Sferomalwa
 Sferomalwa szkarłatna | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | eukarionty | ||
|---|---|---|---|
| Królestwo | rośliny | ||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | okrytonasienne | ||
| Klasa | Magnoliopsida | ||
| Nadrząd | |||
| Rząd | ślazowce | ||
| Rodzina | ślazowate | ||
| Rodzaj | sferomalwa | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Sphaeralcea A.F.C.P. Saint-Hilaire Fl. Brasil. Mer. 1: ed. fol. 163; ed. qu. 209. 18 Jul 1827 ('1825')[3] | |||
| Typ nomenklatoryczny | |||
| S. cisplatina A.F.C.P. Saint-Hilaire[3] | |||
| |||
Sferomalwa[4] (Sphaeralcea A. Gray) – rodzaj roślin z rodziny ślazowatych. Należą do niego co najmniej 53 gatunki[5], a w sumie ok. 60[6]. 26 gatunków występuje w zachodniej i centralnej części Stanów Zjednoczonych, poza tym rosną w Meksyku i Ameryce Południowej – w Argentynie, Boliwii, Brazylii, Chile i w Paragwaju[7]. Rośliny te rosną w miejscach suchych, otwartych, skalistych, na przydrożach[6]. Kilka gatunków uprawianych jest jako rośliny ozdobne, cenione ze względu na efektowne kwiaty i odporność na suszę. Inne używane są jako lecznicze. Ekstrakt z Sph. angustifolia używany jest do wyrobu odżywek do włosów[6].
Morfologia
- Pokrój
- Zielne rośliny wieloletnie lub jednoroczne[7], czasem drewniejące u nasady[4][6] osiągające do 1,5 m wysokości[6]. Pędy rzadko nagie, zwykle srebrzysto owłosione, z włoskami gwiazdkowatymi. Łodyga prosto wzniesiona, płożąca lub podnosząca się[7].
- Liście
- Skrętoległe, ogonkowe lub siedzące, okrągławe, trójkątne, sercowate do lancetowatych i równowąskich. Niepodzielone, dłoniasto klapowane lub wcinane. Brzeg blaszki cały, karbowany lub piłkowany. U nasady znajdują się trwałe lub szybko odpadające przylistki[7].
- Kwiaty
- Kwiaty skupione w szczytowe groniaste lub wiechowate kwiatostany, czasem też pojedyncze lub w wierzchotkach w kątach liści[7][4]. Kwiaty wsparte kieliszkiem, utworzonym z trzech listków zrośniętych lub nie, różnego kształtu u różnych gatunków. Działki kielicha w liczbie 5. Płatki, także w liczbie 5, szkarłatne lub pomarańczowe, rzadko białe, różowe lub czerwone[6]. Pręciki liczne, w dwóch seriach, zrośnięte w kolumnę otaczającą słupkowie. Jednokomorowych zalążni jest zwykle od 5 do 30 i tyle samo jest nitkowatych szyjek słupków, u dołu zrośniętych. W każdej komorze znajduje się 1, 2 lub 3 zalążki[4][7].
- Owoce
- Rozpadający się, złożony z 5–30 jednokomorowych rozłupek zawierających 1, 2 lub 3 nasiona[7][4].
Systematyka
Rodzaj z plemienia Malveae z podrodziny ślazowych Malvoideae Burnett z rodziny ślazowatych Malvaceae[8]. Gatunki w obrębie tego rodzaju są często trudne do oznaczenia ze względu na zmienność, tworzenie mieszańców, niejasne granice międzygatunkowe[7].
- Wykaz gatunków[5]
- Sphaeralcea aboriginum (B.L. Rob.) Jeps.
- Sphaeralcea ambigua A. Gray
- Sphaeralcea angusta (A. Gray) Fernald
- Sphaeralcea angustifolia (Cav.) G.Don
- Sphaeralcea australis Speg.
- Sphaeralcea axillaris S. Watson
- Sphaeralcea bonariensis (Cav.) Griseb.
- Sphaeralcea brevipes (Phil.) Krapov.
- Sphaeralcea caespitosa M.E. Jones
- Sphaeralcea chenopodifolia Rodrigo
- Sphaeralcea coccinea (Nutt.) Rydb. – sferomalwa szkarłatna
- Sphaeralcea cordobensis Krapov.
- Sphaeralcea coulteri (S. Watson) A. Gray
- Sphaeralcea crispa Hook. & Baker f.
- Sphaeralcea davidsonii (B.L. Rob.) Jeps.
- Sphaeralcea densiflora (S. Watson) Jeps.
- Sphaeralcea digitata (Greene) Rydb.
- Sphaeralcea emoryi Torr. ex A. Gray
- Sphaeralcea endlichii Ulbr.
- Sphaeralcea fendleri A. Gray
- Sphaeralcea fremontii (Torr. ex A. Gray) Jeps.
- Sphaeralcea fulva Greene
- Sphaeralcea fumariensis (S.L. Welsh & N.D. Atwood) N.D. Atwood & S.L. Welsh
- Sphaeralcea gierischii N.D. Atwood & S.L. Welsh
- Sphaeralcea grossulariifolia (Hook. & Arn.) Rydb.
- Sphaeralcea hainesii Brandegee
- Sphaeralcea hastulata A. Gray
- Sphaeralcea incana Torr. ex A. Gray
- Sphaeralcea janeae (S.L. Welsh) S.L. Welsh
- Sphaeralcea laxa Wooton & Standl.
- Sphaeralcea leptophylla (A. Gray) Rydb.
- Sphaeralcea lindheimeri A. Gray
- Sphaeralcea mendocina Phil.
- Sphaeralcea miniata (Cav.) Spach
- Sphaeralcea moorei (S.L. Welsh) N.D. Atwood & S.L. Welsh
- Sphaeralcea munroana (Douglas ex Lindl.) Spach ex A.Gray
- Sphaeralcea obtusiloba G. Don
- Sphaeralcea orbiculata (Greene) Jeps.
- Sphaeralcea orcuttii Rose
- Sphaeralcea palmeri Rose
- Sphaeralcea parryi (Greene) Jeps.
- Sphaeralcea parvifolia A. Nelson
- Sphaeralcea pedatifida (A. Gray) A. Gray
- Sphaeralcea philippiana Krapov.
- Sphaeralcea polychroma La Duke
- Sphaeralcea procera Ced.Porter
- Sphaeralcea psoraloides S.L. Welsh
- Sphaeralcea purpurata Krapov.
- Sphaeralcea rusbyi A. Gray
- Sphaeralcea sandemanii J.F. Macbr.
- Sphaeralcea sulphurea S. Watson
- Sphaeralcea velutina C. Presl
- Sphaeralcea wrightii A. Gray
Przypisy
- ↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2016-11-02] (ang.).
- ↑ a b Sphaeralcea. Index Nominum Genericorum. [dostęp 2016-11-02].
- ↑ a b c d e Beata Grabowska, Tomasz Kubala: Encyklopedia bylin tom I, A-J. Poznań: Zysk i S-ka, 2011, s. 822. ISBN 978-83-7506-845-0.
- ↑ a b Sphaeralcea. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2016-11-02].
- ↑ a b c d e f Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 181. ISBN 0-333-74890-5.
- ↑ a b c d e f g h John La Duke: Sphaeralcea. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2016-11-02].
- ↑ United States Department of Agriculture Agricultural Research Service: Family: Malvaceae Juss.. Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2016-11-02]. (ang.).
