Wissarion Bielinski

Data i miejsce urodzenia

11 czerwca 1811
Sweaborg

Data i miejsce śmierci

7 czerwca 1848
Petersburg

Narodowość

rosyjska

Język

rosyjski

Dziedzina sztuki

literatura, filozofia

Multimedia w Wikimedia Commons

Cytaty w Wikicytatach

Wissarion Grigorjewicz Bielinski^[a] (ur. 11 czerwca 1811 w Sweaborgu w Finlandii, zm. 7 czerwca 1848 w Petersburgu w Rosji) – rosyjski pisarz, filozof, krytyk literacki. Teoretyk kierunku rewolucyjnego demokratyzmu^[1]^[2]^[3], okcydentalista^[4].

Pochodził z tzw. raznoczyńców (międzystanowej szlacheckiej inteligencji rosyjskiej), jego ojciec był zubożałym lekarzem^[4]. Wydalony z uniwersytetu za „brak zdolności”, w rzeczywistości za radykalizm. Od końca lat 30. XIX wieku poświęcił się pracy literackiej i publicystycznej. Był członkiem kółka Stankiewicza^[5], w ramach którego po raz pierwszy w Rosji studiowana była filozofia Hegla^[6]. Etap po zapoznaniu się z filozofią Hegla, biografowie Bielińskiego nazywają okresem „rozumnej rzeczywistości”, kiedy bezkrytycznie traktował rosyjską rzeczywistość. Następnie jednak, na drodze interpretacji tej samej filozofii, doszedł do przekonania o konieczności rewolucji, dzięki której zapanuje „królestwo wolności”^[7]. Wierzył w szczególną rolę sztuki i powołanie artysty do głoszenia prawdy. Jego jednoznaczny system etyczny i pogląd w sprawie znaczenia sztuki uczynił z niego jeden z największych autorytetów w życiu umysłowym Rosji epoki Mikołaja I, przyczynił się również do uczynienia krytyki literackiej jedną z najważniejszych platform dyskusji o szerszej tematyce politycznej i społecznej^[8]. W tekstach literackich omawiano odtąd zagadnienia, których nie można było, za sprawą cenzury, poruszyć wprost^[4].

Bielinski jako pierwszy w Rosji recenzował i komentował twórczość Puszkina, Lermontowa, Gogola oraz literackie debiuty Turgieniewa, Dostojewskiego i Niekrasowa. Każdy utwór omawiał w kontekście społecznym, filozoficznym i historycznym, w recenzjach zawierał wskazówki dla czytelników i autorów. Jego system oceniania dzieła, według kryteriów społecznych i politycznych, na trwałe wszedł do rosyjskiej krytyki literackiej^[4].

Napisał m.in. tragedię Dymitr Kalinin (nawiązał w niej do Podróży z Petersburga do Moskwy Aleksandra Radiszczewa).

W 1849, po zaostrzeniu konserwatywnego kursu polityki carskiej po Wiośnie Ludów, na uniwersytetach zabroniono publicznego wymieniania nazwiska Bielinskiego^[9]. Przeciwko poglądom Wissariona Bielinskiego na sztukę występował Aleksandr Drużynin.

Uwagi

↑ W polskich źródłach nazwisko bywa spolszczane jako Bieliński.

Przypisy

↑ Spirkin 1968 ↓, s. 52.
↑ BIELIŃSKI Wissarion Grigorjewicz. W: Krótki słownik filozoficzny. Mark Rozental, Pawieł Judin (red.). Warszawa: Książka i Wiedza, 1955, s. 48. (pol.).
↑ Васецкий 1948 ↓.
↑ ^a ^b ^c ^d N.V. Riasanovsky, M.D. Steinberg: Historia Rosji. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2009, s. 375–376. ISBN 978-83-233-2615-1.
↑ Szczipanow 1969 ↓, s. 321.
↑ J.H. Billington: Ikona i topór. Historia kultury rosyjskiej. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2008, s. 301. ISBN 978-83-233-2319-8.
↑ J.H. Billington: Ikona i topór. Historia kultury rosyjskiej. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2008, s. 302–303. ISBN 978-83-233-2319-8.
↑ J.H. Billington: Ikona i topór. Historia kultury rosyjskiej. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2008, s. 306–307. ISBN 978-83-233-2319-8.
↑ J.H. Billington: Ikona i topór. Historia kultury rosyjskiej. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2008, s. 354. ISBN 978-83-233-2319-8.

Bibliografia

Aleksandr Spirkin: Poglądy filozoficzne rosyjskich rewolucyjnych demokratów XIX w. W: Aleksandr Spirkin: Zarys filozofii marksistowskiej (Tyt. oryg.: Kurs marksistskoj fiłosofii). tł. Lucyna Smolińska. Warszawa: Książka i Wiedza, 1968, s. 52–55. (pol.).
Iwan Szczipanow: Szlacheccy przedstawiciele myśli Oświecenia. W: Krótki zarys historii filozofii. Pod redakcją M.T. Jowczuka, T.I. Ojzermana, I.J. Szczipanowa. Przeł. Marian Drużkowski i in.. Wyd. II, poprawione i uzupełnione. Warszawa: Książka i Wiedza, listopad 1969, s. 320-321. (pol.).
BIELIŃSKI Wissarion Grigorjewicz. W: Krótki słownik filozoficzny. Mark Rozental, Pawieł Judin (red.). Warszawa: Książka i Wiedza, 1955, s. 48–52. (pol.).
Г. С. Васецкий: Белинский — великий мыслитель и революционный демократ. Moskwa: 1948. (ros.).