Werbezyna

Werbezyna filcowata

Systematyka^[1]^[2]

Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

Nadgromada

Gromada

Podgromada

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

astrowce

Rodzina

astrowate

Podrodzina

Asteroideae

Rodzaj

werbezyna

Nazwa systematyczna

Verbesina L.
Sp. Pl.: 901 (1753), nom. Cons. ^[3]

Typ nomenklatoryczny

V. alata Linnaeus^[4]

Synonimy
Abesina Neck. Achaenipodium Brandegee Actimeris Raf. Actinomeris Nutt. Ancistrophora A.Gray Chaenocephalus Griseb. Ditrichum Cass. Hamulium Cass. Hingstonia Raf. Ochronelis Raf. Phaethusa Gaertn. Platypteris Kunth Pterophyton Cass. Ridan Adans. Saubinetia J.Rémy Tepion Adans. Wootonella Standl. Ximenesia Cav.^[3]

Systematyka w Wikispecies

Multimedia w Wikimedia Commons

Werbezyna, werbesyna, niechętek^[5] (Verbesina L.) – rodzaj roślin z rodziny astrowatych. Obejmuje ok. 350 gatunków^[3]. Rośliny te występują w naturze w Ameryce Północnej i Południowej od południowej Kanady po północną Argentynę, ale z wyłączeniem Amazonii^[3]. Centrum zróżnicowania stanowi Meksyk i okołorównikowa część Andów^[6]. Jako introdukowane i dziczejące rosną na wszystkich kontynentach z wyjątkiem Antarktydy^[3].

Niektóre gatunki uprawiane są jako rośliny ozdobne. W Polsce uprawiana jest werbezyna filcowata V. encelioides (też przejściowo dziczeje z upraw)^[5], skrętolistna V. alternifolia i słonecznikowata V. helianthoides^[7]. Część gatunków wykorzystywana jest lokalnie także jako rośliny lecznicze^[6].

Protolog nie zawiera wyjaśnienia genezy nazwy naukowej^[8].

Morfologia

Pokrój: Najczęściej rośliny zielne (jednoroczne i byliny) osiągające od kilku cm (V. nana) do 4 m wysokości, rzadziej także krzewy i drzewa osiągające ponad 25 m wysokości^[8]^[6]. Pędy mają zwykle prosto wzniesione i rozgałęzione^[8].
Liście: Tylko łodygowe lub łodygowe i odziomkowe, skrętoległe, naprzeciwległe lub rzadziej okółkowe, siedzące lub ogonkowe, pojedyncze. Blaszka liściowa naga lub owłosiona ma kształt zwykle rombowaty lub trójkątny, czasem równowąski do jajowatego, bywa pierzasto lub dłoniasto klapowana, u nasady zaokrąglona lub sercowata, na brzegu ząbkowana lub niemal całobrzega^[8].
Kwiaty: Zebrane w koszyczki, języczkowe i rurkowate jednobarwne, zwykle żółte, czasem pomarańczowe lub czerwonawe. Okrywa kwiatostanu osiąga od kilku do ponad 30 mm średnicy, jest półkulista do talerzykowatej, czasem dzwonkowata lub stożkowata^[8].

Systematyka

Rodzaj z plemienia Heliantheae w podrodzinie Asteroideae z rodziny astrowatych Asteraceae^[9].

Wykaz gatunków^[3]

Verbesina abietifolia Rzed. & Calderón
Verbesina abscondita Klatt
Verbesina acapulcensis B.L.Rob. & Greenm.
Verbesina acuminata DC.
Verbesina agricolarum Standl. & Steyerm.
Verbesina alata L.
Verbesina albissima Sagást.
Verbesina alcabrerae Rzed.
Verbesina aligera S.F.Blake
Verbesina allophylla S.F.Blake
Verbesina alternifolia (L.) Britton ex Kearney – werbezyna skrętolistna^[7]
Verbesina altipetens S.F.Blake
Verbesina ampliatifolia Sagást. & Quip.
Verbesina ancashensis Sagást. & Quip.
Verbesina angulata Urb.
Verbesina angusta Maguire, Steyerm. & Wurdack
Verbesina angustifolia S.F.Blake
Verbesina angustissima S.F.Blake
Verbesina apiculata J.R.Coleman
Verbesina apleura S.F.Blake
Verbesina aramberrana B.L.Turner
Verbesina arborea Kunth
Verbesina aristata A.Heller
Verbesina aspera S.F.Blake
Verbesina auriculata DC.
Verbesina auriculigera S.F.Blake
Verbesina aurita Phil.
Verbesina ayabacensis Sagást.
Verbesina aypatensis Sagást. & Quip.
Verbesina baccharidea S.F.Blake
Verbesina baccharifolia Mattf.
Verbesina badilloi Panero
Verbesina barclayae H.Rob.
Verbesina barragana Cuatrec.
Verbesina barrancae Harker & N.Jiménez
Verbesina baruensis Hammel & D'Arcy
Verbesina benderi Perkins
Verbesina bipinnatifida Baker
Verbesina biserrata H.Rob. & Panero
Verbesina blakeana Steyerm.
Verbesina bolanosana B.L.Turner
Verbesina boliviana Klatt
Verbesina brachypoda S.F.Blake
Verbesina breedlovei B.L.Turner
Verbesina brevilingua Sagást.
Verbesina brunnea Sagást. & Quip.
Verbesina cabrerae Sagást.
Verbesina cajamarcensis Sagást.
Verbesina calciphila Standl. & Steyerm.
Verbesina caleifolia Cabrera
Verbesina callacatensis Hieron.
Verbesina callilepis S.F.Blake
Verbesina calzadae Panero & Villaseñor
Verbesina capituliparva Sagást.
Verbesina caracasana B.L.Rob. & Greenm.
Verbesina carangolensis Olsen
Verbesina carranzae P.Carrillo
Verbesina caymanensis Proctor
Verbesina centroboyacana S.Díaz
Verbesina chachapoyensis Sagást. & Quip.
Verbesina chapmanii J.R.Coleman
Verbesina chiapensis B.L.Rob. & Greenm.
Verbesina chihuahuensis A.Gray
Verbesina chilapana B.L.Turner
Verbesina cinerea Rusby
Verbesina citrina Sagást. & Zapata
Verbesina clarkiae H.Rob. & Panero
Verbesina claussenii Sch.Bip. ex Baker
Verbesina coahuilensis A.Gray ex S.Watson
Verbesina columbiana B.L.Rob.
Verbesina contumacensis Sagást.
Verbesina corral-diazii B.L.Turner
Verbesina coulteri A.Gray
Verbesina crassicaulis S.F.Blake
Verbesina crassicephala Sagást. & Quip.
Verbesina crassipes B.L.Rob. & Greenm.
Verbesina crassiramea S.F.Blake
Verbesina crocata (Cav.) Less.
Verbesina cronquistii B.L.Turner
Verbesina cuautlensis McVaugh
Verbesina culminicola McVaugh
Verbesina cumingii Sch.Bip.
Verbesina curatella McVaugh
Verbesina cymbipalea S.F.Blake
Verbesina daviesiae B.L.Turner
Verbesina densifolia S.F.Blake
Verbesina dentata Kunth
Verbesina dilloniana Sagást.
Verbesina diluta V.M.Badillo
Verbesina dissita A.Gray
Verbesina diversifolia DC.
Verbesina domingensis Urb.
Verbesina durangensis B.L.Turner
Verbesina ecuatoriana Sagást.
Verbesina eggersii Hieron.
Verbesina ekmanii Urb.
Verbesina elegans Kunth
Verbesina elgalloana B.L.Turner
Verbesina encelioides (Cav.) Benth. & Hook.f. ex A.Gray – werbezyna filcowata^[5], werbesyna złocista^[7]
Verbesina eperetma S.F.Blake
Verbesina erosa Brandegee
Verbesina etlana B.L.Turner
Verbesina fastigiata B.L.Rob. & Greenm.
Verbesina fayi B.L.Turner
Verbesina felgeri B.L.Turner
Verbesina flavovirens R.E.Fr.
Verbesina floribunda Gardner
Verbesina fraseri Hemsl.
Verbesina furfuracea McVaugh
Verbesina fuscasiccans (D'Arcy) D'Arcy
Verbesina fuscicaulis Sagást.
Verbesina fusiformis McVaugh
Verbesina gentryi Standl.
Verbesina gigantea Jacq.
Verbesina glabrata Hook. & Arn.
Verbesina glaucophylla S.F.Blake
Verbesina gracilipes B.L.Rob.
Verbesina grandifolia S.F.Blake
Verbesina grandis S.F.Blake
Verbesina grayi Benth. & Hook.f. ex Hemsl.
Verbesina guadeloupensis Urb.
Verbesina guaranitica Chodat
Verbesina guatemalensis B.L.Rob. & Greenm.
Verbesina guerreroana B.L.Turner
Verbesina guianensis Baker
Verbesina harlingii H.Rob.
Verbesina hastata Kellogg ex Curran
Verbesina hastifolia S.F.Blake
Verbesina helianthoides Michx. – werbezyna słonecznikowata^[7]
Verbesina heterophylla A.Gray
Verbesina hexantha Sagást.
Verbesina hidalgoana B.L.Turner
Verbesina hintoniorum B.L.Turner
Verbesina hispida McVaugh
Verbesina holwayi B.L.Rob.
Verbesina howardiana Olsen
Verbesina huancabambae Sagást. & Quip.
Verbesina huaranchaliana Sagást.
Verbesina humboldtii Spreng.
Verbesina hygrophila Panero & Villaseñor
Verbesina hypargyrea B.L.Rob. & Greenm.
Verbesina hypoglauca Sch.Bip. ex Klatt
Verbesina hypomalaca B.L.Rob. & Greenm.
Verbesina hypsela B.L.Rob.
Verbesina intermissa S.F.Blake
Verbesina jacksonii B.L.Turner
Verbesina jelskii Hieron.
Verbesina jimrobbinsii B.L.Turner
Verbesina juxtlahuacensis Panero & Villaseñor
Verbesina karsticola Proctor
Verbesina killipii S.F.Blake
Verbesina kimii B.L.Turner
Verbesina kingii H.Rob.
Verbesina klattii B.L.Rob. & Greenm.
Verbesina laevifolia S.F.Blake
Verbesina laevis S.F.Blake
Verbesina lanata B.L.Rob. & Greenm.
Verbesina langfordiae B.L.Turner
Verbesina langlassei B.L.Rob.
Verbesina lanulosa Villarreal & A.E.Estrada
Verbesina lapazii Panero
Verbesina latisquama S.F.Blake
Verbesina lehmannii Hieron.
Verbesina leivae Sagást. & Quip.
Verbesina leprosa Klatt
Verbesina leptochaeta A.Gray
Verbesina leucactinota B.L.Rob.
Verbesina liebmannii Sch.Bip. ex Klatt
Verbesina ligulata (Maguire & Wurdack) Pruski
Verbesina lilloi S.F.Blake
Verbesina lindheimeri B.L.Rob. & Greenm.
Verbesina linearis (McVaugh) B.L.Turner
Verbesina lloensis Hieron.
Verbesina longifolia A.Gray
Verbesina longipes Hemsl.
Verbesina lopez-mirandae Sagást.
Verbesina lottiana B.L.Turner & J.L.Olsen
Verbesina luetzelburgii Mattf.
Verbesina luisana Brandegee
Verbesina lundellii S.F.Blake
Verbesina macbridei S.F.Blake
Verbesina macdonaldii B.L.Turner
Verbesina machucana B.L.Turner
Verbesina macrophylla (Cass.) S.F.Blake
Verbesina macvaughii B.L.Turner
Verbesina madrensis Greenm.
Verbesina malacophylla S.F.Blake
Verbesina maldonadoensis H.Rob. & Panero
Verbesina mameana André
Verbesina medullosa B.L.Rob.
Verbesina mexiae B.L.Turner
Verbesina miahuatlana B.L.Turner
Verbesina mickelii McVaugh
Verbesina microcarpa S.F.Blake
Verbesina microptera DC.
Verbesina minarum Standl. & Steyerm.
Verbesina minuticeps S.F.Blake
Verbesina mixtecana Brandegee
Verbesina mollis Kunth
Verbesina monactioides Sagást., S.Leiva & Lezama
Verbesina montanoifolia B.L.Rob. & Greenm.
Verbesina monteverdensis Pruski
Verbesina myriocephala Sch.Bip. ex Klatt
Verbesina nana B.L.Rob. & Greenm.
Verbesina nayaritensis B.L.Turner
Verbesina negrensis Steyerm.
Verbesina nelsonii B.L.Rob. & Greenm.
Verbesina neotenoriensis B.L.Turner
Verbesina neriifolia Hemsl.
Verbesina nervosa S.F.Blake
Verbesina nicotianifolia Baker
Verbesina nudipes S.F.Blake
Verbesina oaxacana DC.
Verbesina occidentalis Walter
Verbesina ochroleucotricha Sagást.
Verbesina oerstediana Benth.
Verbesina oligactis S.F.Blake
Verbesina oligantha B.L.Rob.
Verbesina oligocephala I.M.Johnst.
Verbesina olsenii B.L.Turner
Verbesina oncophora B.L.Rob. & Seaton
Verbesina oreophila Wooton & Standl.
Verbesina ortegae S.F.Blake
Verbesina otophylla S.F.Blake
Verbesina otuzcensis Sagást. & Quip.
Verbesina ovata A.Gray
Verbesina ovatifolia A.Gray
Verbesina oxylepis S.F.Blake
Verbesina pallens Benth.
Verbesina palmeri S.Watson
Verbesina paneroi B.L.Turner
Verbesina pantoptera S.F.Blake
Verbesina papasquiara Panero & Villaseñor
Verbesina parviflora S.F.Blake
Verbesina paucicephala Sagást.
Verbesina pauciflora Hemsl.
Verbesina pauciramea Sagást., S.Leiva & Lezama
Verbesina pedunculosa (DC.) B.L.Rob.
Verbesina pellucida Villaseñor & Panero
Verbesina peninsularis S.F.Blake
Verbesina pennellii S.F.Blake
Verbesina pentalobifolia Sagást.
Verbesina pentantha S.F.Blake
Verbesina peraffinis S.F.Blake
Verbesina perijaensis H.Rob.
Verbesina perlanata Sagást. & Quip.
Verbesina persicifolia DC.
Verbesina peruviana Sagást.
Verbesina perymenioides Sch.Bip. ex Klatt
Verbesina petrobioides (Griseb.) S.F.Blake
Verbesina petrophila Brandegee
Verbesina petzalensis Standl. & Steyerm.
Verbesina pflanzii Perkins
Verbesina phlebodes S.F.Blake
Verbesina pichinchensis H.Rob.
Verbesina pietatis McVaugh
Verbesina pilosa Maguire & Wurdack
Verbesina piurana Sagást.
Verbesina planitiei Cuatrec.
Verbesina platanara B.L.Turner
Verbesina platyptera Sch.Bip. ex Klatt
Verbesina pleistocephala B.L.Rob.
Verbesina plowmanii Sagást.
Verbesina polyanthes Toledo
Verbesina portlandiana Proctor
Verbesina potosina B.L.Rob.
Verbesina propinqua S.F.Blake
Verbesina pseudoclaussenii D.J.N.Hind
Verbesina pseudovirgata B.L.Turner
Verbesina pterocarpha S.F.Blake
Verbesina pterocaula DC.
Verbesina pterophora S.F.Blake
Verbesina purpusii Brandegee
Verbesina pustulata M.E.Jones
Verbesina quetamensis Olsen
Verbesina resinosa Klatt
Verbesina retifera S.F.Blake
Verbesina reyesii Panero & Villaseñor
Verbesina rhomboidea J.Kost.
Verbesina richardsonii B.L.Turner
Verbesina rivetii S.F.Blake
Verbesina robinsonii Fernald
Verbesina rosei B.L.Rob. & Greenm.
Verbesina rothrockii B.L.Rob. & Greenm.
Verbesina rugosa Chodat
Verbesina rupestris S.F.Blake
Verbesina saltensis Cabrera
Verbesina salvadorensis S.F.Blake
Verbesina sanchezii Sagást.
Verbesina santanderensis S.Díaz
Verbesina sararensis Cuatrec.
Verbesina saubinetia Klatt
Verbesina saubinetioides S.F.Blake
Verbesina scabrida Rzed.
Verbesina scabriuscula S.F.Blake
Verbesina scotiodonta S.F.Blake
Verbesina seatonii S.F.Blake
Verbesina semidecurrens Kuntze
Verbesina sericea Kunth & C.D.Bouché
Verbesina serrata Cav.
Verbesina simplicicaulis Sagást.
Verbesina simulans S.F.Blake
Verbesina sinaloensis B.L.Turner
Verbesina sodiroi Hieron.
Verbesina sordescens DC.
Verbesina sororia A.Gray
Verbesina sousae J.J.Fay
Verbesina sphaerocephala A.Gray
Verbesina spooneri Panero
Verbesina steinmannii P.Carrillo
Verbesina stenophylla Greenm.
Verbesina strotheri Panero & Villaseñor
Verbesina subcordata DC.
Verbesina subdiscoidea Toledo
Verbesina suberosa P.Carrillo
Verbesina subrotundifolia Sagást.
Verbesina suncho S.F.Blake
Verbesina synethes S.F.Blake
Verbesina synotis S.F.Blake
Verbesina tachirensis Steyerm.
Verbesina tamaulipana B.L.Turner
Verbesina tamaunuevana B.L.Turner
Verbesina tapantiana Poveda & Hammel
Verbesina tatei S.F.Blake
Verbesina tecolotlana B.L.Turner
Verbesina tenoriesis B.L.Turner
Verbesina teotepecana B.L.Turner
Verbesina tequendamensis Cuatrec.
Verbesina tequilana J.R.Coleman
Verbesina tetraptera A.Gray
Verbesina textitlana B.L.Turner
Verbesina tiburonensis B.L.Turner
Verbesina torresii B.L.Turner
Verbesina tostimontis Cuatrec.
Verbesina tovarii Cabrera
Verbesina trichantha (Kuntze) S.F.Blake
Verbesina trilobata B.L.Rob. & Greenm.
Verbesina trujillensis Aristeg.
Verbesina turbacensis Kunth
Verbesina vallartana B.L.Turner & Olsen
Verbesina venosa Greene
Verbesina villaregalis McVaugh
Verbesina villasenorii B.L.Turner
Verbesina villonacoensis H.Rob.
Verbesina virgata Cav.
Verbesina virginica L.
Verbesina walteri Shinners
Verbesina xanthochlora B.L.Rob. & Greenm.
Verbesina xicoana B.L.Turner
Verbesina zaragosana B.L.Turner

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2023-06-22] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2023-06-22] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Verbesina L., [w:] Plants of the World online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2023-06-22] .
↑ Verbesina, [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [online], Smithsonian Institution [dostęp 2023-06-22] .
↑ ^a ^b ^c ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 200, ISBN 978-83-62975-45-7 .
↑ ^a ^b ^c David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 962, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .
↑ ^a ^b ^c ^d Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: officina botanica, 2008, s. 193. ISBN 978-83-925110-5-2.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e John L.J.L. Strother John L.J.L., Verbesina Linnaeus, [w:] Flora of North America [online], eFloras.org [dostęp 2023-06-22] .
↑ Genus Verbesina L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2023-06-22].