Scolopendra

Scolopendra

Linnaeus, 1758

Scolopendra morsitans

Systematyka

Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

stawonogi

Podtyp

tchawkowce

Gromada

wije

Podgromada

pareczniki

Rząd

skolopendrokształtne

Rodzina

skolopendrowate

Podrodzina

Scolopendrinae

Rodzaj

Scolopendra

Typ nomenklatoryczny

Scolopendra morsitans Linnaeus, 1758

Synonimy

Kanparka Waldock and Edgecombe, 2012
Rhadinoscytalis Attems, 1926
Rhombocephalus Newport, 1844
Trachycormocephalus Kraepelin, 1903
Scolopendra (Calcaria) Porat, 1876
Scolopendra (Collaria) Porat, 1876

Systematyka w Wikispecies

Multimedia w Wikimedia Commons

Scolopendra – rodzaj pareczników z rzędu skolopendrokształtnych i rodziny skolopendrowatych.

Przedstawiciele rodzaju osiągają do 265 mm długości ciała. Mają głowę bez szczecin na nadustku i bez płytek nachodzących na pierwszy tergit. Ich czułki są długie, złożone z 17–31 walcowatych członów. Druga para szczęk ma po dwa grube kolce na pazurkach. Płytki uzębione mają wyraźne, często rozwidlone bruzdy. Tułów wyposażony jest w 21 par odnóży. Tergity: II, IV, VI, IX, XI, XIII, XV, XVII i XIX są krótsze niż pozostałe. Zwykle na tergitach są wyraźnie widoczne bruzdy paramedialne, ale mogą być one nieobecne. Przetchlinki mają kształt szczelinowaty lub trójkątny. Stopy wyposażone są w kolce. Odnóża końcowe mają dwa kolce nasadowe na pazurkach^[1].

Zwierzęta te są silnie jadowite. Ukąszenia ludzi zdarzają się często w rejonach tropikalnych, a ich efekty zwykle obejmują ból, zaczerwienienie, obrzęk i powierzchowną martwicę. Znane są nieliczne przypadki śmiertelne – siedmiolatka ukąszona w głowę na Filipinach^[2] oraz 4-letniego chłopca w Wenezueli^[3].

Taksonomia

Rodzaj ten wprowadzony został w 1758 przez Karola Linneusza w 10. wydaniu Systema Naturae. Zaliczył on doń wszystkie pareczniki^[4] i tylko 2 opisane przez niego gatunki pozostały w rodzaju do dziś^[5]. Analizy molekularne Vahtery i innych z 2013 wskazują, że najbliższym krewnym Scolopendra jest Asanada^[6]. W sumie należy tu blisko 100 opisanych gatunków^[5]:

Scolopendra abnormis Lewis & Daszak, 1996
Scolopendra afer (Meinert, 1886)
Scolopendra alternans Leach, 1813
Scolopendra andhrensis Jangi & Dass, 1984
Scolopendra angulata Newport, 1844
Scolopendra angusticollis Murray, 1887
Scolopendra anomia Newport, 1844
Scolopendra antananarivoensis Kronmüller, 2010
Scolopendra appendiculata Daday, 1891
Scolopendra arborea Lewis, 1982
Scolopendra arenicola (Lawrence, 1975)
Scolopendra armata Kraepelin, 1903
Scolopendra arthrorhabdoides Ribaut, 1912
Scolopendra attemsi Lewis, Minelli & Shelley, 2006
Scolopendra aztecorum Verhoeff, 1934
Scolopendra calcarata Porat, 1876
Scolopendra canidens Newport, 1844
Scolopendra cataracta Siriwut, Edgecombe & Panha, 2016^[7]
Scolopendra childreni Newport, 1844
Scolopendra chlora Chamberlin, 1942
Scolopendra chlorotes L. Koch, 1856
Scolopendra cingulata Latreille, 1829 – skolopendra paskowana
Scolopendra clavipes C.L. Koch, 1847
Scolopendra concolor Newport, 1845
Scolopendra crassa Templeton, 1846
Scolopendra cretica Lucas, 1853
Scolopendra cribrifera Gervais, 1847
Scolopendra crudelis C.L. Koch, 1847
Scolopendra dalmatica C.L. Koch, 1847
Scolopendra dawydoffi Kronmüller, 2012
Scolopendra dehaani Brandt, 1840
Scolopendra ellorensis Jangi & Dass, 1984
Scolopendra fissispina L. Koch, 1865
Scolopendra foveolata Verhoeff, 1937
Scolopendra galapagoensis Bollman, 1889
Scolopendra gigantea Linnaeus, 1758 – skolopendra olbrzymia
Scolopendra gracillima Attems, 1898
Scolopendra hardwickei Newport, 1844
Scolopendra hermosa Chamberlin, 1941
Scolopendra heros Girard, 1853
Scolopendra horrida C.L. Koch, 1847
Scolopendra inaequidens Gervais, 1847
Scolopendra indiae (Chamberlin, 1914)
Scolopendra indica Meinert, 1886
Scolopendra inermipes C.L. Koch, 1847
Scolopendra inermis Newport, 1845
Scolopendra jangii Khanna & Yadav, 1997
Scolopendra japonica L. Koch, 1878
Scolopendra koreana (Verhoeff, 1934)
Scolopendra labiata C.L. Koch, 1863
Scolopendra laeta Haase, 1887
Scolopendra langi (Chamberlin, 1927)
Scolopendra latro Meinert, 1886
Scolopendra leki (Waldock and Edgecombe, 2012)
Scolopendra limicolor Wood, 1861
Scolopendra lucasii Gervais, 1847
Scolopendra lutea (Attems, 1928)
Scolopendra madagascariensis Attems, 1910
Scolopendra malkini Chamberlin, 1955
Scolopendra mazbii Gravely, 1912
Scolopendra media (Muralewicz, 1926)
Scolopendra melionii Lucas, 1853
Scolopendra metuenda Pocock, 1895
Scolopendra michoacana Chamberlin, 1941
Scolopendra mima Chamberlin, 1942
Scolopendra mirabilis (Porat, 1876)
Scolopendra monticola (Lawrence, 1975)
Scolopendra morsitans Linnaeus, 1758 – skolopendra zwyczajna
Scolopendra multidens Newport, 1844
Scolopendra negrocapitis Zhang & Wang, 1999
Scolopendra nuda (Jangi & Dass, 1980)
Scolopendra occidentalis Meinert F., 1886
Scolopendra octodentata Verhoeff, 1934
Scolopendra oraniensis Lucas, 1846
Scolopendra pachygnatha Pocock, 1895
Scolopendra paranuda (Khanna & Tripathi, 1987)
Scolopendra pentagramma Motschoulsky, 1886
Scolopendra pinguis Pocock, 1891
Scolopendra polymorpha Wood, 1861
Scolopendra pomacea C.L. Koch, 1847
Scolopendra puncticeps Wood, 1861
Scolopendra punensis Jangi & Dass, 1984
Scolopendra robusta Kraepelin, 1903
Scolopendra sanatillae Bollman, 1893
Scolopendra silhetensis Newport, 1845
Scolopendra somala Manfredi, 1933
Scolopendra spinipriva Bücherl, 1946
Scolopendra spinosissima Kraepelin, 1903
Scolopendra subcrostalis Kronmüller, 2009
Scolopendra subspinipes Leach, 1815
Scolopendra sumichrasti Saussure, 1860
Scolopendra tenuitarsis Pocock, 1895
Scolopendra teretipes (Porat, 1893)
Scolopendra valida Lucas, 1840
Scolopendra violacea Fabricius, 1798
Scolopendra viridicornis Newport, 1844
Scolopendra viridipes Dufour, 1820
Scolopendra viridis Say, 1821
Scolopendra zuluana (Lawrence, 1958)

Przypisy

↑ Wolfgang Bücherl: Venomous Chilopods or Centipedes. W: Wolfgang Bücherl, Eleanor E. Buckley (red.): Venomous Animals and Their Venoms. Volume III: Venomous Invertebrates. New York, London: Academic Press, 1971, s. 180-181.
↑ A. Minelli: Secretions of Centipedes. W: Arthropod Venoms. Sergio Bettini (red.). Berlin, Heidelberg, New York: Springer-Verlag, 1978, s. 80-81. DOI: 10.1007/978-3-642-45501-8.
↑ Niño de 4 años murió tras ser picado por ciempiés gigante | Accidente | Sucesos | El Tiempo - El Periódico del Pueblo Oriental [online], web.archive.org, 27 marca 2016 [dostęp 2023-05-18] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-27] .
↑ Karol Linneusz: Systema Naturae per regna tria naturae, regnum animale, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus differentiis synonymis, locis. Ed. X. Stockholm: Holmiae, 1758, s. 637.
↑ ^a ^b Scolopendra. [w:] ChiloBase 2.0 [on-line]. [dostęp 2017-05-01].
↑ Varpu Vahtera, Gregory D. Edgecombe, Gonzalo Giribet. Phylogenetics of scolopendromorph centipedes: can denser taxon sampling improve an artificial classification?. „Invertebrate Systematics”. 27, s. 578–602, 2013. CSIRO Publishing. DOI: 10.1071/IS13035.
↑ Warut Siriwut, Gregory D. Edgecombe, Chirasak Sutcharit, Piyoros Tongkerd, Somsak Panha. A taxonomic review of the centipede genus Scolopendra Linnaeus, 1758 (Scolopendromorpha, Scolopendridae) in mainland Southeast Asia, with description of a new species from Laos. „ZooKeys”. 590, s. 1-124, 2016. DOI: 10.3897/zookeys.590.7950.