Trąbowce
| Proboscidea | |||
| Illiger, 1811[1] | |||
 Przedstawiciel rzędu – słoń afrykański (Loxodonta africana) | |||
| Systematyka | |||
| Domena | eukarionty | ||
|---|---|---|---|
| Królestwo | zwierzęta | ||
| Typ | strunowce | ||
| Podtyp | kręgowce | ||
| Gromada | ssaki | ||
| Podgromada | żyworodne | ||
| Infragromada | |||
| (bez rangi) | Atlantogenata | ||
| Nadrząd | afrotery | ||
| (bez rangi) | Paenungulata | ||
| Rząd | trąbowce | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Rodziny | |||
| |||
| |||
| |||
| |||
Trąbowce[11] (Proboscidea) – rząd dużych ssaków z infragromady ssaków wyższych (Eutheria), ze słoniami, jako jedynymi żyjącymi przedstawicielami.
Występowanie
Zamieszkują Afrykę i Azję.
Opis
Współcześnie trąbowce są największymi zwierzętami lądowymi. Wyróżniają się obecnością trąby. Jest ona skomplikowanym narządem powstałym przez zrośnięcie się górnej wargi i nosa. Trąbę tworzy kilkanaście tysięcy włókien mięśniowych, co nadaje jej elastyczność. Koniec trąby jest zakończony jednym lub dwoma (zależnie od gatunku) palczastymi wyrostkami i jest bardzo wrażliwy na dotyk. Narząd ten służy do zbierania i przenoszenia do pyska pokarmu i wody, jako broń i do komunikacji dotykowej z innymi osobnikami.
Pochodzenie i pokrewieństwo
Trąbowce pojawiły się w zapisie kopalnym we wczesnym eocenie, ale przypuszczalnie wyewoluowały wcześniej. Niekiedy do trąbowców zalicza się niewielką rodziną prymitywnych antrakobunidów (Anthracobunidae), z której najprawdopodobniej wywodzą się właściwe trąbowce.
Badania genetyczne dowiodły, że trąbowce są spokrewnione blisko z brzegowcami (Sirenia) i góralkowcami (Hyracoidea). Nieoczekiwanie odkryto powiązania molekularne z innymi grupami rdzennie afrykańskich ssaków, takimi jak ryjkonosowe (Macroscelidea) i rurkozębne, czyli mrówniki (Tubulidentata). Łącznie z kilkoma innymi wymarłymi już rzędami ssaków łączy się je w oddzielny klad Afrotheria.
Systematyka
Obecnie do rzędu trąbowców należy jedna występująca współcześnie rodzina[12][13][11]:
- Elephantidae J.E. Gray, 1821 – słoniowate
Opisano również rodziny wymarłe[14]:
- Amebelodontidae Barbour, 1927
- Barytheriidae Andrews, 1906 – baryteria
- Choerolophodontidae Gaziry, 1976
- Deinotheriidae Bonaparte, 1841 – deinoteria
- Gomphotheriidae Osborn, 1921 – gomfotery
- Hemimastodontidae McKenna, Bell, Shoshani & Tassy, 1997
- Mammutidae Hay, 1922 – mastodonty
- Moeritheriidae Andrews, 1906
- Numidotheriidae Shoshani & Tassy, 1992
- Palaeomastodontidae Andrews, 1906
- Phiomiidae Kalandadze & Rautian, 1992
- Stegodontidae Osborn, 1918
Rodzaje wymarłe o niepewnej pozycji systematycznej i nie sklasyfikowane w żadnej z powyższych rodzin[14]:
- Arcanotherium Delmer, 2009[15] – jedynym przedstawicielem był Arcanotherium savagei (Court, 1995)
- Dagbatitherium Hautier, Tabuce, Mourlam, Kassegne, Amoudji, Orliac, Quillévéré, Charruault, Johnson & Guinot, 2021[16] – jedynym przedstawicielem był Dagbatitherium tassyi Hautier, Tabuce, Mourlam, Kassegne, Amoudji, Orliac, Quillévéré, Charruault, Johnson & Guinot, 2021
- Eritherium Gheerbrant, 2009[17] – jedynym przedstawicielem był Eritherium azzouzorum Gheerbrant, 2009
- Eritreumm Shoshani, Walter, Abraha, Berhe, Tassy, Sanders, Marchant, Libsekal, Ghirmai & Zinner, 2006[18] – jedynym przedstawicielem był Eritreum melakeghebrekristosi Shoshani, Walter, Abraha, Berhe, Tassy, Sanders, Marchant, Libsekal, Ghirmai & Zinner, 2006.
- Saloumia Tabuce, Sarr, Adnet, Lebrun, Lihoreau, Martin, Sambou, Thiam & Hautier, 2019[19] – jedynym przedstawicielem był Saloumia gorodiskii Tabuce, Sarr, Adnet, Lebrun, Lihoreau, Martin, Sambou, Thiam & Hautier, 2019.
Przypisy
- ↑ J.K.W. Illiger: Prodromus systematis mammalium et avium: additis terminis zoographicis utriusque classis, eorumque versione germanica. Berolini: Sumptibus C. Salfeld, 1811, s. 96. (łac.).
- ↑ J.E. Gray. On the Natural Arrangment of Vertebrose Animals. „The London Medical Repository”. 15, s. 305, 1821. (ang.).
- ↑ J.Ch. Chenu: Encyclopédie d’histoire naturelle; ou, traité complet de cette science d’après les travaux des naturalistes les plus éminents de tous les pays et de toutes les époques: Buffon, Daubenton, Lacépède, G. Cuvier, F. Cuvier, Geoffroy Saint-Hilaire, Latreille, De Jussieu, Brongniart, etc.. Cz. 10: Rongeurs et pachydermes. Paris: Maresq, 1850, s. 120. (fr.).
- ↑ R. Owen. On the characters, principles of division, and primary groups of the class Mammalia. „Journal of the Proceedings of the Linnean Society of Zoology”. 2, s. 37, 1858. (ang.).
- ↑ F. Ameghino. Contribución al conocimiento de los mamiferos fósiles de la República Argentina. „Acta de la Academia Nacional de Ciencias Exactas”. 6, s. 631, 1889. (hiszp.).
- ↑ H.Н. Каландадзе & А.С. Раутиан: Система млекопитающих и историческая зоогеография. W: Филогенетика млекопитающих. Москва: Издательство Московского университета, 1992, s. 107. (ros.).
- ↑ K.E. Kinman: The Kinman System: Toward a Stable Cladisto−Eclectin. Classification of Organisms (Living and Extinct). Kansas, Hays: K.E. Kinman, 1994, s. 38. (ang.).
- ↑ J. Shoshani, E.M. Golenberg & H. Yang. Elephantidae phylogeny morphological versus molecular results. „Acta Theriologica”. Supplement 5. 43, s. 93, 1998. (ang.).
- ↑ J. Shoshani, W.J. Sanders & P. Tassy: Elephants and other proboscideans: a summary of recent findings and new taxonomic suggestions. W: The World of Elephants. Rome: International Congress, 2001, s. 677. (ang.).
- ↑ І.В. Загороднюк. Наукові назви рядів ссавців: від описових до уніфікованих. „Вісник Львів. Ун-ту”. Серія біологічна. 48, s. 36, 2008. (ukr.).
- ↑ a b Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 23. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-08-22]. (ang.).
- ↑ C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 118. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
- ↑ a b J.S.J.S. Zijlstra J.S.J.S., Proboscidea Illiger, 1811, Hesperomys project (Version 23.8.0), DOI: 10.5281/zenodo.7654755 [dostęp 2023-08-22] (ang.).
- ↑ C. Delmer. Reassessment of the generic attribution of Numidotherium savagei and the homologies of lower incisors in proboscideans. „Acta Palaeontologica Polonica”. 54 (4), s. 563, 2009. DOI: 10.4202/app.2007.0036. (ang.).
- ↑ L. Hautier, R. Tabuce, M.J. Mourlam, K.E. Kassegne, Y.Z. Amoudji, M.J. Orliac, F. Quillévéré, A. Charruault, A.K.C. Johnson & G. Guinot. New Middle Eocene proboscidean from Togo illuminates the early evolution of the elephantiform-like dental pattern. „Proceedings of the Royal Society B”. Biological Sciences. 288 (1960), s. 2, 2021. DOI: 10.1098/rspb.2021.1439. (ang.).
- ↑ E. Gheerbrant. Paleocene emergence of elephant relatives and the rapid radiation of African ungulates. „Proceedings of the National Academy of Sciences”. 106 (26), s. 10717, 2009. DOI: 10.1073/pnas.0900251106. (ang.).
- ↑ J. Shoshani, R.C. Walter, M. Abraha, S. Berhe, P. Tassy, W.J. Sanders, G.H. Marchant, Y. Libsekal, T. Ghirmai & D. Zinner. A proboscidean from the late Oligocene of Eritrea, a „missing link” between early Elephantiformes and Elephantimorpha, and biogeographic implications. „Proceedings of the National Academy of Sciences”. 103 (45), s. 17296, 2006. DOI: 10.1073/pnas.0603689103. (ang.).
- ↑ R. Tabuce, R. Sarr, S. Adnet, R. Lebrun, F. Lihoreau, J.E. Martin, B. Sambou, M. Thiam & L. Hautier. Filling a gap in the proboscidean fossil record: a new genus from the Lutetian of Senegal. „Journal of Paleontology”. 94 (3), s. 583, 2019. DOI: 10.1017/jpa.2019.98. (ang.).
Linki zewnętrzne
- Schemat rozwoju trąbowców + rekonstrukcje wyglądu gatunków wymarłych
- p
- d
- e
| ssaki wyższe (Eutheria) lub łożyskowce (Placentalia) | |
|---|---|
| ssaki niższe (Metatheria) | |
| Prassaki (Prototheria) | |
| incertae sedis |
Encyklopedia internetowa:
- Britannica: animal/proboscidean
- Universalis: proboscidiens
- БРЭ: 4694957
- Catalana: 0134634
