Słoneczniczek
 Słoneczniczek szorstki | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | eukarionty | ||
|---|---|---|---|
| Królestwo | rośliny | ||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | okrytonasienne | ||
| Klasa | Magnoliopsida | ||
| Nadrząd | astropodobne | ||
| Rząd | astrowce | ||
| Rodzina | astrowate | ||
| Podrodzina | Asteroideae | ||
| Rodzaj | słoneczniczek | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Heliopsis Persoon Syn. Pl. 2: 473. Sep 1807[3] | |||
| Typ nomenklatoryczny | |||
| H. helianthoides (Linnaeus) Sweet[3] | |||
| |||
| |||
Słoneczniczek[4], skwarota, heliopsis[5] (Heliopsis Pers.) – rodzaj roślin z rodziny astrowatych. Wyróżnia się w jego obrębie ok. 15[6]–18[7] gatunków. Zasięg rodzaju obejmuje wschodnią i południową część Ameryki Północnej oraz północną część Ameryki Południowej[6]. Centrum zróżnicowania rodzaju stanowi Meksyk[8] – większość gatunków rośnie tylko w tym kraju[7]. Słoneczniczek szorstki H. helianthoides został rozpowszechniony jako roślina ozdobna i zdziczały rośnie także w Europie i Azji[6]. W Polsce ma status efemerofita[9].
Amid scabrin pozyskany z korzeni H. longipes jest wykorzystywany jako insektycyd[8][10].
Morfologia
- Pokrój
- Byliny, rzadko rośliny roczne, o łodygach wyprostowanych lub nieco pokładających się, osiągających od 30 do 150 cm wysokości, rozgałęzionych u nasady lub na całej długości pędu[7].
- Liście
- Tylko łodygowe, naprzeciwległe i ogonkowe. Blaszka od nasady z trzema głównymi wiązkami przewodzącymi, trójkątna, jajowata do lancetowatej, piłkowana lub ząbkowana, owłosiona lub naga[7].
- Kwiaty
- Zebrane w koszyczki powstające pojedynczo na szczycie pędu. Okrywy półkuliste o średnicy od 8 do 14 mm. Listki okrywy wyrastają w dwóch lub trzech rzędach, są trwałe, jajowate lub owalne, dolne liściopodobne. Dno kwiatostanowe wypukłe, z plewinkami. Brzeżne kwiaty języczkowe są żeńskie i płodne, jest ich od 5 do 20 (czasem brak ich zupełnie), ich korona jest żółta lub pomarańczowa. Kwiaty rurkowe wewnątrz koszyczka są obupłciowe i płodne, jest ich od 30 do znacznie ponad 100. Ich korony są żółte, fioletowe lub brązowe. Łatki na końcach rurki korony są trójkątne i jest ich 5[7].
- Owoce
- Czarne lub ciemnobrązowe niełupki są obłe na przekroju, czasem słabo trój- lub czterokanciaste. Puchu kielichowego brak lub składa się z trwałych, zrośniętych łusek[7].
Systematyka
- Pozycja systematyczna
Rodzaj z plemienia Heliantheae w podrodzinie Asteroideae z rodziny astrowatych Asteraceae[11].
- Wykaz gatunków[6]
- Heliopsis annua Hemsl.
- Heliopsis anomala (M.E.Jones) B.L.Turner
- Heliopsis buphthalmoides (Jacq.) Dunal
- Heliopsis decumbens S.F.Blake
- Heliopsis filifolia S.Watson
- Heliopsis gracilis Nutt.
- Heliopsis helianthoides (L.) Sweet – słoneczniczek szorstki
- Heliopsis lanceolata S.F.Blake
- Heliopsis longipes S.F.Blake
- Heliopsis novogaliciana B.L.Turner
- Heliopsis parviceps S.F.Blake
- Heliopsis parvifolia A.Gray
- Heliopsis procumbens Hemsl.
- Heliopsis sinaloensis B.L.Turner
- Heliopsis suffruticosa Ram.-Noya & S.González
Przypisy
- ↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2022-08-22] (ang.).
- ↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2022-08-22] (ang.).
- ↑ a b Heliopsis Persoon. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2022-08-22].
- ↑ Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 95. ISBN 978-83-925110-5-2.
- ↑ ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 92, ISBN 978-83-62975-45-7 .
- ↑ a b c d Heliopsis Pers.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-08-22].
- ↑ a b c d e f Alan R. Smith: Heliopsis Persoon. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-08-22].
- ↑ a b David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 428, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .
- ↑ Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006, s. 475. ISBN 83-01-14342-8.
- ↑ Martin Jacobson. Constituents of Heliopsis Species. I. Scabrin, an Insecticidal Amide from the Roots of H. scabra Dunal. „J. Am. Chem. Soc.”. 73, 1, s. 100-103, 1951. DOI: 10.1021/ja01145a037.
- ↑ Genus Heliopsis Pers.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-08-21].
