickiego rynku w 2011 roku

Rynek znajduje się na terenie mysłowickiej dzielnicy Stare Miasto, w jego północnej części[1]. Jest to plac o kształcie prostokąta, do którego dochodzą cztery ulice i place – od strony zachodniej plac Mieroszewskich i ulica Bytomska, a od strony wschodniej ulica Kacza i ulica Grunwaldzka[2]. Jest on jedną z trzech, obok placu Wolności i placu przed mysłowickim dworcem kolejowym na ulicy Powstańców, głównych przestrzeni publicznych mysłowickiego Starego Miasta[3].

Rynek klasyfikowany jest jako droga gminna nr 240006S o klasie drogi lokalnej (L)[4]. W systemie TERYT widnieje on pod numerem 19252[5], a kod pocztowy dla adresów przy nim to 41-400[6]. Rynek posiada nawierzchnię brukowaną, pośrodku której symbolicznie odtworzono obrys dawnego ratusza[7] w formie prostokąta, a także fontanny w formie koła[8]. Na rynku znajduje się fontanna z pomnikiem św. Jana Chrzciciela oraz zrekonstruowana studnia[9], a ponadto jego przestrzeń uzupełniona jest elementami małej architektury i systemem monitoringu[7].

Zabudowa przy mysłowickim rynku pochodzi przeważnie z przełomu XIX i XX wieku. Tworzą ją zabytkowe kamienice reprezentujące różne style architektoniczne – przeważnie eklektyzm[10], a największą wartością odznaczają się kamienice w południowej pierzei[11]. Zwarta zabudowa rynku znajduje się we wschodniej, południowej i zachodniej pierzei. Północna jest natomiast częściowo zabudowana, a jej domknięciem jest atrapa po wyburzonych kamienicach w formie metalowej konstrukcji[12][7]. Rynek jest częścią układu urbanistycznego miasta Mysłowice wpisanego do rejestru zabytków nieruchomych pod nr. A/1183/72[13].

Przez rynek biegnie czerwony szlak turystyczny – Szlak im. Mariana Kantora-Mirskiego[14].

Historia

Początki

Pierwotne, średniowieczne założenie miejskie Mysłowic lokowane na prawie magdeburskim[15] wykształciło się na przełomie XIII i XIV wieku[16][17]. Zostało ono usytuowane około 200 m na południowy wschód od przedlokacyjnej osady. W środku obszaru wytyczono czworoboczny plac, od którego w prostych liniach rozbiegały się ulice[18]. Jedna z pierwszych wzmianek informująca o istnieniu rynku w Mysłowicach pochodzi z 1301 roku[19].

Mysłowicki rynek przez stulecia pełnił funkcję placu targowego. Tam też znajdował się ratusz, w którym zasiadały władze miasta[10]. Nieznana jest natomiast data powstania pierwszego mysłowickiego ratusza. Wiadomo natomiast, że został on splądrowany w 1587 roku przez wojska Jana Zamoyskiego podczas walk z Habsburgami o tron polski[20].

Pod koniec XVI wieku rynek był głównym ośrodkiem miasta i wybiegały z niego cztery ulice. Narożnik południowo-zachodni połączony był z drogą przedlokacyjną krętą uliczką – późniejsza ulica Bytomska. Wybiegająca z narożnika południowo-wschodniego późniejsza ulica Grunwaldzka stanowiła przedłużenie traktu w kierunku Bierunia i dalej do Oświęcimia[21]. Zabudowa miasta była luźna, a jedynie w trzech pierzejach rynku miała ona charakter zwarty. Były to obiekty drewniane, usytuowane szczytowo w zabudowie przyrynkowej i wzbogacone podcieniami[21]. W tym czasie Mysłowice miały charakter osady rolniczej[22].

Na mysłowickim rynku dochodziło do ciągłych pożarów. W 1617 roku wybuchł pożar, który strawił m.in. południową pierzeję rynku. W pożarze z 1669 roku spłonął ratusz i 7 budynków północnej pierzei. Podobnie stało się to w 1758 roku[23], kiedy to zniszczeniu uległo 20 domów i ratusz[24].

Zapis z 1737 roku wspomina o istnieniu w zachodniej części rynku figury św. Jana Nepomucena[25].

Lata 1742–1922

Na skutek wojen śląskich w 1742 roku Mysłowice weszły skład Królestwa Prus, co przyczyniło się zasadniczo do zmiany procesów kształtujących przestrzeń Mysłowic, w tym rynku[26][27]. Do drugiej połowy XVIII wieku układ urbanistyczny Mysłowic nie uległ natomiast większym zmianom, a życie miejskie koncentrowało się wówczas wokół rynku, którego układ wyznaczały ulice Bytomska i Grunwaldzka[28]. Jednocześnie rynek służył jako plac, na którym każdego tygodnia odbywał się targ, a cztery razy w roku jarmark[29].

W 1787 roku na rynku został ponownie wybudowany ratusz[30]. Został on przedstawiony na rycinie z przełomu XVIII i XIX wieku jako obiekt drewniany, parterowy o konstrukcji wieńcowej, kryty dachem mansardowym z podcieniem od strony południowej. Stał on pośrodku rynku[31], a obok niego znajdowała się studnia oraz pręgierz[32].

Przygraniczne położenie miasta Mysłowice, a także doprowadzenie w latach 40. XIX wieku linii kolejowej Kolei Górnośląskiej były ważnymi czynnikami miastotwórczymi Mysłowic, a sama linia kolejowa wpłynęła m.in. na przemiany urbanistyczne, a także na rozwój handlu i turystyki w mieście[33]. Sam rynek w połowie XIX wieku odgrywał znaczącą rolę w sferze społecznej jako przestrzeń publiczna, stanowiąc miejsce codziennych kontaktów zarówno mieszkańców Mysłowic, jak i okolicznej ludności[26].

Fragment północnej pierzei mysłowickiego rynku w 1912 roku

Mysłowice w pierwszej połowie XIX wieku zaczynały zatracać swój rolniczy charakter, a zabudowa drewniana zaczęła być stopniowo zastępowana przez murowaną. Pierwsze murowane domy nawiązywały jeszcze do tradycji budownictwa ludowego, były jednokondygnacyjne, szczytem zwrócone do ulicy i najczęściej lokowane przy rynku[34][10]. W następnych latach w miejsce budynków jedno- lub dwurodzinnych zaczęto budować kilkukondygnacyjne kamienice czynszowe[35]. Południową i zachodnią pierzeję rynku wypełniły wąskie, murowane domy, w większości trójkondygnacyjne z głębokimi podwórzami. Masywnymi budynkami zabudowano także wschodnią pierzeję. W budynkach przy rynku mieściły się sklepy i warsztaty rzemieślnicze. W połowie XIX wieku w północnej pierzei stało natomiast jeszcze pięć niskich drewnianych budynków z podcieniami[36].

W 1828 roku w Mysłowicach powstała pierwsza apteka, którą ulokowano przy rynku. Jej właścicielem był Fengier, od którego w 1840 roku odkupił ją Koepsch. W rękach tej rodziny apteka pozostawała do wybuchu II wojny światowej[37]. W latach 1851–1855 nawierzchnia mysłowickiego rynku po raz pierwszy została wybrukowana, a w 1872 roku została ona wymieniona[38]. W 1855 roku mysłowicki drewniany ratusz stojący na rynku został rozebrany[30], a pod koniec XIX wieku w miejscu wyburzonego ratusza wybudowano fontannę[20].

Zdjęcie lotnicze mysłowickiego Starego Miasta z 20 sierpnia 1919 roku, z widocznym rynkiem. Na zdjęciu błędnie oznaczono kierunek północny.

Pod koniec XIX wieku nastąpił szczególnie korzystny okres dla rozwoju handlu i gastronomi w mieście, a większość placówek koncentrowało się wówczas m.in. na rynku. Na osi od dworca kolejowego przez rynek do ulicy Bytomskiej wykształciła się nowoczesna i ekskluzywna dzielnica handlowa[39]. W tym też okresie, po uprzednim wyburzeniu budynku w północno-zachodniej parceli, wytyczono bezpośrednio ulicę łączącą rynek z ulicą Bytomską – późniejszy plac Mieroszewskich[40]. W 1901 roku przy rynku mieszkało 688 osób[41].

Około 1907 roku przy rynku zaczęło działać pierwsze mysłowickie kino – „Union”[20]. W 1913 roku przy rynku funkcjonowały działalności z rożnych branż. Znajdowały się tutaj m.in.: gabinety lekarskie, sklep żelazny, magazyn odzieży, karczmy, piekarnie, fabryka i hurtowania alkoholi, sklep kolonialny, restauracja, kancelaria radcy prawnego, banki, księgarnia i Główny Urząd Meldunkowy, a także różnego typu sklepy i inne działalności gospodarcze[42]. Okres żywiołowego rozwoju Mysłowic przerwał wybuch I wojny światowej[43].

Rynek przed 1922 rokiem był nie tylko miejscem handlu czy spędzania wolnego czasu, ale i też organizowano tutaj uroczystości państwowe. W 1920 roku odbył się na nim ostatni apel Reichswehry przed wymarszem z Mysłowic[20].

Lata 1922–1945

Restauracja i kino „Union” F. Kiedronia w przed 1939 rokiem

W 1922 roku Mysłowice zostały przyłączone do państwa polskiego[44]. W latach międzywojennych układ urbanistyczny mysłowickiego Starego Miasta pozostawał bez zmian[45]. W tym okresie na rynku organizowano uroczystości państwowe, wojskowe oraz inne o charakterze narodowym[20]. Jednocześnie żywa była tradycja organizowania tutaj jarmarków[46].

Pod adresem Rynek 11 funkcjonowała Destylarnia oraz Wytwórnia Likierów i Hurtownię Win „Isaac Grunwald” i S-ka – Fabryka Wódek i Wyszynk[47], Rynek 17 Hurtownia Węgla[48], Rynek 18 znana wówczas na Górnym Śląsku Fabryka Wyrobów Aluminiowych „Benno Duhl” (specjalizowała się w produkcji sztućców)[49], a pod Rynek 19 Biuro Przemysłowo-Handlowe „Jan Usarowski i S-ka”[48]. Działały tu wówczas także różnego rodzaju sklepy, w tym m.in. „Obuwie”, „Tekstylia”, „Centrala Światło”, „Stara Apteka Miejska”, Obuwniczy „Lea”, Skład Firmowy „Salamander”, Skład „Galanteryjny” czy Skład Mebli. Funkcjonowało też kino „Odeon” i restauracja[50].

W czasach niemieckiej okupacji Polski mysłowicki rynek nosił nazwę Ring[51], a plac ten udekorowany był flagami III Rzeszy i portretem Adolfa Hitlera. W tym też czasie Niemcy rozebrali figurę św. Jana Nepomucena[20]. Pod nr. 19 działał sklep „Gross-und Kleinhandel mit Tabakwaren und Süsswaren", pod nr. 24 sklep „Einzelhandel mit Schuhwaren”, a pod nr. 26a sklep „Handarbeiten, Wolle und Wollwaren – Damen und Kinderbekleidung”[51]. Funkcjonowało też kino „Capitol”, a pod nr. 4 po koniec września 1939 roku wznowiła działalność Stadtbibliothek (niem. Biblioteka Miejska)[52].

Lata po II wojnie światowej

Zabudowa pod adresem Rynek 8 i 9, powstała w miejscu wyburzonej w latach 80. XX wieku północnej pierzei

W czasach Polski Ludowej rynek był miejscem, w którym organizowano zarówno pochody pierwszomajowe, jak i procesje Bożego Ciała[20]. W latach 60. XX wieku rozebrano znajdującą się na rynku fontannę[20], natomiast 5 maja 1972 roku do rejestru zabytków nieruchomych województwa katowickiego został wpisany układ urbanistyczny miasta Mysłowice, którego ośrodkiem był rynek[13].

Ukierunkowanie gospodarki regionu na przemysł wydobywczy doprowadziło do degradacji historycznej tkanki miasta Mysłowice, w tym do całkowitego wyburzenia w latach 80. XX wieku kamienic w pierzei północnej rynku[53][45]. W późniejszych latach została ona częściowo odbudowana – wzniesiono dwa budynki w północno-zachodniej części pierzei[53].

Fontanna św. Jana Chrzciciela wzniesiona w 2004 roku

Rynek w latach 90. XX wieku został przebudowany, a prace te poprzedzono badaniami archeologicznymi, którymi rozpoznano lokalizację najstarszej części miasta[9]. Na przełomie XX i XXI wieku na rynku w miejsce wyburzonych kamienic na pierzei północnej stanęła stalowa konstrukcja stanowiąca imitację kamienic[54], a w 2004 roku wzniesiono fontannę św. Jana Chrzciciela[55].

Po 1989 roku Mysłowice znajdowały się w niekorzystnej sytuacji gospodarczej, co wywarło również wpływ na historyczne centrum miasta[56]. W 1999 roku w rejonie ulic Katowickiej i ks. N. Bończyka w mysłowickiej dzielnicy Bończyk-Tuwima został wybudowany hipermarket sieci Real, co znacząco zmniejszyło atrakcyjność historycznego centrum miasta, gdyż nowy sklep stał się miejscem zakupów i spędzenia wolnego czasu dla okolicznych mieszkańców[57].

W 2013 roku plac miał wybitnie lokalny charakter i stanowił miejsce spotkań osób zamieszkujących najbliższą okolicę. W tym czasie dominowały placówki z działalnością handlową o zasięgu lokalnym. Podejmowano próby ożywienia tego miejsca, lecz organizowane w tym okresie wydarzenia miały charakter incydentalny, a ich zasięg był lokalny[56].

Obiekty zabytkowe i miejsca pamięci

Kamienice pod nr. 3 i 4 (2012)
Kamienica pod nr. 18 (2012)
Kamienica pod nr. 20 (2012)

Obiekty zabytkowe i historyczne:

  • Kamienica (Rynek 1) – budynek mieszkalno-usługowy, trójkondygnacyjny[58],
  • Kamienica (Rynek 2) – budynek mieszkalno-usługowy, trójkondygnacyjny[58]; posiada tynkowaną, czteroosiową fasadę, zdobioną opaskami wokół okien oraz gzymsem; kamienicę odnowiono w 2017 roku[59],
  • Kamienica (Rynek 3) – budynek mieszkalno-usługowy, trójkondygnacyjny[58]; posiada tynkowaną, trójosiową udekorowaną detalami fasadę; kamienicę wyremontowano w 2019 roku[60],
  • Kamienica (Rynek 4) – budynek mieszkalno-usługowy, trójkondygnacyjny[58]; z tynkowaną elewacją frontową i boczną; kamienicę wyremontowano w latach 2012–2013[61],
  • Kamienica (Rynek 16) – z 1900 roku[62]; jest to budynek mieszkalno-usługowy, czterokondygnacyjny[63]; posiada tynkowaną fasadę z detalami architektonicznymi; wejście prowadzi przez bramę przejazdową; kamienicę odnowiono w 2014 roku[64],
  • Kamienica (Rynek 17) – z końca XIX wieku w stylu neorenesansu[65]; jest to budynek mieszkalno-usługowy; trójkondygnacyjny[63], wybudowany na planie lekko załamanej litery „L”; charakterystycznym elementem kamienicy jest obszerny wykusz w rogu budynku z obramowaniem okiennym w postaci kolumn, a ponadto na elewacji znajdują się pilastry również jako forma obramowania okien[65],
  • Kamienica (Rynek 18) – budynek mieszkalno-usługowy, czterokondygnacyjny[63],
  • Kamienica (Rynek 19) – budynek mieszkalno-usługowy, trójkondygnacyjny[63],
  • Kamienica (Rynek 20) – z 1905 roku w stylu secesji; jest to obiekt trójosiowy, wzniesiony na rzucie prostokąta; na trzeciej kondygnacji w osi środkowej fasady znajduje się wykusz z oknami zamkniętym półkoliście, ponad którym znajduje się bogata dekoracja o motywach roślinnych; szczyt kamienicy obramiony został bogatą dekoracją o motywie roślinno-kwiatowym[66],
  • Kamienica (Rynek 21/22) – budynek mieszkalno-usługowy, czterokondygnacyjny[63],
  • Kamienica (Rynek 23) – budynek mieszkalno-usługowy, trójkondygnacyjny[63]; posiada tynkowaną, pięcioosiową fasadę, zwieńczoną gzymsem; kamienica wyremontowana w 2023 roku[67],
  • Kamienica (Rynek 24) – budynek mieszkalno-usługowy, trójkondygnacyjny[63],
  • Kamienica (Rynek 26) – budynek mieszkalno-usługowy, dwukondygnacyjny[63].

Pomniki i miejsca pamięci:

  • Fontanna św. Jana Chrzciciela[9] – z 2004 roku; basen fontanny ma kształt wieloboku zakończonego półkoliście; pośrodku znajduje się figura przedstawiająca św. Jana Chrzciciela, który został ukazany wraz z jego atrybutami zgodnie z ikonografią; pomnik stoi na cokole zdobionym puttami i muszlami[55],
  • Tablica (Rynek 8) – upamiętniająca miejsce, w którym rozstrzelano dwóch powstańców śląskich 28 sierpnia 1919 roku; ufundowana w 1946 roku[68].

Gospodarka i instytucje

Według stanu ze stycznia 2024 roku, przy rynku znajdowało się 49 podmiotów gospodarczych zarejestrowanych w systemie REGON, w tym m.in. Filia w Mysłowicach Pedagogicznej Biblioteki Wojewódzkiej im. Józefa Lompy w Katowicach (Rynek 17), firmy budowlane, placówki medyczne, pracownia złotnicza, apteka, sklepy wielobranżowe, firmy usługowo-handlowe i inne[69].

Wierni rzymskokatoliccy mieszkający przy rynku przynależą do parafii Krzyża Świętego[70].

Przypisy

  1. ↑ Urząd Miasta Mysłowice: Zintegrowany System Informacji Przestrzennej Miasta Mysłowice – CRD MIIP. zsip.myslowice.pl. [dostęp 2024-01-15]. (pol.).
  2. ↑ Główny Urząd Geodezji i Kartografii: Geoportal krajowy. geoportal.gov.pl. [dostęp 2024-01-02]. (pol.).
  3. ↑ Dragan 2016 ↓, s. 7.
  4. ↑ Geoportal Województwa Śląskiego – ORSIP. Wojewódzki Ośrodek Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej w Katowicach. [dostęp 2024-01-15]. (pol.).
  5. ↑ Główny Urząd Statystyczny: Rejestr TERYT. Wyszukiwanie. eteryt.stat.gov.pl. [dostęp 2024-01-15]. (pol.).
  6. ↑ Poczta Polska: Wyszukiwarka kodów pocztowych (Pocztowych Numerów Adresowych). kody.poczta-polska.pl. [dostęp 2024-01-15]. (pol.).
  7. ↑ a b c Dragan 2016 ↓, s. 100.
  8. ↑ Dragan 2016 ↓, s. 152.
  9. ↑ a b c Witecka 2008 ↓, s. 119.
  10. ↑ a b c Gminny… 2021 ↓, s. 71.
  11. ↑ Dragan 2016 ↓, s. 73.
  12. ↑ Dragan 2016 ↓, s. 78.
  13. ↑ a b Studium… 2021 ↓, s. 59.
  14. ↑ Śląska Organizacja Turystyczna: Szlak pieszy – Czerwony – Katowice – Mysłowice im. M. Kantora-Mirskiego. www.slaskie.travel. [dostęp 2024-01-15]. (pol.).
  15. ↑ Sulik 2017a ↓, s. 15.
  16. ↑ Gminny… 2021 ↓, s. 27.
  17. ↑ Mysłowickie Towarzystwo Historyczne im. Jacoba Lustiga, KALENDARIUM HISTORII MYSŁOWIC I MAJĄTKU MYSŁOWICKIEGO [online], sites.google.com [dostęp 2024-01-15]  (pol.).
  18. ↑ Sulik 2017a ↓, s. 16.
  19. ↑ Sulik 2017a ↓, s. 17.
  20. ↑ a b c d e f g h Agnieszka Czarnota; Leonard Czarnota: O mysłowickim rynku słów kilka…. www.mdhmyslowice.pl, 2011-08-24. [dostęp 2024-01-14]. (pol.).
  21. ↑ a b Szkice… 1961 ↓, s. 22.
  22. ↑ Szkice… 1961 ↓, s. 24.
  23. ↑ Szkice… 1961 ↓, s. 25.
  24. ↑ Sulik 2017a ↓, s. 65.
  25. ↑ Sulik 2017a ↓, s. 61.
  26. ↑ a b Dragan 2016 ↓, s. 98.
  27. ↑ Pochmara 1963 ↓, s. 46.
  28. ↑ Gminny… 2021 ↓, s. 28.
  29. ↑ Sulik 2017a ↓, s. 85.
  30. ↑ a b Szkice… 1961 ↓, s. 20.
  31. ↑ Szkice… 1961 ↓, s. 23.
  32. ↑ Pochmara 1963 ↓, s. 20.
  33. ↑ Gminny… 2021 ↓, s. 30.
  34. ↑ Szkice… 1961 ↓, s. 27.
  35. ↑ Szkice… 1961 ↓, s. 29.
  36. ↑ Sulik 2017a ↓, s. 246.
  37. ↑ Pochmara 1963 ↓, s. 50.
  38. ↑ Sulik 2017a ↓, s. 275.
  39. ↑ Gminny… 2021 ↓, s. 31.
  40. ↑ Sulik 2017a ↓, s. 259.
  41. ↑ Sulik 2017a ↓, s. 258.
  42. ↑ Dragan 2016 ↓, s. 123-124.
  43. ↑ Witecka 2008 ↓, s. 28.
  44. ↑ Witecka 2008 ↓, s. 12.
  45. ↑ a b Gminny… 2021 ↓, s. 33.
  46. ↑ Sulik 2017b ↓, s. 99.
  47. ↑ Sulik 2017b ↓, s. 68.
  48. ↑ a b Sulik 2017b ↓, s. 90.
  49. ↑ Sulik 2017b ↓, s. 67.
  50. ↑ Sulik 2017b ↓, s. 104.
  51. ↑ a b Sulik 2017b ↓, s. 355.
  52. ↑ Sulik 2017b ↓, s. 423.
  53. ↑ a b Dragan 2016 ↓, s. 99.
  54. ↑ Patryk Osadnik: Rurowa "konstrukcja wstydu" ma zniknąć z rynku w Mysłowicach. Architekci pracują nad koncepcją. www.slazag.pl, 2023-05-10. [dostęp 2024-01-14]. (pol.).
  55. ↑ a b Sabina Rotowska: Podróże w czasie. Fontanny na rynku. www.mdhmyslowice.pl, 2015-04-09. [dostęp 2024-01-14]. (pol.).
  56. ↑ a b Dragan 2016 ↓, s. 83.
  57. ↑ Przemysław Jedlecki: Piękny średniowieczny rynek z okropnym rurowiskiem zamiast kamienic. katowice.wyborcza.pl, 2020-02-28. [dostęp 2024-01-14]. (pol.).
  58. ↑ a b c d Dragan 2016 ↓, s. 134.
  59. ↑ Sylwia Żygłowicz: Elewacja kamienicy przy ul. Rynek 2 w remoncie. itvm.pl, 2017-10-17. [dostęp 2024-01-14]. (pol.).
  60. ↑ Rynek 3 po remoncie. Jest pięknie. ctmyslowice.pl, 2019-03-20. [dostęp 2024-01-14]. (pol.).
  61. ↑ Monika Chruścińska: Za rok kolejne kamienice mają być jak nowe. Przy których robotnicy rozłożą swoje rusztowania?. myslowice.naszemiasto.pl, 2012-11-26. [dostęp 2024-01-14]. (pol.).
  62. ↑ Fundacja Odtworzeniowa Dziedzictwa Narodowego: Mysłowice - zabytkowa kamienica. genealogia.okiem.pl. [dostęp 2024-01-14]. (pol.).
  63. ↑ a b c d e f g h Dragan 2016 ↓, s. 135.
  64. ↑ Monika Chruścińska-Dragan: Remonty kamienic w Mysłowicach [2014: Grunwaldzka 2 i Rynek 16 już gotowe.]. myslowice.naszemiasto.pl, 2014-09-02. [dostęp 2024-01-14]. (pol.).
  65. ↑ a b DariuszD. Falecki DariuszD., Łyk klasyki na Rynku, „Co Tydzień” (43/1100), 25 października 2012, s. 14, ISSN 1895-9199 [dostęp 2024-01-14]  (pol.).
  66. ↑ Witecka 2008 ↓, s. 108.
  67. ↑ Odnowiona elewacja na Rynku. ctmyslowice.pl, 2023-12-01. [dostęp 2024-01-14]. (pol.).
  68. ↑ Witecka 2008 ↓, s. 92.
  69. ↑ Główny Urząd Statystyczny: Baza internetowa REGON. wyszukiwarkaregon.stat.gov.pl. [dostęp 2024-01-15]. (pol.).
  70. ↑ Katalog… 2005 ↓, s. 448.

Bibliografia

  • WeronikaW. Dragan WeronikaW., Przemiany funkcjonalno-przestrzenne Starego Miasta w Mysłowicach w latach 1913–2013, Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach nr 3475, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2016, ISBN 978-83-8012-884-2  (pol.).
  • Gminny Program Opieki nad Zabytkami Miasta Mysłowice na lata 2022 – 2025, Załącznik do uchwały Nr L/762/21 Rady Miasta Mysłowice z dnia 21 grudnia 2021 r., Mysłowice 2021  (pol.).
  • Katalog Archidiecezji Katowickiej. Część II Dekanaty i parafie, Katowice: Kuria Metropolitalna w Katowicach, 2005, ISBN 978-83-922482-7-9  (pol.).
  • WładysławW. Pochmara WładysławW., Z dziejów Mysłowic, Katowice: Wydawnictwo „Śląsk”, 1963  (pol.).
  • Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Mysłowice, Załącznik nr 1 do uchwały Nr L/761/21 Rady Miasta Mysłowice z dnia 21 grudnia 2021 r., Mysłowice 2021  (pol.).
  • AlfredA. Sulik AlfredA., Historia Mysłowic. T. 1: Do 1922 roku, Wydanie 3. rozszerzone, uzupełnione i poprawione, Mysłowice: Urząd Miasta Mysłowice, 2017a, ISBN 978-83-7593-327-7  (pol.).
  • AlfredA. Sulik AlfredA., Historia Mysłowic. T. 2: 1922–1945: Miasto w Polsce odrodzonej 1922–1939 i Trzeciej Rzeszy niemieckiej 1939–1945, Wydanie 2, Mysłowice: Urząd Miasta Mysłowice, 2017b, ISBN 978-83-7593-328-4  (pol.).
  • Szkice z dziejów Mysłowic, Śląski Instytut Naukowy w Katowicach. Społeczny Komitet Obchodu 600-lecia istnienia miasta Mysłowic, Katowice: Wydawnictwo Artystyczno-Graficzne, 1961  (pol.).
  • HelenaH. Witecka HelenaH., Moje miasto Mysłowice, Wydanie pierwsze, Mysłowice: Drukarnia B1, 2008, ISBN 978-83-927954-0-7  (pol.).
  • p
  • d
  • e
Wybrane ulice i place w Mysłowicach
Ulice
Place i skwery