Wielkie Księstwo Hesji

Zobacz też: inne znaczenia dla „Hesja”.

Wielkie Księstwo Hesji i Renu^[1]

Großherzogtum Hessen und bei Rhein

1806–1918
Flaga Herb
Język urzędowy	niemiecki
Stolica	Darmstadt
Ustrój polityczny	monarchia
Typ państwa	Wielkie księstwo
Pierwszy Wielki Książę	Ludwik I
Ostatni Wielki Książę	Ernest Ludwik
Powierzchnia  • całkowita	38 018[2] km²
Liczba ludności (1910)  • całkowita   • gęstość zaludnienia	1,282,051[3] 48 osób/km²
Proklamacja republiki	1918

Wielkie Księstwo Hesji (niem. Großherzogtum Hessen) – państwo niemieckie powstałe w 1806 roku po likwidacji Świętego Cesarstwa Rzymskiego. Ludwik I był landgrafem Hesji-Darmstadt w latach 1790–1806 (jako Ludwik X), a następnie wielkim księciem Hesji-Darmstadt od 1806 do swej śmierci w 1830 roku.

Państwo to powstało na skutek akcji podjętej przez Napoleona, który podniósł dawne hrabstwo krajowe Hesji-Darmstadt do rangi Wielkiego Księstwa. Stąd Wielkie Księstwo uznaje się często za kontynuację państwowości Hesji-Darmstadt i tak też często bywa nazywane.

Historia

Ponieważ Hesja-Darmstadt była członkiem stworzonego przez Napoleona Związku Reńskiego, decyzją kongresu wiedeńskiego z 1815 roku zmuszona została do oddania znaczącej części swego terytorium. Terytorium księstwa Westfalii, które Hesja-Darmstadt otrzymała po reorganizacji ziem Cesarstwa Niemieckiego w 1803 roku (tzw. Reichsdeputationshauptschluss), zostało wcielone do Prus. Częściową rekompensatą tych strat było włączenie do Wielkiego Księstwa ziem na zachodnim brzegu Renu wraz z Moguncją. Na kongresie wiedeńskim postanowiono, że musi je oddać, ale jako rekompensatę dano mu tereny tzw. Rheinhessen (Hesja Reńska), z miastem Moguncja.

W 1867 roku północna część Wielkiego Księstwa (Oberhessen, tzn. Górna Hesja) stała się częścią Związku Północnoniemieckiego (Norddeutscher Bund), podczas gdy druga połowa Wielkiego Księstwa, leżąca na południe od rzeki Men (Starkenburg i Hesja Reńska zwana Rheinhessen) pozostały poza tym związkiem. W 1871 roku Wielkie Księstwo Hesji stało się częścią Cesarstwa Niemieckiego.

Ostatni wielki książę Ernest Ludwik (wnuk królowej Anglii Wiktorii i brat cesarzowej Rosji Aleksandry) został zmuszony do opuszczenia swego tronu w końcu I wojny światowej, a księstwo, nad którym panował, zmieniło nazwę na Volksstaat Hessen (Ludowa Republika Hesji).

Po II wojnie światowej większość terenów Wielkiego Księstwa wraz z Frankfurtem nad Menem i obszarem Waldeck utworzyły wraz z byłą pruską prowincją Hesja-Nassau kraj związkowy o nazwie Hesja. Wyjątkiem był okręg Montabaur, który poprzednio stanowił część Hesji-Nassau, a także leżąca na lewym brzegu Renu Hesja Reńska, które weszły w skład Nadrenii-Palatynatu. Wimpfen, które stanowiło enklawę Hesji-Darmstadt, weszło w skład Badenii-Wirtembergii.

Prowincje Wielkiego Księstwa Hesji

Wielkie Księstwo Hesji podzielone było na trzy prowincje:

• Starkenburg ze stolicą w Darmstadt, leżący na prawym brzegu Renu, na południe od Menu.
• Hesja Reńska (niem. Rheinhessen) ze stolicą w Moguncji, leżąca na lewym brzegu Renu, wchodząca w skład Wielkiego Księstwa po kongresie wiedeńskim, czyli od 1815 roku
• Górna Hesja (niem. Oberhessen) ze stolicą w Gießen, leżąca na północ od Menu, oddzielona od prowincji Starkenburg przez wolne miasto Frankfurt nad Menem, od 1867 członek Związku Północnoniemieckiego.

Wielcy książęta Hesji

• 1806-1830 – Ludwik I
• 1830-1848 – Ludwik II
• 1848-1877 – Ludwik III
• 1877-1892 – Ludwik IV
• 1892-1918 – Ernest Ludwik

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Wielkie Księstwo Hesji 1806-1918
• Dane statystyczne Wielkiego Księstwa Hesji z początku XX wieku