Wzajemna zrozumiałość języków

Wzajemna zrozumiałość języków (ang. mutual intelligibility) – pojęcie oznaczające taką bliskość różnych języków, że mówiący nimi mogą się porozumieć bez dodatkowej nauki ani szczególnego wysiłku[1]. Jest to jedno z kryteriów oceny odrębności kodu językowego jako języka lub uznania go za dialekt[2]. Wzajemne zrozumienie może być asymetryczne, kiedy użytkownik jednego z języków rozumie partnera bardziej niż drugi[3][4].

Zjawisko wzajemnej zrozumiałości występuje (w mniej lub bardziej ograniczonym stopniu) na gruncie polsko-czeskim i polsko-słowackim[5][6]. Szczególnie wysoki stopień wzajemnej zrozumiałości istnieje między współczesną czeszczyzną a słowacczyzną[6]. Wraz z rozwojem języki oddalają się od siebie lub przybliżają – przykładowo duński i norweski, blisko spokrewnione języki północnogermańskie, przestały być w pełni wzajemnie zrozumiałe na początku XIX wieku[7].

Kryteria wzajemnej zrozumiałości

Wzajemna zrozumiałość języków może występować na różnych poziomach, od najprostszych elementów bez samodzielnego znaczenia, takich jak fonemy lub dźwięki, elementów mających znaczenie, np. morfemy i słowa, aż po poziom zdań i tekstów ciągłych[4]. Miarą zrozumiałości jest współczynnik procentowy jednostek zrozumiałych do wszystkich prezentowanych, w skali od zera do stu. Testy wzajemnej zrozumiałości dzieli się na testy funkcjonalne (badające zrozumienie) oraz testy oceny/opinii (badające odczucia)[4].

Różnice a wzajemne zrozumienie

Badacze języków skandynawskich wskazują, że mimo istnienia niekiedy dużych różnic morfologicznych i składniowych między tymi językami rozbieżności te nie mają one większego wpływu na ich wzajemną zrozumiałość[1]. Bierze się to stąd, że obok istnienia czynników przeszkadzających w zrozumieniu inne wpływają na jego poprawę. I tak w przypadku języków norweskiego i duńskiego czynnikiem negatywnym jest wymowa, zaś pozytywnym podobieństwo słownictwa. Dla odmiany w przypadku języków szwedzkiego i norweskiego czynnikiem hamującym zrozumienie są różnice leksykalne, ułatwiającym zaś podobieństwa fonetyczne. W przypadku języków szwedzkiego i duńskiego wszystkie wymienione wyżej czynniki utrudniają zrozumienie[1].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ a b c CharlotteCh. Gooskens CharlotteCh., The Contribution of Linguistic Factors to the Intelligibility of Closely Related Languages [online] [dostęp 2011-10-30]  (ang.).
  2. ↑ DaniD. Byrd DaniD., Toben H.T.H. Mintz Toben H.T.H., Discovering Speech, Words, and Mind, John Wiley & Sons, 2011, s. 55, ISBN 978-1-4443-5778-3  (ang.).
  3. ↑ What is Mutual Intelligibility and Who Has It [online] [dostęp 2011-10-30] [zarchiwizowane z adresu 2013-04-25]  (ang.).
  4. ↑ a b c C.C. Tang C.C., Mutual Intelligibility of Chinese dialects [online] [dostęp 2017-06-06]  (ang.).
  5. ↑ KevinK. Hannan KevinK., Borders of Language and Identity in Teschen Silesia, Peter Lang, 1996, s. 3, ISBN 978-0-8204-3365-3  (ang.).
  6. ↑ a b PeterP. Trudgill PeterP., Language and Dialect: Linguistic Varieties, [w:] KeithK. Brown (red.), Encyclopedia of language & linguistics, wyd. 2, t. 6: Inu-Lea, Elsevier, 2006, s. 647, DOI: 10.1016/B0-08-044854-2/01492-9, ISBN 978-0-08-044854-1, ISBN 978-0-08-044299-0, OCLC 61441874  (ang.).
  7. ↑ StephenS. Barbour StephenS., CathieC. Carmichael CathieC., Language and nationalism in Europe [online] [dostęp 2011-10-30]  (ang.).