Wachlarzykowate (motyle)

Wachlarzykowate

Crambidae[1]
Latreille, 1810[2]
Okres istnienia: priabon–dziś PreꞒ Ꞓ O S D C P T J K Pg N Q 37.71/0 37.71/0
Crambus pascuella, Rosja
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	stawonogi
Podtyp	sześcionogi
Gromada	owady
Podgromada	owady uskrzydlone
Rząd	motyle
Nadrodzina	Pyraloidea(inne języki)
Rodzina	wachlarzykowate
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Wachlarzykowate (Crambidae) – rodzina motyli z nadrodziny Pyraloidea(inne języki), obejmuje ponad 10 000 opisanych gatunków w 1017 rodzajach i 15 podrodzinach.

Występowanie

Wachlarzykowate są obecne niemal na całym świecie, zwłaszcza w strefach umiarkowanych^[3]. Poza Europą stwierdzono je także w Ameryce Północnej, Australii i Nowej Zelandii^[3]. Gąsienica kopalnego gatunku Baltianania yantarnia(inne języki) została znaleziona w Rosji, w bursztynie bałtyckim pochodzącym z priabonu^[4].

Morfologia

Przynależność do rodziny wachlarzykowatych najłatwiej wykazać na podstawie chetotaksji gąsienic^[5] (obecność jednej lub dwu szczecinek L na 9. segmencie odwłoka^[6]) oraz po budowie narządów tympanalnych u osobników dorosłych^[5]. Narządy te są typu „otwartego”^[6], z obecnym praecinctorium^[6]. Inną cechą rozpoznawczą jest m.in. wolna żyłka R5 na przednich skrzydłach^[7].

Motyle małe lub średniej wielkości^[8], na ogół o jasnym ubarwieniu, najczęściej w odcieniach brązu, żółci i bieli, czasem z metalicznymi plamkami^[8]. Wielu przedstawicieli rodziny wyposażonych w wąskie przednie skrzydła^[8] składa je w sposób mogący się kojarzyć ze składaniem wachlarza, gdy tylne skrzydła są szersze niż przednie^[9]. U większości gatunków obecne przyoczka^[8], głaszczki wargowe długie i wyprostowane^[8], głaszczki szczękowe dobrze wykształcone^[8]. Jaja kształtu melona, żeberkowane bądź gładkie^[10]. Gąsienice gładkie, słabo owłosione^[10].

Tryb życia

Gąsienice są głównie endofagami, tj. żerują wewnątrz roślin^[11]. Wachlarzykowate żerują na bardzo wielu gatunkach roślin należących do różnych rodzin, przede wszystkim na wiechlinowatych^[3]; greckie słowo crambos, od którego pochodzi naukowa nazwa rodziny, oznacza „suchy”, „wysuszony”, co nawiązuje zapewne do suchych trawiastych habitatów zamieszkiwanych przez wachlarzykowate^[12]. Natomiast np. przedstawiciele podrodziny Glaphyriinae(inne języki) żerują głównie na kapustowatych i kaparowatych^[13]. Hoploscopinae(inne języki) i Musotiminae(inne języki) żerują na paprociach^[13]. Wiele gatunków żeruje blisko korzeni^[3] bądź wewnątrz łodyg^[3] roślin żywicielskich. Niekiedy powodują poważne szkody w rolnictwie w przypadku żerowania np. na owsie czy kukurydzy^[3]. Gąsienice m.in. drążą tunele w łodygach, które wyściełają oprzędem^[10]. Poczwarki otoczone kokonem w tychże tunelach^[10]. Dorosłe osobniki latają w okolicy zachodu Słońca^[10], ale także w ciągu dnia^[14][10]. Lot często jest krótki i kończy się ukryciem np. na łodydze trawy^[15].

Naturalnymi wrogami wachlarzykowatych są m.in. chrząszcze (np. Calosoma calidum(inne języki)^[16]), parazytoidalne błonkówki i muchówki^[16], owadożerne ptaki (np. piwik leśny(inne języki)^[16]). Gąsienice Omphisa fuscidentalis(inne języki) żerujące na bambusie są spożywane m.in. w Chinach i Tajlandii^[17].

Systematyka

Karol Linneusz umieścił przedstawicieli rodziny w rodzaju Tinea(inne języki)^[16], podobnie postąpił Jacob Hübner(inne języki)^[18]. Johan Christian Fabricius opisał rodzaj Crambus(inne języki) w 1798 roku^[18]. Rodzina została opisana w 1810 roku przez Pierre’a-André Latreille’a w dziele pt. Considérations générales sur l'ordre naturel des animaux composant les classes des crustacés, des arachnides, et des insectes^[19]. Pomimo tego np. James Francis Stephens(inne języki) uznawał przedstawicieli wachlarzykowatych za molowate^[20].

Rodzina należy do nadrodziny Pyraloidea(inne języki)^[6], wykazano monofiletyzm wobec rodziny omacnicowatych^[6]. Rodzina obejmuje 10347 gatunków ujętych w 1017 rodzajach (stan na 2021 rok)^[11]. Najliczniejsze rodziny to: Spilomelinae (4132 gatunki)^[21], Crambinae (2066 gatunków)^[11], Pyraustinae (1249 gatunków)^[21]. Rodzajem typowym rodziny jest Crambus(inne języki)^[19]. W Polsce występują co najmniej 152 gatunki z tej rodziny^[22].

Podział na podrodziny:

• Acentropinae(inne języki)^[11]
• Crambinae(inne języki)^[11]
• Erupinae(inne języki)^[21]
• Glaphyriinae(inne języki)^[21]
• Heliothelinae(inne języki)^[21]
• Hoploscopinae(inne języki)^[21]
• Lathrotelinae(inne języki)^[21]
• Linostinae(inne języki)^[21]
• Midilinae(inne języki)^[21]
• Musotiminae(inne języki)^[21]
• Odontiinae(inne języki)^[21]
• Pyraustinae(inne języki)^[21]
• Schoenobiinae(inne języki)^[21]
• Scopariinae(inne języki)^[21]
• Spilomelinae(inne języki)^[21]

Galeria

Przypisy

Bibliografia

• Charles Henry Fernald: The Crambidæ of North America. Massachusetts Agricultural College, 1896-01.
• ThéoT. Léger ThéoT. i inni, Refining the phylogeny of Crambidae with complete sampling of subfamilies (Lepidoptera, Pyraloidea), „Zoologica Scripta”, 50 (1), 2021, Abstract, DOI: 10.1111/zsc.12452, ISSN 0300-3256 [dostęp 2022-08-04]  (ang.).