Sasanka zwyczajna

Systematyka^[1]^[2]

Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

Nadgromada

Gromada

Podgromada

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

jaskropodobne

Rząd

jaskrowce

Rodzina

jaskrowate

Rodzaj

sasanka

Gatunek

sasanka zwyczajna

Nazwa systematyczna

Pulsatilla vulgaris Mill.
Gard. Dict., ed. 8. [unpaged]. 1768

Kategoria zagrożenia (CKGZ)^[3]

bliski zagrożenia

Systematyka w Wikispecies

Multimedia w Wikimedia Commons

Sasanka zwyczajna (Pulsatilla vulgaris Mill.) – gatunek rośliny należący do rodziny jaskrowatych. Występuje w Europie^[4]. Niegdyś występowała w Polsce w środowisku naturalnym (ostatnio podawana tylko z Lubelszczyzny)^[5], jednakże już prawdopodobnie wymarła na naturalnych stanowiskach. Jest natomiast często uprawiana. Oprócz typowego gatunku w uprawie występują jej mieszańce określane często nazwą sasanka ogrodowa (Pulsatilla ×hybrida) i często mylone z sasanką zwyczajną^[5].

Morfologia

Łodyga: Owłosiony długimi, srebrzystymi włosami głąbik, po przekwitnięciu znacznie się wydłuża. Pod ziemią roślina posiada silne i rozgałęzione kłącze, z którego wyrasta kilka łodyg.

Liście: Liście odziomkowe w rozetce, blisko ziemi. W zależności od podgatunku pojawiają się przed, po lub w czasie kwitnienia. Dopiero w pełni lata są całkowicie rozwinięte. Są dwu- lub trzykrotnie pierzaste, jedwabisto owłosione, później łysiejące.
Kwiaty: Jeden, duży, szczytowy, fioletowy kwiat na łodydze, zwieszający się w dół. Czasami spotyka się kwiaty o białej barwie. Kwiaty są charakterystycznie filcowate po zewnętrznej stronie. Okwiat z zewnątrz kosmato owłosiony, prawie dwa razy dłuższy od żółtych pręcików. Nie jest zróżnicowany na kielich i koronę. Kwiaty o długości 5 – 6 cm są początkowo dzwonkowate, później rozpostarte.
Owoce: Po przekwitnięciu, zebrane w owoc zbiorowy zawierający niełupki, wyglądający jak puchata kula. Niełupka, o długości ok. 3,5 cm, zrośnięta jest z odstająco, jedwabiście owłosioną szyjką słupka^[6].

Biologia i ekologia

Bylina. Kwitnie od marca do początku maja. Nasiona rozsiewane przez wiatr.
Siedlisko: występowała na suchych łąkach, w suchych lasach sosnowych, na słonecznych zboczach. Roślina światłolubna (heliofit).
Cała roślina jest lekko trująca. Powoduje pobudzenie i paraliż ośrodkowego układu nerwowego, mdłości i odurzenie^[7].
Liczba chromosomów 2n=16,32^[5].

Systematyka i zmienność

Gatunek tworzy mieszańce z sasanką otwartą, s. wiosenną i s. łąkową^[5].

Zagrożenia i ochrona

Roślina objęta była w Polsce ścisłą ochroną gatunkową w latach 2012-2014.

Kategorie zagrożenia gatunku:

Kategoria zagrożenia w Polsce według Czerwonej listy roślin i grzybów Polski (2006)^[8]: Ex (wymarły i zaginiony); 2016: RE (wymarły na obszarze Polski)^[9].
Kategoria zagrożenia w Polsce według Polskiej Czerwonej Księgi Roślin (2001, 2014): EX (wymarły)^[10].

Zastosowanie i uprawa

Roślina ozdobna. Ze względu na to, że kwitnie wczesną wiosną, jest często sadzona w ogródkach przydomowych, zwłaszcza w ogrodach skalnych^[11]. Ozdobna jest również po przekwitnięciu. Nadaje się na rabaty i do ogródków skalnych.
Uprawiana jest zazwyczaj z nasion, bardzo łatwo rozmnaża się też przez podział rozrośniętych kęp^[12]. Wymaga gleb lekkich i dobrze wapnowanych oraz stanowiska słonecznego, lub nieco tylko zacienionego^[12]. Po kilku latach bryła korzeniowa ulega nadmiernemu zagęszczeniu, należy ją wówczas wykopać i przerzedzić.

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-06-07] (ang.).
↑ Pulsatilla vulgaris, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ Mapa rozmieszczenia gatunku na Den virtuella floran [dostęp 2013-12-11].
↑ ^a ^b ^c ^d Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
↑ F. Činčura, V. Feráková, J. Májovský, L. Šomšak, J. Záborský: Pospolite rośliny środkowej Europy. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1990. ISBN 83-09-01473-2.
↑ Burkhard Bohne, Peter Dietze: Rośliny trujące: 170 gatunków roślin ozdobnych i dziko rosnących. Warszawa: Bellona, Spółka Akcyjna, 2008. ISBN 978-83-11-11088-5.
↑ Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
↑ Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.
↑ Miłowit Boguszewicz, Piotr Banaszczak: Katalog roślin II : drzewa, krzewy, byliny polecane przez Związek Szkółkarzy Polskich. Warszawa: Agencja Promocji Zieleni. Związek Szkółkarzy Polskich, 2003. ISBN 83-912272-3-5.
↑ ^a ^b GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .