Tygodnik Powszechny

Ten artykuł dotyczy katolickiej gazety o tym tytule. Zobacz też: inne gazety o tym samym tytule.

Tygodnik Powszechny

Częstotliwość	tygodnik
Państwo	Polska
Adres	ul. Dworska 1C 30-314 Kraków
Wydawca	Tygodnik Powszechny spółka z o.o.
Tematyka	katolicka
Język	polski
Pierwszy numer	24 marca 1945
Redaktor naczelny	Piotr Mucharski
Średnia sprzedaż	(II kw. 2022) 23 244[1]
Format	A4
Liczba stron	80
ISSN	0041-4808
OCLC	613307601
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Strona internetowa

Tygodnik Powszechny – ukazujący się od 1945 tygodnik katolicki o tematyce społeczno-kulturalnej i politycznej^[2], założony przez kardynała Adama Stefana Sapiehę.

Jest jednym z nielicznych polskich tygodników opinii, których czytelnictwo stale rośnie. Na stałe zatrudnia 45 osób, ale regularnie użycza swoich łamów autorom zewnętrznym^[3]. Ukazujące się w „Tygodniku” teksty często dotyczą polityki, religii, kultury, spraw społecznych, zagranicznych oraz relacji polsko-żydowskich.

Dział zagraniczny „Tygodnika Powszechnego” publikuje korespondencje z całego świata, w tym z Europy, Stanów Zjednoczonych, Azji, Afryki i Bliskiego Wschodu^[2]. Od 2017 roku w dziale zagranicznym pracuje znany pisarz, reportażysta i korespondent wojenny Wojciech Jagielski^[4].

Historia

Pierwszy numer „Tygodnika Powszechnego” ukazał się z datą 24 marca 1945 r. Komitet redakcyjny składał się początkowo z czterech osób: z ks. Jana Piwowarczyka, Jerzego Turowicza (przez wiele lat będzie redaktorem naczelnym „Tygodnika”), Konstantego Turowskiego i Marii Czapskiej. Później dołączyli do nich m.in. Zofia Starowieyska-Morstinowa, Stefan Kisielewski, Leopold Tyrmand, Antoni Gołubiew, Paweł Jasienica (do aresztowania w 1948 r.), ks. Andrzej Bardecki, Stanisław Stomma, Hanna Malewska, Józefa Golmont-Hennelowa i Józef Marian Święcicki.

W 1953 r. pismo zamknięto z powodu odmowy opublikowania w numerze z 8 marca nekrologu Stalina, a jego wydawanie wznowiono w grudniu 1956 r. W latach 1953–1956 ukazywał się za to tzw. Tygodnik paxowski – pod identyczną winietą, zachowujący ciągłość numeracji – nie redagowany jednak przez prawowitych właścicieli. W tym czasie linia czasopisma stała się znacznie przychylniejsza PZPR, zaś na jego łamach często krytykowano młodzież oraz hierarchię kościelną^[5].

Od 1956 pismo wróciło do pierwotnej redakcji, którą w kolejnych latach tworzyli m.in. Jerzy Turowicz jako redaktor naczelny, Andrzej Bardecki, Adam Boniecki, Antoni Gołubiew, Józefa Hennelowa, Stefan Kisielewski, Jerzy Kołątaj, Krzysztof Kozłowski, Bronisław Mamoń, Mieczysław Pszon, Zofia Starowieyska-Morstinowa, Marek Skwarnicki, Jacek Susuł, Tadeusz Żychiewicz.

Na łamach „Tygodnika” publikowali m.in. Władysław Bartoszewski, Zbigniew Herbert, Leszek Kołakowski, Tadeusz Kudliński, Stanisław Lem, Adam Vetulani, Stefan Wilkanowicz, Karol Wojtyła, Jacek Woźniakowski, Jerzy Zawieyski, Czesław Zgorzelski. Pismo było wówczas uważane za jedyny niezależny głos środowiska tzw. inteligencji katolickiej.

Ze środowiskiem tygodnika związana była część Koła Poselskiego „Znak”. Środowisko „Tygodnika” próbowało w 1957 roku przejąć kontrolę nad ruchem Klubów Inteligencji Katolickiej z rąk Jerzego Zawiejskiego, ale próba ta zakończyła się niepowodzeniem^[6]. Według Romana Graczyka na łamach „Tygodnika Powszechnego” w latach 1956–1976 silnie obecna była postawa afirmacji PRL^[7].

Później współpracowało ono z KOR, współtworzyło „Solidarność” (jej kapelanem został ks. Józef Tischner – jeden ze sztandarowych publicystów krakowskiego pisma). Po wyborze kardynała Karola Wojtyły na papieża „Tygodnik” stał się najpopularniejszym w Polsce forum poglądów Jana Pawła II i przez długi czas jedynym pismem, któremu papież udzielił wywiadu (3 sierpnia 1980). Później dostąpiło tego zaszczytu tylko włoskie „Il Tempo”. Na łamach „Tygodnika” przez lata publikował swoje wiersze Czesław Miłosz, który w 1945 r. przygotował dla Jerzego Turowicza rękopiśmienny tomik „Wierszy pół-perskich”. Jedynym polskim pismem, na którego łamach Miłosz zamieszczał swoje wiersze po otrzymaniu Nagrody Nobla, był właśnie „Tygodnik Powszechny”. Po wprowadzeniu stanu wojennego wydawanie pisma zostało na kilka miesięcy zawieszone, jednak redakcja mimo to nadal się zbierała, prowadząc ożywione dyskusje na tematy polityczne oraz planując jego przyszłość^[5]. Od 1982 r. tygodnik ukazywał się bez przerw. W latach 80. XX wieku tygodnik stał się nieformalnym organem polskiej opozycji demokratycznej i był niekiedy uważany za jedyne legalne pismo opozycyjne w PRL. W 1987 r. na łamach „Tygodnika Powszechnego” ukazał się głośny esej Jana Błońskiego „Biedni Polacy patrzą na getto”, który odegrał wielką rolę w historii dialogu polsko-żydowskiego, w którym analizuje dwa wiersze Miłosza o zagładzie Getta^[8].

Od lat 90. niechętna „Tygodnikowi” była część kościelnej hierarchii, która krytykowała zbyt liberalną, jej zdaniem, formułę pisma (odzwierciedla to poniekąd prawie nieobecny kolportaż parafialny pisma)^{[potrzebny przypis]}. W 1998 r. Maria Zmarz-Koczanowicz zrealizowała film pt. „Zwyczajna dobroć” opowiadający o Jerzym Turowiczu. Po śmierci Jerzego Turowicza w 1999 r. redaktorem naczelnym Tygodnika został ks. Adam Boniecki. W kwietniu 2005 doszło do zwolnienia przez ks. Bonieckiego kierownika działu politycznego pisma red. Krzysztofa Burnetki z powodu opublikowania przezeń na łamach Gazety Wyborczej niezakwalifikowanego wcześniej do druku w Tygodniku kontrowersyjnego w treści i tytule artykułu „Nowe idzie, stare jedzie”^[9].

Od 2003 w ramach portalu Onet.pl działa oficjalna witryna internetowa „Tygodnika Powszechnego”^[10].

W kwietniu 2007 r. 49% udziałów w „Tygodniku Powszechnym” objęła Grupa ITI. Od 5 grudnia 2007 r. Tygodnik Powszechny wydawany jest w mniejszym formacie. W dużym stopniu została odmieniona szata graficzna pisma, a także skład redakcji. 23 czerwca 2008 Grupa ITI stała się większościowym udziałowcem pisma po tym, jak w wyniku transakcji z Fundacją Tygodnika Powszechnego jej udziały wzrosły do 53%^[11].

W 2009 roku, w wyniku znacznego spadku zleceń od reklamodawców, spowodowanego kryzysem finansowym, „Tygodnik Powszechny” stanął przed groźbą upadku. Redaktor naczelny, ks. Adam Boniecki, na łamach „Tygodnika” zaapelował do czytelników o pomoc, przyznając, że w tak złej sytuacji finansowej czasopismo jeszcze nie było^[12]. W czerwcu 2010 na antenie TVN24 zaczął ukazywać się program „Czas Decyzji z Tygodnikiem Powszechnym”, w którym szeroko komentowane były wydarzenia z kampanii prezydenckiej.

Pod koniec roku 2010 upubliczniona została decyzja prowincjała zgromadzenia księży marianów, ks. Pawła Naumowicza MIC, który nakazał ks. Adamowi Bonieckiemu rezygnację z kierowania pismem z uwagi na wiek (Boniecki miał wtedy 76 lat) i powrót do domu zakonnego w Warszawie. W marcu 2011 kierownictwo redakcji objął wieloletni zastępca ks. Bonieckiego, Piotr Mucharski, zaś sam ks. Boniecki został zaproszony do kontynuowania współpracy z redakcją w charakterze redaktora seniora, piszącego m.in. artykuły wstępne do kolejnych numerów. W grudniu 2011 Grupa ITI wycofała się kapitałowo ze spółki wydającej „Tygodnik”, nieodpłatnie przekazując wszystkie swoje udziały Fundacji Tygodnika Powszechnego, która tym samym stała się samodzielnym właścicielem pisma^[13][14]. We wrześniu 2014 roku część udziałów posiadła Fundacja Centrum Kopernika^[15].

„Tygodnik Powszechny” współpracował z Religia.tv i Discovery Historia. Od roku 2007 wokół czasopisma funkcjonują Kluby „Tygodnika Powszechnego” w kilkudziesięciu miastach w Polsce i poza jej granicami.

Na początku 2014 roku, by przyciągnąć nowych czytelników, pismo zmieniło logo, format i szatę graficzną^[16].

W styczniu 2021 roku krakowska Kuria po 76 latach wypowiedziała umowę najmu lokali przy Wiślnej 12. W ciągu trzech miesięcy redakcja musiała się wyprowadzić ze swojej siedziby. Dzięki ogromnemu wsparciu czytelników redakcja przeniosła się w terminie pod nowy adres, na ul. Dworską 1C^[17].

Wartości

Redakcja określa swoje wartości jako „katolicyzm otwarty”^[2]. „Tygodnik Powszechny” stara się godzić wartości liberalizmu z zasadami wiary, prezentuje ekumeniczny nurt polskiego katolicyzmu. Kieruje się zasadą dialogu, często zapraszając do debaty na łamach reprezentantów poglądów innych niż katolickie. Według typologii Jarosława Gowina zaprezentowanej w książce „Kościół w czasach wolności” Tygodnik jest jednym z głównych reprezentantów nurtu katolicyzmu otwartego, inspirowanego katolickim personalizmem.

Jak pisze Sergiusz Kowalski, analizując dyskurs publicystyki pisma w latach 1993–1995, „Publicyści «Tygodnika» cenią umiarkowanie, otwartość, gotowość do dialogu i kompromisu”, poszukując „modus vivendi między liberalną demokracją i Kościołem, nowoczesnością i tradycją” (Kowalski 1997: 148).

Fundacja Tygodnika Powszechnego przyznaje Medal Świętego Jerzego „za zmagania ze złem i uparte budowanie dobra w życiu społecznym ludziom, którzy wykazują szczególną wrażliwość na biedę, krzywdę, niesprawiedliwość i wrażliwość tę wyrażają czynem”.

Krytyka

„Tygodnik Powszechny” w czasach PRL-u był uważany za pismo, w którym w pewnym stopniu (wyznaczonym przez cenzurę) można było głosić poglądy nieprzychylne władzom komunistycznym. Po 1989 pismo stało się przedstawicielem jednej opcji w dialogu wewnątrzkościelnym – określanej jako katolicyzm otwarty – co spowodowało falę krytyki ze strony innych środowisk. „Tygodnikowi” przypisywano również reprezentowanie po 1989 r. tylko jednego środowiska politycznego (Unii Demokratycznej, potem Unii Wolności) – ze względu na fakt, że wielu ludzi związanych z pismem było uczestnikami przemian politycznych (Józefa Hennelowa, Tadeusz Mazowiecki, Krzysztof Kozłowski).

Krytycy krakowskiego tygodnika często powołują się na fragment listu, jaki 15 maja 1995 z okazji jubileuszu 50-lecia przesłał „Tygodnikowi” Jan Paweł II^[18].

Dodatki tematyczne

• Magazyn literacki (dawniej: Książki w Tygodniku)
• Ucho Igielne
• Rzecz Obywatelska
• Historia w Tygodniku
• Dodatki specjalne
• Nowa Europa Wschodnia
• Europa Środka
• Cybertygodnik
• Unia dla Ciebie
• Apokryf
• Kontrapunkt
• Parafia

Redakcja pisma (stan na 18 maja 2015)^[19]

Kierownictwo

• Redaktor naczelny: Piotr Mucharski (jednocześnie kierownik działu Kultura)
• Redaktor senior: Adam Boniecki MIC
• Zastępca redaktora naczelnego: Michał Kuźmiński, Marcin Żyła
• Dyrektor artystyczny: Marek K. Zalejski
• Redaktor specjalnego wydania „Kanon”: Michał Okoński

Działy redakcyjne

• Wiara: Artur Sporniak (kierownik działu Wiara), Jacek Prusak SJ, Piotr Sikora, Marcin Żyła, Anna Goc
• Kraj: Paweł Bravo (kierownik działu Kraj), Andrzej Brzeziecki, Michał Okoński, Paweł Reszka, Przemysław Wilczyński
• Świat: Wojciech Pięciak (kierownik działów Świat i Historia), Patrycja Bukalska, Anna Łabuszewska, Joachim Trenkner
• Kultura: Piotr Mucharski (kierownik działu Kultura), Tomasz Fiałkowski, Andrzej Franaszek, Grzegorz Jankowicz, Agnieszka Sabor, Kalina Błażejowska
• Nauka: Michał Kuźmiński (kierownik działu Nauka), Łukasz Kwiatek, Łukasz Lamża
• Telewizja: Anita Piotrowska
• Kraków: Kalina Błażejowska
• Wydanie internetowe: Michał Kuźmiński (kierownik działu Nauka i wydania internetowego), Ewelina Burda, Błażej Strzelczyk

Felietoniści

Stali współpracownicy

Przypisy

Bibliografia

• Trzy ćwiartki wieku. Rozmowy z Jerzym Turowiczem Jacek Żakowski
• Pół wieku pod włos, czyli życie „Tygodnika Powszechnego” w czasach heroicznych Jacek Żakowski
• Anatomia smaku. Rozmowy o losach zespołu „Tygodnika Powszechnego” w latach 1953–1956 Jacek Żakowski
• Wierność (wywiad-rzeka z Jerzym Turowiczem) Tadeusz Kraśko
• Czterdzieści pięć lat w opozycji Robert Jarocki
• Zawsze jest inaczej – z ks. Andrzejem Bardeckim rozmawiają Adam Szostkiewicz i Janusz Poniewierski
• Gliniarz z „Tygodnika”. Rozmowy z byłym ministrem Krzysztofem Kozłowskim Witold Bereś, Krzysztof Burnetko
• Bo jestem z Wilna. Z Józefą Hennelową rozmawia Roman Graczyk
• Bilet do raju Jerzy Turowicz
• Kościół nie jest łodzią podwodną Jerzy Turowicz
• Chrześcijanin w dzisiejszym świecie Jerzy Turowicz
• Korespondencja Zbigniew Herbert, Jerzy Turowicz
• Pościg za nadzieją Stanisław Stomma
• Wolność w blasku prawdy, S. Kowalski.
• O retoryce „Tygodnika Powszechnego”, M. Czyżewski, S. Kowalski, A. Piotrowski
• Cena przetrwania? SB wobec „Tygodnika Powszechnego”, Roman Graczyk
• On Literary Issues in Tygodnik Powszechny (1945–1953), Evelina Kristanova
• W kręgu zagadnień literackich „Tygodnika Powszechnego” (1945–1953), Evelina Kristanova

Linki zewnętrzne

• Serwis internetowy Tygodnika Powszechnego
• Strona archiwalna Tygodnika Powszechnego (2000–2003)
• Strona archiwalna Tygodnika Powszechnego na serwerze onet.pl (2003–2014). tygodnik.onet.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-29)].
• Strona o Jerzym Turowiczu
• „Tygodnik Powszechny” to bardzo ważna sprawa. Z ks. Adamem Bonieckim rozmawia Mariusz Kubik; Tekst towarzyszący: ks. Adam Boniecki MIC: Miejsce spotkania. „Tygodnik” i inteligencja (pierwodruk: „Tygodnik Powszechny”, Kraków, 26.03.2000 r.), „Gazeta Uniwersytecka UŚ”, nr 10-11 (99-100)/lipiec 2002; Uniwersytet Śląski, Katowice
• Korespondencja Karola Wojtyły – Jana Pawła II z Jerzym Turowiczem. tygodnik.onet.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-06-06)].
• Archiwum Tygodnika Powszechnego (1945-1953) w formacie Djvu – Małopolska Biblioteka Cyfrowa