Wilczomlecz pstry

Systematyka^[1]^[2]

Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

Nadgromada

Gromada

Podgromada

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

różopodobne

Rząd

malpigiowce

Rodzina

wilczomleczowate

Rodzaj

wilczomlecz

Gatunek

wilczomlecz pstry

Nazwa systematyczna

Euphorbia epithymoides L.
Sp. pl. ed. 2, 1:656. 1762

Synonimy

Euphorbia polychroma A. Kern.

Multimedia w Wikimedia Commons

Wilczomlecz pstry, ostromlecz pstry (Euphorbia epithymoides L.) – gatunek rośliny z rodziny wilczomleczowatych.

Rozmieszczenie geograficzne

Występuje w Afryce Północnej, Azji i Europie^[3]. W Polsce osiąga północną granicę swojego występowania. Jest u nas gatunkiem bardzo rzadkim, występuje jedynie na Wyżynie Śląskiej we wsi Podwarpie oraz w trzech dzielnicach Dąbrowy Górniczej, na stanowiskach oderwanych od swojego głównego obszaru występowania^[4]. Łącznie znane jest tylko z 6 stanowisk (2004 r.).

W 2012 gatunek uznany został za kenofita introdukowanego do Polski w XIX wieku^[5].

Morfologia

Łodyga: Wzniesiona, gruba, owłosiona i w dolnej części pokryta czerwonymi łuskami. Osiąga przeważnie wysokość 20–30 cm. Pod ziemią posiada ukośne kłącze, z którego wyrasta pęk grubych pędów nadziemnych.
Liście: Ulistnienie skrętoległe. Liście podłużnie lancetowate, tępe i całobrzegie. W górnej części łodygi liście mają sercowatą nasadę. Podsadki w górnej części żółte, zmieniające z czasem barwę na pomarańczową. Mają jajowaty kształt i zwężoną nasadę. Wszystkie liście owłosione.
Kwiaty: Zebrane w 3–5 ramienną wierzchotkę. Są rozdzielnopłciowe, zebrane w cyjatium i silnie zredukowane. Kwiat męski ma tylko jeden pręcik, a kwiat żeński jeden słupek. Znajdują się razem na kubeczkowatym dnie kwiatowym i otoczone są poprzecznie jajowatymi miodnikami.
Owoc: Torebka pokryta czerwonymi brodawkami lub kosmkami, bez włosków. Pęka klapami wysypując brązowe, jajowate nasiona o długości do 2,5 mm i pomarszczonej powierzchni.

Fragment pędu
Kwiaty
Liście i rozwijające się kwiaty
Kwiatostan
Owoce
Owocująca roślina
Okaz uprawiany w ogrodzie botanicznym

Biologia i ekologia

Bylina, hemikryptofit, gatunek światłolubny. Kwitnie od kwietnia do maja. Rośnie na suchych murawach, w miejscach kamienistych, na obrzeżach lasów, poboczach dróg i pastwisk. Przeważnie występuje na podłożu zasobnym w węglan wapnia. Liczba chromosomów 2n = 16.

Zagrożenia i ochrona

Roślina objęta jest w Polsce od 2004 r. ścisłą ochroną gatunkową.

Kategorie zagrożenia gatunku:

Kategoria zagrożenia w Polsce według Polskiej Czerwonej Księgi Roślin^[6]^[7]: VU (gatunek narażony).
Kategoria zagrożenia w Polsce według Czerwonej listy roślin i grzybów Polski (2006)^[8]: R (gatunek rzadki, potencjalnie zagrożony); 2016: VU (narażony)^[9].

Na nielicznych stanowiskach swojego występowania zagrożeniem dla tego światłolubnego gatunku jest zacienienie spowodowane przez zarastanie terenu lasem. W 2004 r. cała populacja tego gatunku w Polsce liczyła zaledwie ok. 1000 osobników, z czego około połowa występowała w okolicy Dąbrowy Górniczej.

Zastosowanie

Jest czasami uprawiany jako roślina ozdobna. Tworzy koliste kępy, szczególnie nadaje się na rabaty i do ogródków skalnych.

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-11-30] (ang.).
↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-01-10].
↑ Białowieski Park Narodowy
↑ B. Tokarska-Guzik, Z. Dajdok, M. Zając, A. Zając, A. Urbisz, W. Danielewicz: Rośliny obcego pochodzenia w Polsce ze szczególnym uwzględnieniem gatunków inwazyjnych. Warszawa: Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, 2012. ISBN 978-83-62940-34-9.
↑ K. Zarzycki, R. Kaźmierczakowa: Polska Czerwona Księga Roślin. Kraków: IB PAN, 2001. ISBN 83-85444-85-8.
↑ Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.
↑ Zbigniew Mirek: Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Kazimierz Zarzycki. Kraków: IB PAN, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

Bibliografia

Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wyd., 2006. ISBN 978-83-7073-444-2.