Velloziaceae

Velloziaceae

Vellozia glauca
Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	pandanowce
Rodzina	Velloziaceae
Nazwa systematyczna
Velloziaceae J. Agardh Theoria Syst. Pl.: 9. Apr-Sep 1858[3]
Typ nomenklatoryczny
Vellozia Vand. (1788)[3]
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Velloziaceae – rodzina roślin z rzędu pandanowców. Wyróżnia się w niej 6^[4]–8^[5] rodzajów liczących ok. 240^[2]–250^[5] gatunków. Rośliny z tej rodziny rosną niemal wyłącznie na siedliskach skrajnie suchych^[5].

Rozmieszczenie geograficzne

Jedyny przedstawiciel podrodziny Acanthochlamydoideae występuje w południowych Chinach. Większość pozostałych roślin z tej rodziny występuje w Ameryce Południowej na obszarach na południe od Amazonia. Tylko jeden gatunek rośnie w północno-zachodnim krańcu Ameryki Południowej. W Afryce na południe od Sahary, w zachodnim Madagaskarze, na południowym krańcu Półwyspu Arabskiego rosną przedstawiciele dwóch rodzajów – Xerophyta i Barbacenia^[6][2][5].

Morfologia

Pokrój

Kserofityczne byliny i rośliny krzewiaste o drewniejącym pędzie. Rośliny te wyróżniają się charakterystyczną budową pędu. Proste lub widlasto rozgałęziające się łodygi są cienkie, ale okrywają je twardniejące podstawy liści. W dodatku wyrastające z wyższych partii łodygi korzenie przybyszowe rosną w dół, przerywając blaszki liście i tworząc szczelny płaszcz otaczający pęd^[5]. W efekcie tak zbudowane pędy osiągają grubość do 15 cm^[6].

Liście

Ułożone spiralnie, skupiają się zwykle tylko na szczycie pędu. Równowąskie, twarde o trwałej nasadzie obejmującej łodygę. Całobrzegie lub kolczasto ząbkowane na brzegu^[6][5].

Kwiaty

Promieniste, wyrastają pojedynczo lub w liczniejszych, luźnych skupieniach na szczycie pędu. W rodzaju Acanthochlamys kwiaty zebrane są po kilka w główki. Kwiaty są obupłciowe z wyjątkiem jednopłciowych w rodzaju Barbaceniopsis. Niezróżnicowany okwiat składa się z dwóch trójkrotnych okółków, których listki mają jaskrawe barwy od białych przez żółte, purpurowe do jaskrawo niebieskich. U niektórych gatunków listki te u podstawy są zrośnięte. Pręciki także rosną w dwóch okółkach po 3, przy czym u niektórych roślin rozdzielają się tworząc 6 pęczków liczących w sumie 18 do 66 pręcików^[6]. Zalążnia jest dolna lub wpół dolna, składa się z 3 owocolistków^[5].

Owoce

Torebki zawierające liczne, drobne nasiona. Torebki pękają wzdłuż szwu górnego lub nieregularnie wysypując nasiona roznoszone przez wiatr^[6]. Nasiona zawierają drobny zarodek otoczone twardym skrobiowym bielmem^[5].

Systematyka

Pozycja systematyczna według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG IV z 2016)^[2]

Podział na rodzaje^[4]

podrodzina Acanthochlamydoideae P. C. Kao

• Acanthochlamys P.C.Kao – takson monotypowy z gatunkiem Acanthochlamys bracteata

podrodzina Vellozioideae Rendle

• Barbacenia Vand., w tym Burlemarxia N.L.Menezes & Semir i Pleurostima Rafinesque
• Barbaceniopsis L.B.Sm.
• Nanuza L.B.Sm. & Ayensu
• Vellozia Vand.
• Xerophyta Juss.

Zastosowanie

Niektóre gatunki są uprawiane jako ozdobne (np. pochodzące z Afryki południowej rośliny z rodzaju Barbacenia^[6]). Czasem pędy niektórych gatunków wykorzystywane są jako pochodnie lub robi się z nich pędzle^[5].

Przypisy