Szafirek miękkolistny
 | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | eukarionty | ||
|---|---|---|---|
| Królestwo | rośliny | ||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | okrytonasienne | ||
| Klasa | Magnoliopsida | ||
| Nadrząd | liliopodobne (≡ jednoliścienne) | ||
| Rząd | szparagowce | ||
| Rodzina | szparagowate | ||
| Rodzaj | Leopoldia | ||
| Gatunek | szafirek miękkolistny | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Leopoldia comosa (L.) Parl. Giorn. Bot. Ital. 2(2): 160 1847[3] | |||
| Synonimy | |||
| |||
| |||
| |||
Szafirek miękkolistny[4] (Leopoldia comosa (L.) Parl.) – gatunek byliny z rodziny szparagowatych[3]. W wykazie flory Polski wymieniony pod nazwą Muscari comosum (L.) Mill.[4]
Rozmieszczenie geograficzne
Gatunek pochodzi z basenu Morza Śródziemnego, występuje w południowej Europie, północnej Afryce i na Bliskim Wschodzie. Zasięg obejmuje także obszary wokół Morza Czarnego. Roślina przed wiekami została sprowadzona do Europy Środkowej i tu spotykana jest jako archeofit. Przez Niemcy i Polskę biegnie północna granica zasięgu[5]. Notowany był na Śląsku i Wyżynie Małopolskiej oraz na Roztoczu[6].
Morfologia
- Łodyga
- Obły, dość gruby głąbik, wysokości od 30 do 60 cm[7]
- Liście
- Równowąskie, karbowane, o szorstkich brzegach i szerokości 0,5–1,5 centymetrów, długości 30–50 cm[7].
- Kwiaty
- Zebrane w cylindryczne grono. Górne liliowe kwiaty są płonne, wyrastają na szypułkach 4-6 razy dłuższych od kwiatów płodnych i są gęsto skupione. Dolne kwiaty są płodne, w środku głąbika lekko przewisające, brudnopurpurowe, dolne poziomo odstające, zielonkawe[7].
- Owoce
- Torebki, pękające nie wzdłuż przegród, a pomiędzy szwami.
- Organ podziemny
- Cebula o średnicy do 4 cm[6].
-
Kwiatostan -
Odmiana 'Plumosum'
Biologia i ekologia
Bylina, geofit. Kwitnie od maja do czerwca. Rośnie w murawach, na suchych i ubogich winnicach. Liczba chromosomów 2n = 18[6].
Zastosowanie
Roślina uprawna: uprawiany jako roślina ozdobna. Wśród uprawianych odmian jest 'Plumosum' (też jako 'Monstrosum'), u której wszystkie kwiaty są płone, o kolorze jasnolila, a głąbik osiąga ok. 20 cm wysokości.
Zagrożenia i ochrona
Roślina objęta jest w Polsce ochroną ścisłą.
Kategorie zagrożenia gatunku:
- Kategoria zagrożenia w Polsce według Czerwonej listy roślin i grzybów Polski (2006)[8]: V (narażony na wyginięcie); 2016: EN (zagrożony)[9].
- Kategoria zagrożenia w Polsce według Polskiej Czerwonej Księgi Roślin (2001): CR (krytycznie zagrożony); 2014: EN (zagrożony)[10].
W Polsce podano około 150 stanowisk tego gatunku, na większości z nich obecnie już nie występuje. W 2008 r. istniało już tylko kilkanaście stanowisk, m.in. na Dolnym Śląsku, w okolicach Wrocławia i Tomaszowa Lubelskiego[6].
Przypisy
- ↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-10-13] (ang.).
- ↑ a b c The Plant List. [dostęp 2017-03-01].
- ↑ a b Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
- ↑ Genus: Muscari comosum. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. United States Department of Agriculture. [dostęp 2010-10-14]. (ang.).
- ↑ a b c d Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.
- ↑ a b c Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
- ↑ Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
- ↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
- ↑ Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.
