Szarota
 | Zobacz też: inne znaczenia. |
 Szarota błotna | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | eukarionty | ||
|---|---|---|---|
| Królestwo | rośliny | ||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | okrytonasienne | ||
| Klasa | Magnoliopsida | ||
| Nadrząd | astropodobne | ||
| Rząd | astrowce | ||
| Rodzina | astrowate | ||
| Podrodzina | Asteroideae | ||
| Rodzaj | szarota | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Gnaphalium L. Sp. Pl. 850. 1753 | |||
| Typ nomenklatoryczny | |||
| Synonimy | |||
| |||
| |||
| |||
Szarota (Gnaphalium L.) – rodzaj roślin z rodziny astrowatych. Obejmuje w zależności od ujęcia od ok. 40[4][5] do ok. 80[6]–100[5] gatunków. Niezależnie od szerszego lub węższego ujęcia występują one niemal kosmopolitycznie na wszystkich kontynentach w strefach klimatu umiarkowanego i podzwrotnikowego[4]. Do polskiej flory należy w szerokim ujęciu rodzaju 6 gatunków, a w wąskim ujęciu tylko jeden – szarota błotna G. uliginosum (pozostałe włączane są do rodzajów Omalotheca i Pseudognaphalium)[7][4].
Rozmieszczenie geograficzne
Rodzaj (także w wąskim ujęciu) jest szeroko rozprzestrzeniony na wszystkich kontynentach z wyjątkiem Antarktydy. Brak jego przedstawicieli tylko na obszarach okołobiegunowych i w części strefy międzyzwrotnikowej[4].
- Gatunki flory Polski[7]
Pierwsza nazwa naukowa według listy krajowej[7], druga – obowiązująca według bazy taksonomicznej Plants of the World online (jeśli jest inna)[4]
- szarota błotna Gnaphalium uliginosum L.
- szarota leśna Gnaphalium sylvaticum L. ≡ Omalotheca sylvatica (L.) Sch.Bip. & F.W.Schultz
- szarota Hoppego Gnaphalium hoppeanum W.D.J. Koch ≡ Omalotheca hoppeana (W.D.J.Koch) Sch.Bip. & F.W.Schultz
- szarota norweska Gnaphalium norvegicum Gunnerus ≡ Omalotheca norvegica (Gunnerus) Sch.Bip. & F.W.Schultz
- szarota drobna Gnaphalium supinum L. ≡ Omalotheca supina (L.) DC.
- szarota żółtobiała Gnaphalium luteo-album L. ≡ Pseudognaphalium luteoalbum (L.) Hilliard & B.L.Burtt
Morfologia
- Pokrój
- Niewielkie (od kilku do 30 cm wysokości) rośliny zielne, zwykle roczne, rzadko dwuletnie i wieloletnie. Korzeń zwykle palowy, rzadziej wiązkowy. Łodyga zwykle pojedyncza i wzniesiona, od nasady zwykle z odgałęzieniami szeroko rozpostartymi, ścielącymi się i podnoszącymi. Pęd zwykle wełnisto owłosiony, ale nie gruczołowato[5].
- Liście
- Skrętoległe, siedzące. Blaszki lancetowate, łopatkowate do równowąskich, całobrzegie, z obu stron owłosione[5].
- Kwiaty
- Zebrane w drobne i liczne koszyczki, te zaś w luźne, kulistawe, rzadziej nieco wydłużone główki. Okrywy wąsko lub szeroko dzwonkowate, o szerokości 2,5–4 mm. Listki tworzące okrywy ułożone są w 3–5 rzędach, barwy białawej do brązowej. Dno kwiatostanowe płaskie i gładkie. Na skraju koszyczków występuje od 40 do 80 kwiatów żeńskich, a w części środkowej koszyczków 4–7 kwiatów obupłciowych. Korony mają kolor biały do różowawego[5].
- Owoce
- Niełupki podługowate, nagie i gładkie, rzadziej drobno brodawkowate. Puch kielichowy w postaci jednego szeregu 8–12 pierzastych szczecinek, szybko odpadających[5].
Systematyka
- Pozycja systematyczna
Rodzaj z rodziny astrowatych Asteraceae, w której obrębie zaliczany jest do podrodziny Asteroideae, plemienia Gnaphalieae[8] i podplemienia Gnaphaliinae[9]. Rodzaj jest typowym dla podplemienia i plemienia[9].
W szerokim ujęciu zaliczanych tu było kilka rodzajów, których odrębność potwierdziły analizy molekularne w drugiej dekadzie XXI wieku[10][9]. W efekcie przez jakiś czas tu włączane rodzaje znów traktowane są jako odrębne. Dotyczy to: Euchiton, Gamochaeta, Omalotheca i Pseudognaphalium[5][4][9].
- Wykaz gatunków[4]
- Gnaphalium alpigenum F.Muell. ex Hook.f.
- Gnaphalium austroafricanum Hilliard
- Gnaphalium capense Hilliard
- Gnaphalium chiliastrum (Mattf.) P.Royen
- Gnaphalium chimborazense Hieron.
- Gnaphalium clemensiae Mattf.
- Gnaphalium confine Harv.
- Gnaphalium declinatum L.f.
- Gnaphalium demidium (O.Hoffm.) Hilliard & B.L.Burtt
- Gnaphalium diamantinense Paul G.Wilson
- Gnaphalium diminutivum Phil.
- Gnaphalium ecuadorense Hieron.
- Gnaphalium englerianum (O.Hoffm.) Hilliard & B.L.Burtt
- Gnaphalium exilifolium A.Nelson
- Gnaphalium filagopsis Hilliard & B.L.Burtt
- Gnaphalium flavocephalum G.L.Nesom
- Gnaphalium genevoisi Emb.
- Gnaphalium gnaphalodes (DC.) Hilliard & B.L.Burtt
- Gnaphalium griquense Hilliard & B.L.Burtt
- Gnaphalium heleios P.Royen
- Gnaphalium indutum Hook.f.
- Gnaphalium limicola Hilliard
- Gnaphalium lycopodium Pers.
- Gnaphalium maclovianum Gand.
- Gnaphalium magellanicum Sch.Bip.
- Gnaphalium nelsonii Burtt Davy
- Gnaphalium palustre Nutt.
- Gnaphalium pauciflorum DC.
- Gnaphalium peguense R.Kr.Singh
- Gnaphalium phaeolepis Phil.
- Gnaphalium pilulare Wahlenb.
- Gnaphalium polium Wedd.
- Gnaphalium polycaulon Pers.
- Gnaphalium pseudohelichrysum Reiche
- Gnaphalium puberulum DC.
- Gnaphalium rossicum Kirp.
- Gnaphalium rosulatum S.Moore
- Gnaphalium sepositum Benoist
- Gnaphalium simii (Bolus) Hilliard & B.L.Burtt
- Gnaphalium sodiroi Hieron.
- Gnaphalium stewartii C.B.Clarke ex Hook.f.
- Gnaphalium uliginosum L. – szarota błotna
- Gnaphalium unionis Sch.Bip. ex Hochst.
Przypisy
- ↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).
- ↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-02-04].
- ↑ a b c d e f g h Gnaphalium L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-08-18].
- ↑ a b c d e f g Guy L. Nesom: Gnaphalium Linnaeus. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-08-18].
- ↑ David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 394, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .
- ↑ a b c ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 90, ISBN 978-83-62975-45-7 .
- ↑ Genus Gnaphalium L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-08-18].
- ↑ a b c d Rob D. Smissen, Randall J. Bayer, Nicola G. Bergh, Ilse Breitwieser, Susana E. Freire, Mercè Galbany-Casals, Alexander N. Schmidt-Lebuhn, Josephine M. Ward. A revised subtribal classification of Gnaphalieae (Asteraceae). „Taxon”. 69, 4, s. 778-806, 2020. DOI: 10.1002/tax.12294.
- ↑ Estrella Urtubey, Alicia López, María A. Chemisquy, Arne A. Anderberg, Carlos M. Baeza, Néstor D. Bayón, Leonardo P. Deble, et al.. New circumscription of the genus Gamochaeta (Asteraceae, Gnaphalieae) inferred from nuclear and plastid DNA sequences. „Oesterreichische Botanische Zeitschrift”. 302, 8, s. 3-22, 2016. DOI: 10.1007/s00606-016-1316-4.
Identyfikatory zewnętrzne:
