Władysław Ludwik Anczyc

Władysław Ludwik Anczyc

Kazimierz Góralczyk, W.A. Lassota

Data i miejsce urodzenia	12 grudnia 1823 Wilno
Data i miejsce śmierci	28 lipca 1883 Kraków
Multimedia w Wikimedia Commons
Teksty w Wikiźródłach
Cytaty w Wikicytatach

Ten artykuł dotyczy poety, dramatopisarza i tłumacza. Zobacz też: Anczyc.

Władysław Ludwik Anczyc herbu Ancuta^[1], pseudonimy literackie Kazimierz Góralczyk^[2], W.A. Lasota^[2] (ur. 12 grudnia 1823 r.^[2] w Wilnie^[2], zm. 28 lipca 1883^[2] r. w Krakowie^[2]) – polski poeta^[2], dramatopisarz^[2], wydawca, tłumacz^[2], działacz ludowy, z zawodu farmaceuta^[2]. Wnuk Tomasza Hrehorowicza, syn Zygmunta i Barbary z Hrehorowiczów, ojciec Stanisława i Wacława Zygmunta, dziad Władysława.

Życiorys

Pochodził z rodziny szlacheckiej. Jego pradziad Jan von Anschütz pełnił urząd chorążego wojsk saskich. Władysław Ludwik Anczyc był synem aktorów – Zygmunta Anczyca i Barbary Anczycowej z Hrehorowiczów. Ojciec występował na scenach teatrów w Wilnie, Grodnie, Warszawie i Krakowie; w latach 1838–1839 był także dyrektorem teatru krakowskiego. Matka zaś była aktorką teatru wileńskiego, a po opuszczeniu sceny działaczką dobroczynną^[3].

Uczęszczał do szkoły średniej w Krakowie. W tym mieście w roku 1847 ukończył z tytułem magistra farmację na Uniwersytecie Jagiellońskim. Brał udział w powstaniu krakowskim w 1846, za co w latach 1846–1847 więziony był przez władze austriackie. W 1849 był adiunktem Katedry Chemii i Farmacji. Debiutował w redagowanym przez siebie piśmie satyrycznym „Dodatek do Świstka” w 1848.

W latach 1858–1867 przebywał w Warszawie. W roku 1863 założył, a następnie przez rok redagował pismo „Wędrowiec”. Tam też w tym czasie redagował tajne pisma powstańcze „Kosynier” i „Partyzant”. W latach 1858–1861 działał w Towarzystwie Rolniczym w Królestwie Polskim. W trakcie pobytu w Warszawie był także redaktorem pisma dla ludu „Kmiotek”^[2] (1861–1866) i „Przyjaciela Dzieci” (1866–1867).

Od 1861 często bywał w Zakopanem i Tatrach jako turysta. Swoimi artykułami, np. Zwóz żentycy w Tatrach, Zakopane i lud podhalski, Wspomnienia z Tatr, przyczyniał się do popularyzacji Tatr w społeczeństwie. Z drugiej strony, już w 1874 utyskiwał w swoim artykule w „Tygodniku Ilustrowanym” na spowodowaną nadmiarem przybywających do Zakopanego turystów (zwłaszcza tych z Warszawy) drożyznę i trudności w zakwaterowaniu^[4].

Był jednym z autorów haseł do 28 tomowej Encyklopedii Powszechnej Orgelbranda z lat 1859–1868. Jego nazwisko wymienione jest w I tomie z 1859 roku na liście twórców zawartości tej encyklopedii^[5].

W 1863 napisał cykl Pieśni zbudzonych – w tym Marsz strzelców, którego tekst w czasach PRL był prawie w całości zafałszowany^{[potrzebny przypis]}.

W roku 1868 powrócił do Krakowa Prowadził tam ożywioną działalność literacką i oświatową, uczestnicząc w wydawnictwach Czytelni Ludowej, Towarzystwa Oświaty Ludowej i in. W 1875 został właścicielem drukarni, działającej do czasów powojennych, którą przekształcił w ceniony zakład^{[potrzebny przypis]}.

W 1876 wystawił w teatrze krakowskim dramat Emigracja chłopska, nagrodzony w krakowskim konkursie dramatycznym. W roku 1880 wystawił dramat Kościuszko pod Racławicami, który stał się najbardziej popularnym widowiskiem przez wiele lat, granym na scenach teatralnych Krakowa. Kolejną nagrodę otrzymał w 1883 za „szkic dramatyczny” Jan III pod Wiedniem.

Pod koniec życia był członkiem Wielkiego Proletariatu i działał z jego ramienia w Warszawie i Krakowie^[6].

Pochowany został na cmentarzu Rakowickim w Krakowie, w grobowcu rodzinnym, w pasie Ab^[7].

Jego synowie: Stanisław Anczyc (1868–1927) był metaloznawcą i technologiem. Wacław Anczyc (1866–1938) był drukarzem i wydawcą.

Dzieła

Twórczość literacka

• 1848 – Emisariusz^[8],
• 1850 – Chłopi arystokraci^[9],
• 1854 – Łobzowianie^[10],
• 1855 – Flisacy^[11],
• 1856 – Błażek opętany^[12],
• 1861 – Tyrteusz (1861, wyd. w 1862, pełny tekst w 1883^[13])^[14],
• 1862 – Uczta wyzwoleńca (całość w 1908)^[15],
• 1862 – 24 obrazki z dziejów Polskich,
• 1863 – Pieśni zbudzonych (w tym Pieśń strzelców),
• 1863 – Trzech moskali: opowiadanie Walentego Kurka kosyniera spod Bodzentyna^[16][17],
• 1867 – Meszty Abu Kazema^[18][19],
• 1873 – Obrazki dramatyczne ludowe^[20],
• 1876 – Emigracja chłopska^[21],
• 1876 – W Tatry,
• 1881 – Kościuszko pod Racławicami^[22],
• 1899 – Duchy czarnego boru, czyli kamienne serce^[23],
• 1908 – Pieśni zbudzonych,
• 1916 – Pieśni zbudzone (zbiór poezji),
• 1973 – Księżniczka głogu^[24].

Działalność popularyzatorska

• 1862 – Elementarz dla dzieci polskich,
• 1862 – Pierwsza książeczka dla wiejskich dziatek, które już elementarz skończyły,
• 1863 – Dzieje Polski w dwudziestu czterech obrazkach^[25],
• 1869 – ABC, pierwsza nauka dla dzieci^[26].

Upamiętnienie

Jego imieniem nazwano ulice w Krakowie na Salwatorze^[27] i w Łodzi^[28].

Zobacz też

 Wykaz literatury uzupełniającej: Władysław Ludwik Anczyc.

Przypisy

Bibliografia

• Henryk Markiewicz: Pozytywizm. Wyd. VII. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2008, s. 446–447, seria: Wielka Historia Literatury Polskiej. ISBN 978-83-01-13849-3.
• Zofia Radwańska-Paryska, Witold Henryk Paryski: Wielka encyklopedia tatrzańska. Poronin: Wyd. Górskie, 2004. ISBN 83-7104-009-1.brak strony w książce

• Marian Szyjkowski, Władysław Ludwik Anczyc: Życie i pisma, Tom I – Monografia, II-VI – Pisma, Kraków 1908
• Jan Tomkowski: Słownik pisarzy polskich. Grupa Wydawnicza Bertelsmann Media, 2002. (pol.).

Linki zewnętrzne

• Działalność tatrzańska Władysława Ludwika Anczyca
• Historia Drukarni Anczyca
• Utwory Władysława Ludwika Anczyca w serwisie Wolne Lektury
• Dzieła Władysława Ludwika Anczyca w serwisie Polona