Uniczowy

Uniczowy – historyczna wieś na terenie obecnych Katowic, z której to w XV wieku wyodrębniono obecnie dzielnice miasta: Piotrowice, Podlesie i Zarzecze^[1].

Uniczowy istniały już prawdopodobnie w XII wieku i był jedną z najstarszych osad w ówczesnym państwie pszczyńskim. Wieś ta miała charakter rolniczy^[2]. Jest to też najwcześniej wzmiankowana osada w granicach współczesnych Katowic, której pierwsza wzmianka pochodzi z 1287 roku^[3] (wg innych źródeł pierwsza wzmianka o Uniczowach pochodzi z 1467^[4][1] bądź 1468^[5] roku, kiedy to protokolarzu miasta Pszczyny znajduje się wzmianka o uniczowskich lasach – jest to rachunek wystawiony przez Pszczynę dla furmana za przywiezienia drewna z uniczowskich lasów – ad borras in Unitzowy^[6]). Sama zaś nazwa Uniczowy pochodzi prawdopodobnie od imienia Unik, które przypuszczalnie nosił pierwszy osadnik^[6].

Rozpad Uniczowów na trzy osady (Podlesie, Zarzecze i Piotrowice) nastąpił w XV wieku^[2] (według innego źródła do rozpadu Uniczowów doszło już w 1270 roku na wsie lokowane na prawie niemieckim^[7]). Z tego samego wieku pochodzi pierwsza wzmianka o wyodrębnionej z Uniczowów wsi Podlesie, natomiast w XVI wieku wspominane po raz pierwszy jest Zarzecze^[8]. Dnia 21 lutego 1517 roku książę cieszyński Kazimierz II sprzedał ziemię pszczyńską baronowi Aleksemu Thurzonowi^[9]. W dokumencie sprzedaży wymieniono wsie: Petrowicze Unitzowy, Podlesi Unitzowy i Zarzytsche Unitzowy^[10].

Mieszkańcy osad pochodzących z Uniczowów należeli do parafii św. Wojciecha w Mikołowie^[11]. Według wykazów dochodów diecezji krakowskiej w 1529 roku, Uniczowy dzieliły się na Wielkie (Uniczowy Maior) oraz prawdopodobnie też Małe, chociaż brak tej nazwy w omawianym wykazie. W urbarzu z 1536 roku wskazano, że w Uniczowach obok chłopów pańszczyźnianych gospodarstwa mieli również wolni sołtysi^[12]. W 1514 roku pierwszym wolnym i dziedzicznym sołtysem został Marcin Zarembiec z Podlesia^[13]. Ogółem w Uniczowach było wówczas 27 rodzin gospodarczych. W późniejszych latach zasiedlano puste wówczas gospodarstwa kmiecie i tworzono gospodarstwa zagrodnicze. W XVI wieku Uniczowy liczyły łącznie 39 gospodarstw^[12]. Pod koniec XVI wieku lub na początku XVII wieku w Uniczowach przeprowadzono akcję osiedlania chałupników^[14].

Nazwa Uniczowy utrzymywała się do XVIII wieku^[15]. Obecnie jedynym śladem dawnego sołectwa jest ulica w centrum katowickiej dzielnicy Podlesie – ulica Uniczowska^[13].

Przypisy

Bibliografia

• AntoniA. Barciak AntoniA., EwaE. Chojecka EwaE., SylwesterS. Fertacz SylwesterS. (red.), Katowice. Środowisko, dzieje, kultura, język i społeczeństwo, t. 1, Katowice: Muzeum Historii Katowic, 2012a, ISBN 978-83-87727-24-6  (pol.).
• AntoniA. Barciak AntoniA., EwaE. Chojecka EwaE., SylwesterS. Fertacz SylwesterS. (red.), Katowice. Środowisko, dzieje, kultura, język i społeczeństwo, t. 2, Katowice: Muzeum Historii Katowic, 2012b, ISBN 978-83-87727-29-1  (pol.).
• MartaM. Chmielewska MartaM., Morfologiczne przekształcenia przestrzeni miejskiej Katowic, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2016, ISBN 978-83-8012-837-8  (pol.).
• StefanS. Gierlotka StefanS., Uniczowy. Kalendarium Historii południowych dzielnic Katowic: Kostuchna, Ochojec, Piotrowice, Podlesie, Zarzecze, Katowice: „Śląsk”. Wydawnictwo Naukowe, 2005, ISBN 83-7164-471-X  (pol.).
• IgnacyI. Płazak IgnacyI., Pszczyna. Zabytki miasta i regionu. Przewodnik po muzeum, Pszczyna: Urząd Wojewódzki w Katowicach, Wydział Kultury i Sztuki, Muzeum Wnętrz Zamkowych w Pszczynie, 1974  (pol.).
• LechL. Szaraniec LechL., Osady i osiedla Katowic, Katowice: Oficyna „Artur”, 1996, ISBN 83-905115-0-9  (pol.).