Skalnica jastrzębcowata
 | |||||
| Systematyka[1][2] | |||||
| Domena | eukarionty | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| Królestwo | rośliny | ||||
| Podkrólestwo | |||||
| Nadgromada | |||||
| Gromada | |||||
| Podgromada | |||||
| Nadklasa | okrytonasienne | ||||
| Klasa | Magnoliopsida | ||||
| Nadrząd | Saxifraganae | ||||
| Rząd | skalnicowce | ||||
| Rodzina | skalnicowate | ||||
| Rodzaj | Micranthes | ||||
| Gatunek | skalnica jastrzębcowata | ||||
| Nazwa systematyczna | |||||
| Micranthes hieraciifolia (Waldst. & Kit. ex Willd.) Haw. Saxifrag. Enum. 1: 45 (1821)[3] | |||||
| |||||
| |||||
Skalnica jastrzębcowata[4] (Micranthes hieraciifolia (Waldst. & Kit. ex Willd.) Haw.) – gatunek rośliny z rodziny skalnicowatych (Saxifragaceae). Łacińska i polska nazwa gatunkowa nawiązuje do kształtu liści, podobnych do liści jastrzębca[5]. Polska zwyczajowa nazwa rodzajowa wynika z klasyfikacji tego gatunku tradycyjnie do rodzaju skalnica Saxifraga, z którym rośliny z rodzaju Micranthes okazały się odlegle spokrewnione[6][7].
Rozmieszczenie geograficzne
Występuje w północnych regionach Ameryki Południowej oraz na Syberii i we wschodniej części Rosji[8]. Jest gatunkiem arktyczno-alpejskim, na północy sięga aż po wschodnie wybrzeże Grenlandii i archipelag Svalbard. Na Spitsbergenie zanotowano jego występowanie na 79°55' szerokości geograficznej[9]. W Polsce występuje tylko w Tatrach[10].
Morfologia
- Łodyga
- Gruby, bezlistny i gruczołowato owłosiony pęd kwiatowy osiągający wraz z kwiatostanem wysokość 10–30, wyjątkowo do 50 cm. Pod ziemią skośne, grube kłącze[10]. Włoski porastające pęd są krótsze od średnicy pędu[11].
- Liście
- Wszystkie w różyczce. Mają długość 2–7 cm, jajowaty lub odwrotnie jajowaty kształt i zaostrzony koniec. Są drobno ząbkowane lub niemal całobrzegie. Brzegi liści kędzierzawo owłosione[10]. Wyrastają na owłosionych ogonkach o długości 1–3 (4) cm. Włoski na ogonku są krótsze od średnicy ogonka. Górna powierzchnia liści naga, jasnozielona, dolna czerwonobrązowa, naga lub delikatnie owłosiona. Na ząbkach brzegów liści wyraźnie widoczne wypotniki, jednak niewydzielające wapna[11].
- Kwiaty
- Zebrane w kłosokształtne wiechy o długości 1–10 cm. Kwiaty ścieśnione, wyrastające na bardzo krótkich szypułkach. Na jednym pędzie jest 5–16 kwiatów. Każdy z nich ma 5 działek kielicha i 5 płatków korony. Działki kielicha wolne, fioletowe, o tej samej długości co płatki korony, nagie, tępe, po przekwitnięciu odgięte. Płatki zielonawe lub czerwonawe, o długości 1–3,5 mm. Pręcików 10 z nagimi nitkami i żółtymi pylnikami o długości 0,5–0,6 mm. Występują miodniki. Słupek do połowy lub do 1/3 zrośnięty z dnem kwiatowym. W każdej zalążni około 50–100 zalążków[10][11].
- Owoc
- Sucha, mniej więcej kulista, nieco spłaszczona, fioletowo-czarna torebka o długości 4,5–6 mm długości i szerokości 5–7 mm. Po dojrzeniu pęka szczelinami do samej podstawy. Nasiona o długości 1–1,5 mm, brązowe, o powierzchni drobno brodawkowanej[11].
-
Pokrój -
Młoda roślina -
Kwiatostan
Biologia i ekologia
- Rozwój: bylina. Kwitnie od lipca do sierpnia[10].
- Siedlisko: Występuje w tundrze oraz w wysokich górach, szczególnie na wapiennym podłożu. Preferuje miejsca wilgotne, najczęściej rośnie obok strumieni lub w zagłębieniach terenu, a także w wyleżyskach[11]. W Tatrach występuje od piętra kosodrzewiny po piętro turniowe, głównie jednak w piętrze halnym. Rośnie na piargach, wilgotnych skałach i w murawach[5].
- Genetyka: Liczba chromosomów 2n = 56–120. Okazy różniące się liczbą chromosomów zbierano w różnych rejonach. Skalnica jastrzębcowata wykazuje duże podobieństwo do skalnicy śnieżnej (Saxifraga nivalis). Zaobserwowano występowanie form pośrednich między oboma gatunkami, być może krzyżują się one z sobą[11].
Zobacz też: Rośliny tatrzańskie.
Przypisy
- ↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-02] (ang.).
- ↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-02] (ang.).
- ↑ a b Micranthes hieraciifolia (Waldst. & Kit. ex Willd.) Haw.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2023-01-23].
- ↑ ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 161, ISBN 978-83-62975-45-7 .
- ↑ a b Zofia Radwańska-Paryska: Rośliny tatrzańskie. Warszawa: WSiP, 1988. ISBN 83-02-00872-9.
- ↑ Luc Brouillet, Patrick E. Elvander: Micranthes Haworth. [w:] Flora of North America [on-line]. [dostęp 2023-01-23].
- ↑ NataliaN. Tkach NataliaN., MartinM. Röser MartinM., Matthias H.M.H. Hoffmann Matthias H.M.H., Molecular phylogenetics, character evolution and systematics of the genus Micranthes (Saxifragaceae), „Botanical Journal of the Linnean Society”, 178 (1), 2015, s. 47–66, DOI: 10.1111/boj.12272 [dostęp 2023-01-22] .
- ↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2017-01-10].
- ↑ Discover Life Maps. [dostęp 2017-01-10].
- ↑ a b c d e Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
- ↑ a b c d e f Flora of the Canadian Arctic Archipelago. [dostęp 2017-01-10].
