Telewizor

Ten artykuł dotyczy odbiornika telewizyjnego. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.

Telewizor, odbiornik telewizyjny (od gr. tele „daleko” oraz łac. visio „obraz widziany”) – wyświetlacz pozwalający na odbiór sygnału nadawanego przez telewizję, ewentualnie generowanego przez komputer, konsolę do gier, czy czytnik płyt kompaktowych.

Transmisja analogowa

Obraz jest transmitowany w postaci analogowej linia po linii – element analizujący przesuwa się po obrazie wzdłuż linii, a wartość sygnału w danej chwili odpowiada jasności tego punktu w tej samej chwili. W typowych warunkach pasmo sygnału telewizyjnego wynosi 6.5 lub 5.5 MHz, co daje około 800 rozróżnialnych punktów w linii. W celu uniknięcia silnego migotania obraz dzieli się na dwa półobrazy (pierwszy ma tylko linie parzyste, a drugi – tylko nieparzyste), nadawane kolejno po sobie.

W skład pełnego sygnału telewizyjnego oprócz informacji o jasności (luminancji) wchodzi też informacja o kolorze (chrominancja), sygnały synchronizujące (wyznaczające początek nowej linii i nowego obrazu) oraz dźwięk.

Systemy kodowania koloru

Ponieważ początki telewizji były wyłącznie monochromatyczne (czarno-białe) to wprowadzenie do telewizji koloru wymusiło stworzenie systemu kodowania koloru w sygnale telewizyjnym. W efekcie powstały trzy systemy: PAL, SECAM i NTSC, różniące się parametrami i uzyskiwaną jakością. Ze względu na miejsce opracowania systemów kodowania koloru system NTSC (Ameryka Północna i zachodnia część Ameryki Południowej) jest używany tam, gdzie telewizja używa 30 obrazów na sekundę i 525 linii, a systemy PAL i SECAM (Europa) tam, gdzie sygnał ma 25 obrazów na sekundę i 625 linii, choć systemy kodowania koloru nie są połączone ze standardem telewizyjnym „na sztywno” (standard telewizyjny opisuje częstotliwości obrazów i linii, pasmo wizji itp., a system kodowania koloru metodę dodania koloru do sygnału monochromatycznego).

W zastosowaniach specjalnych (np. telewizja przemysłowa, SSTV) mogą być wykorzystywane inne ilości linii, obrazów lub pasmo wizji niż w telewizji konsumenckiej.

Struktura obrazu

Najczęstszym rozwiązaniem uzyskiwania różnych kolorów jest zastosowanie mieszania barw w systemie RGB (czerwony-zielony-niebieski). Obraz składa się z bardzo dużej liczby pikseli, których kolory mogą być niezależnie zmieniane. Każdy piksel składa się z trzech części świecących w kolorach: czerwonym, zielonym i niebieskim (zobacz zdjęcie obok). Odpowiednie sterowanie intensywnościami tych składowych podpikseli powoduje powstanie wypadkowego koloru całego piksela. Kolorowi białemu odpowiada maksymalna intensywność świecenia wszystkich trzech składowych, kolorowi czarnemu – wszystkie podpiksele wygaszone.

Rodzaje telewizorów

W telewizorach stosowane są następujące typy wyświetlaczy:

CRT – obraz wyświetlany jest za pomocą kineskopu. Charakteryzują się dużymi obudowami i masą. Wyparte przez LCD.
DLP – projekcyjne, często bardzo duże. Obraz wyświetlany jest na tylnej powierzchni półprzezroczystej szyby, na której z przodu ogląda się obraz.
LCD – oparte na matrycy z ciekłych kryształów, filtrującej białe światło podświetlające ekran, generowane np. przez diody LED.
plazmowe – oparte na świecących komórkach plazmowych, wyparte przez monitory ciekłokrystaliczne i OLED.
OLED – oparte na świecących diodach organicznych, mają większą skalę barw i jasność oraz nie korzystają z podświetlenia jak wyświetlacze LCD. Mają krótki czas reakcji i bardzo duży kontrast obrazu.
Wyświetlacz laserowy
FED (SED) – technologia matryc w telewizorach i monitorach, łącząca cechy CRT i wyświetlaczy plazmowych, która się nie upowszechniła. Charakteryzuje się wysokim kontrastem statycznym oraz dynamicznym, wysoką jasnością, dobrym odwzorowaniem ciemnych odcieni, dużą szybkością reakcji oraz niskim poborem prądu.

Istotne parametry telewizorów

proporcje boków ekranu (21:9, 16:9 i 4:3)
przekątna (np. 32, 43, 55, 65, 75 cali)
rozdzielczość
kontrast statyczny
jasność (luminancja)
poziom czerni
ilość wyświetlanych kolorów (10, 12, 14, 16, 18 bitów dla 1 z 3 pixeli)
równomierność podświetlenia matrycy np. WCG-CCFL, Direct LED
procesor obrazu
kąty widzenia (°)
czas reakcji matrycy
skaler wideo
żywotność ekranu
częstotliwość odświeżania obrazu (50 Hz, 60 Hz, 75 Hz, 100 Hz)
częstotliwość dodawanych klatek (100 Hz, 200 Hz, 400 Hz, 600 Hz)
system mocowania
czujnik światła
cyfrowy filtr grzebieniowy

Funkcje w telewizorach

Telewizor z funkcją 3D, do którego wymagane są okulary

Klasyczne funkcje dodatkowe telewizorów obejmują:

Teletext – sygnał cyfrowy (dołączany do emisji telewizyjnej) zawierający dane, które współczesne odbiorniki telewizyjne interpretują jako tekst. W teletekście nadawcy telewizyjni zamieszczają program telewizyjny (zazwyczaj strona 300), bieżące informacje, serwis pogodowy, sportowy, ogłoszeniowy itp. Teletekst pozwala także wyświetlać napisy (listę dialogową) do emitowanych filmów.
Dynamic Channel Index – umożliwia podgląd kilku stacji jednocześnie, funkcja ułatwia wybór programów telewizyjnych.
CATS – system automatycznej regulacji kontrastu, umożliwia dopasowanie do warunków otoczenia.
Freeze – stop klatka, pozwala zatrzymać na ekranie („zamrozić”) widziany obraz.
Hyperband – dodatkowe pasmo telewizyjne zawierające kanały wykorzystywane przez telewizję kablową.
PaP (ang. Picture and Picture) – obraz i obraz, ekran podzielony na dwie części umożliwia oglądanie np. dwóch programów równocześnie, wymaga wówczas dwóch tunerów.
PaT (ang. Picture and Text) – obraz i tekst, po jednej stronie ekranu jest wyświetlany teletekst oglądanego kanału, natomiast obraz jest nadal wyświetlany z drugiej strony.
PiP (ang. Picture in Picture) – obraz w obrazie, wyświetlanie małego obrazu z drugiego źródła na tle pełnego ekranu, wymaga dwóch źródeł sygnału (tunerów)^[1].
PoP (ang. Picture outside Picture) – obraz poza obrazem, umożliwia oglądanie jednocześnie dwóch obrazów z różnych źródeł np. oglądanie filmu odtwarzanego z DVD i jednoczesny podgląd programu telewizyjnego lub oglądanie telewizji w małym oknie i pracę na komputerze^[2].
Przeglądarka USB
Tryb PC – praca jako monitor komputera – wymaga analogowego lub cyfrowego wejścia sygnału z komputera.
współpraca z innymi urządzeniami jak magnetowidy, DVD, aparaty cyfrowe, TV satelitarna, TV kablowa, kamery.
funkcje zoom

Nowsze telewizory, np. Smart TV, mają znacznie większe możliwości, zależne od modelu.

Ewolucja telewizorów na przestrzeni dziejów

Zestaw telewizora (na szczycie) i radia produkcji Telefunkena, fot. 1933
Telewizor Telefunken z 1936
Telewizor z lat pięćdziesiątych., wbudowany w szafkę
Futurystyczny telewizor marki Braun z 1958
Designerski, szwedzki telewizor Lumavision LT 104 z 1959
Polski telewizor Ametyst z lat siedemdziesiątych.
Telewizor kineskopowy
Telewizor LCD

Polskie telewizory

pierwsze modele
- Wisła, Belweder, OT1782 – wariant Belwedera z ekranem 17", Wawel
seria kamienie szlachetne
- Beryl, Ametyst, Turkus, Szmaragd, Jantar (identyczne elektrycznie, różnice tylko w obudowach), Lazuryt, Klejnot, Nefryt, Topaz, Koral, Rubin (konstrukcja radziecka, ale wytwarzane również w Polsce), Opal, Granit
seria kosmiczna
- Helios, Jowisz, Neptun, Saturn – czarno-biały, Uran – czarno-biały, Biazet TMP 201 – przenośny, czarno-biały, 12", Biazet 2102 – kolorowy, 21", Elemis, Hermes
inne
- Tosca, Taurus