Stokłosa żytnia

Systematyka^[1]^[2]

Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

Nadgromada

Gromada

Podgromada

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

liliopodobne (≡ jednoliścienne)

Rząd

wiechlinowce

Rodzina

wiechlinowate

Rodzaj

stokłosa

Gatunek

stokłosa żytnia

Nazwa systematyczna

Bromus secalinus L.
Sp. Pl.: 76 (1753)

Systematyka w Wikispecies

Multimedia w Wikimedia Commons

Stokłosa żytnia, s. kostrzeba (Bromus secalinus L.) – gatunek rośliny jednorocznej (czasami dwuletniej) z rodziny wiechlinowatych. Gatunek kosmopolityczny^[3]. Jest dość pospolity na terenie Polski, gdzie ma status archeofita. Rośnie głównie jako chwast w zbożach ozimych.

Morfologia

Łodyga: Źdźbła o wysokości do 120 cm.
Liście: Pochwy liściowe rurkowate, zaokrąglone po stronie grzbietowej, prawie nagie. Języczki liściowe mają długość od 1 do 2 mm, są lekko ząbkowane. Płaskie blaszki liściowe o długości od 10 do 25 cm, o szerokości do 10 mm, zaostrzone, szorstkie^[4].
Kwiaty: Zebrane w prostą, rozpierzchłą wiechę o długości 15–20 cm. Wiecha dość często jest jednostronna, a po przekwitnięciu zwisająca. Ma ona wydłużone gałązki z kilkoma kłoskami. Zielone, obłego kształtu kłoski mają długość 15–20 mm i składają się u różnych odmian stokłosy z 5–17 kwiatków. Ich ość rozpada się dość późno. Plewa dolna ma 3–7 nerwów, górna 5–9. Plewki w kwiatach mają długość 6,5–9 mm, a ich ość do 8 mm. Plewki dolne są na grzbiecie zaokrąglone i w okresie owocowania mają zwinięte brzegi. Plewka górna o długości mniej więcej równej długości plewki dolnej. Pylniki o długości 1–2 mm są zamknięte (klejstogamia). Roślina samopylna.
Owoc: Dość gruby ziarniak, o podwiniętych brzegach z rowkami na grzbietowej stronie.

Biologia i ekologia

Jest chwastem segetalnym występującym w pszenicy i życie na wilgotnych glebach. Poza tym występuje na przydrożach, ugorach, rowach. Kwitnie od czerwca do lipca^[4]. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla O. Centauretalia cyanii, Ass. Vicietum tetraspermae, Ass. Consolido-Brometum^[5]. Liczba chromosomów 2n = 28^[6].

Zagrożenia

Roślina umieszczona na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski pośród gatunków narażonych na wyginięcie (kategoria zagrożenia V)^[7].

Znaczenie i zastosowanie

Jest chwastem zbóż znanym już z okresu neolitu. Miejscami była też uprawiana jako zboże.
Przed rozpowszechnieniem się metod chemicznego zwalczania chwastów w zbożach nasiona stokłosy żytniej miały dość znaczny udział w plonach i spożywane były razem ze zbożami, zwłaszcza w czasach prehistorycznych, gdy nie oczyszczano tak dokładnie ziarna.
W okresach wielkiego głodu z ziarna stokłosy zbieranego na ugorach, przydrożach i w rowach sporządzano zacierkę, kaszę i wypiekano trochę gorzki, ale jadalny chleb.

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-12-21] (ang.).
↑ Bromus secalinus na eMonocot [dostęp 2013-11-21].
↑ ^a ^b Jürke Grau: Trawy. Jadwiga Kozłowska (tłum.). Warszawa: Świat Książki, 1998, s. 24. ISBN 83-7129-701-7.
↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
↑ Bromus secalinus na Flora of China [dostęp 2014-01-28].
↑ Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.

Bibliografia

Mała Encyklopedia Rolnicza, PWRiL, Warszawa, 1964.
Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
Wykorzystanie dziko rosnących traw jako produktów zbożowych. [dostęp 2006-04-06].