Wieża wyciągowa szybu Siemianowice III
 nr rej. A/499/2018 z 17 maja 2018[2] | |||
 Wieża z nadszybiem (2018) | |||
| Państwo |
| ||
|---|---|---|---|
| Województwo | |||
| Miejscowość | |||
| Adres | ul. Olimpijska[2] | ||
| Typ budynku | wieża szybowa | ||
| Wysokość całkowita | ponad 30 m | ||
| Ukończenie budowy | 1897 | ||
| Ważniejsze przebudowy | 1966 | ||
| Kolejni właściciele | |||
| Obecny właściciel | |||
Położenie na mapie Siemianowic Śląskich  | |||
Położenie na mapie Polski  | |||
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |||
 50°18′18,9″N 19°01′05,7″E/50,305250 19,018250 | |||
| |||
Wieża wyciągowa szybu Siemianowice III (Richter III, pot. szyb Richter[3]) – stalowa wieża szybowa wzniesiona w 1897 roku w Siemianowicach Śląskich, wpisana do rejestru zabytków nieruchomych województwa śląskiego.
Historia
Szyb Richter III wydrążono na potrzeby kopalni węgla kamiennego Laurahütte (zob. Kopalnia Węgla Kamiennego Siemianowice) pomiędzy 1880 a 1887 rokiem (według innego źródła w latach 1895–1897[4]), wcześniej zgłębiono bliźniacze szyby Richter i Richter II (drążenie rozpoczęto odpowiednio w 1879 i 1881 roku), nazwane na cześć reprezentanta kopalni, tajnego radcy górniczego Richtera[5]. Rejon tych trzech szybów bywał traktowany jako odrębna, samodzielna kopalnia pomimo przekopu, utworzonego w 1886 roku, który łączył szyby Richter z odwadniającym szybem Aschenborn[5], z którym z kolei połączenie miał rejon Ficinus[6] kopalni Laurahütte (późniejsze szyby Staszic), również traktowany odrębnie[5].
Do obsługi transportu szybem Richter III zamontowano parową maszynę wyciągową skonstruowaną w 1897 roku w Eintrachthütte[7]. Do szybów Richter doprowadzono linię kolejową, która łączyła je z hutą Laura poprzez bocznicę kolejową, z wykorzystaniem długiego na 350 m wiaduktu[5].
W 1889 roku szyby Richter zostały pogłębione, a na głębokości 206 m założono nowy poziom wydobywczy[5]. Szyb III na poziomie 206 jest połączony XIX-wiecznym[4] przekopem głównym z szybem Bańgów[8] w Bańgowie. Szyb III około 1913 roku miał 216 m głębokości[1].
Obecna wieża wyciągowa została wzniesiona w 1897 roku[9]. Wieża mierzy ponad 30 metrów wysokości[10], na szczycie znajduje się iglica z godłem górniczym. W 1966 roku wieżę przebudowano i zmodernizowano[9].
Po zlikwidowaniu kopalni Siemianowice majątek zakładu, w tym wieża wyciągowa szybu Siemianowice III został przekazany do Spółki Restrukturyzacji Kopalń, która trzykrotnie podejmowała bezskuteczną próbę sprzedaży zbędnej wieży[9] w drodze licytacji[4]; cena wywoławcza w 2015 roku wyniosła 157 tysięcy złotych[9][3]. Sam szyb leży na obszarze pompowni Siemianowice[4] i jest wykorzystywany do odwadniania oraz wentylacji wyrobisk przez Centralny Zakłady Odwadniania Kopalń, oddział tejże spółki, dlatego sprzedaży miała podlegać wyłącznie konstrukcja wieży bez nadszybia[4], którą nabywca miałby po zakupie zdemontować, przetransportować[3] i postawić w innym miejscu, aczkolwiek Spółka Restrukturyzacji Kopalń rozważała zezłomowanie konstrukcji w przypadku niepowodzenia sprzedaży[9].
W 2014 roku zespół nadszybia szybu Siemianowice III został wpisany do gminnej ewidencji zabytków miasta Siemianowic Śląskich jako pozycja 97[4]. Wpis obejmuje: „budynek d. dyrekcji kopalni, ul. Olimpijska 8, budynek nadszybia z wieżą wyciągową, budynek dawnej sprężarkowni, budynek dawnego warsztatu szybowego, budynek dawnej kotłowni wraz z dobudówkami, budynek dawnej rozdzielni z częścią biurową”[11]. Wobec ryzyka dewastacji obiektu powstała akcja społeczna „Ratujmy Wieżę Richter”, a Bractwo Gwarków Związku Górnośląskiego wystosowało wniosek o wpisanie zespołu wieży Richter III do rejestru zabytków województwa śląskiego[4], który nastąpił 17 maja 2018[2].
Przypisy
- ↑ a b Handbuch des Oberschlesischen Industriebezirks. Kattowitz: Selbstverlag des Oberschlesischen Berg- und H üttenm ännischen Vereins, E . V., 1913, s. 798.
- ↑ a b c Rejestr zabytków nieruchomych – województwo śląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023, s. 111 [dostęp 2018-11-16] .
- ↑ a b c Paweł Szałankiewicz: Szyb Richter Siemianowice: Zabytkowy szyb potną na żyletki?. [w:] naszemiasto.pl [on-line]. Polska Press, 2015-04-28. [dostęp 2018-11-16].
- ↑ a b c d e f g Bractwo Gwarków 2015 ↓, s. 1.
- ↑ a b c d e Przewłocki 1979 ↓, s. 18.
- ↑ Przewłocki 1979 ↓, s. 17.
- ↑ Eintrachthütte, Eisengießerei, Maschinenbauanst. u. Kesselschmiede d. Verein. Königs- u. Laurahütte: Dampffördermaschine. Albert Gieseler. [dostęp 2018-11-20]. (niem.).
- ↑ KWK SIEMIANOWICE, poziom 206, przekop główny BAŃGÓW-RICHTER. Snork. [dostęp 2018-11-16].
- ↑ a b c d e bed: Trzydziestometrowa wieża na sprzedaż. Trzeba ją przenieść w całości. [w:] wyborcza.pl Katowice [on-line]. Agora SA, 2015-05-11. [dostęp 2018-11-20].
- ↑ Bractwo Gwarków 2015 ↓, s. 3.
- ↑ Gminna Ewidencja Zabytków Miasta Siemianowice Śląskie. 2017, s. [3].
Bibliografia
- Kopalnia węgla kamiennego „Siemianowice”. Zarys dziejów. Jerzy Przewłocki (red.). Katowice: Uniwersytet Śląski, 1979.
- Wniosek o wpisanie wieży „Richter” do Rejestru Zabytków Województwa Śląskiego. Katowice: Bractwo Gwarków Związku Górnośląskiego, 2015-05-22.
Linki zewnętrzne
- Film przedstawiający m.in. wnętrze budynku maszyny wyciągowej szybu Siemianowice III oraz konstrukcję wieży
- Film przedstawiający wnętrze nadszybia oraz budynku maszyny wyciągowej
- p
- d
- e
Zabytki nieruchome w Siemianowicach Śląskich
| Bud. użyteczności publicznej | |
|---|---|
| Kamienice i wille | |
| Kościoły i cmentarze | |
| Zespoły pałacowo-parkowe |
|
| Parki | |
| Inne |
|
| Gminna ewidencja zabytków |
