Zbrodnia w Porycku

Tablica Pomnika ofiar zbrodni dokonanej na obywatelach polskich przez OUN-UPA wymieniająca Poryck

Państwo

Polska (okupowana przez III Rzeszę)

Miejsce

Poryck

Data

11 lipca 1943

Liczba zabitych

co najmniej 222

Typ ataku

ludobójstwo

Sprawca

Ukraińska Powstańcza Armia, prawdopodobnie sotnia „Dowbusza”

Położenie na mapie Polski w 1939

50°37′10″N 24°27′44″E/50,619444 24,462222

Multimedia w Wikimedia Commons

Zbrodnia w Porycku – zbrodnia dokonana 11 lipca 1943 roku przez oddział UPA i OUN-B na polskiej ludności miasteczka Poryck (obecnie Pawliwka). Największa jej część została zabita podczas mszy w miejscowym kościele pw. św. Trójcy i św. Michała Archanioła w Porycku^[1].

Przebieg mordu

Napastnicy (m.in. Mykoła Kwitkowśkij-Ohorodniczuk) wdarli się do kościoła, obrzucili zgromadzonych granatami i ostrzelali ich z broni ręcznej i maszynowej. Po zakończeniu mordu w kościele kilku sprawców splądrowało zakrystię, rabując kielichy i monstrancje. Towarzyszyło temu wypicie wina mszalnego i opowiadanie wrażeń z masakry. Następnie upowcy wnieśli do kościoła pocisk artyleryjski i zdetonowali. Wybuch zniszczył wnętrze kościoła z lat 1774–1795. Po dobiciu rannych kościół został obłożony słomą i podpalony. Nie spłonął doszczętnie tylko dzięki opadom deszczu, które wkrótce nastąpiły. W kościele zginęło około 100 Polaków, w tym ksiądz Bolesław Szawłowski i trzech ministrantów. Łącznie w Porycku z rąk UPA zginęło co najmniej 222 Polaków^[2].

Zdaniem Grzegorza Motyki zbrodni w Porycku dokonała prawdopodobnie sotnia „Dowbusza”^[3].

O zbrodniach popełnionych w dniu święta Piotra i Pawła opowiedział po wojnie w sądzie obwiniony Ohorodniczuk vel Mykoła Kwitkowśkyj:

11 lipca 1943 r. rano razem z grupą UPA liczącą około 20 ludzi wszedłem w czasie mszy św. do kościoła w m. Pawłowka (Poryck) iwanickiego rejonu, gdzie w ciągu trzydziestu minut, wraz z innymi, zabiliśmy obywateli narodowości polskiej. W czasie tej akcji zabito 300 ludzi, wśród których były dzieci, kobiety i starcy. Po zabiciu ludzi w kościele w Pawłowce, udałem się z grupą do położonej w pobliżu wsi Radowicze oraz polskich kolonii Sadowa i Jeżyn, gdzie wziąłem udział w masowej likwidacji ludności polskiej. W wymienionych koloniach zabito 180 kobiet, dzieci i starców. Wszystkie domy spalono, a mienie i bydło rozgrabiono (...)^[4].

Osobne artykuły: Zbrodnia w Sądowej i Zbrodnia w Jerzynie.

Upamiętnienie

Upamiętnienia w Pawliwce

W 1981 roku w związku z toczącym się procesem karnym sprawców władze sowieckie dokonały ekshumacji jednej z mogił Polaków zamordowanych w kościele. Wydobyte szczątki pochowano na cmentarzu prawosławnym w Pawliwce^[5], wznosząc przy tym obelisk z napisem w języku ukraińskim: Radzieckim obywatelom narodowości polskiej, którzy zginęli z rąk ukraińskich burżuazyjnych nacjonalistów 12 lipca 1943r. Po 1991 roku część inskrypcji wskazująca sprawców mordu została zatarta^[6]. W latach 2001-2002 mogiła została reekshumowana przez specjalistów Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa. Stwierdzono przy tym niekompletność szczątków, co było dowodem na pobieżność ekshumacji przeprowadzonej przez Sowietów. Szczątki 52 osób przeniesiono na dawny cmentarz katolicki w Pawliwce^[5].

W 2003 roku, w 60. rocznicę mordu, prezydenci Polski^[7] i Ukrainy: Aleksander Kwaśniewski oraz Łeonid Kuczma, odsłonili w Pawliwce nowy pomnik pomordowanych, jeden z nielicznych pomników polskich ofiar rzezi wołyńskiej na terenie Ukrainy i pierwszy, na który zgodziły się ukraińskie władze^[8].

Zobacz też

Przypisy

↑ Filar 2008 ↓, s. 149.
↑ Paweł Liniewicz: Zginęli także za wiarę...
↑ GrzegorzG. Motyka GrzegorzG., Ukraińska partyzantka 1942–1960, Warszawa: Instytut Studiów Politycznych PAN, 2006, s. 331, ISBN 83-88490-58-3, ISBN 978-83-88490-58-3, ISBN 83-7399-163-8, OCLC 838973434 .
↑ Władysław Filar: Wołyń w latach 1939–1944. [dostęp 2010-02-25].
↑ ^a ^b Dominika Siemińska, Ekshumacje ofiar totalitaryzmów II wojny światowej na Ukrainie, Białorusi oraz Litwie, s. 160, [w:] Marcin Zwolski (red.), Poszukiwanie i identyfikacja ofiar zbrodni systemów totalitarnych : doświadczenia polskie w kontekście europejskim : studia i materiały, Białystok-Warszawa 2018, ISBN 978-83-8098-447-9
↑ Na rubieży, nr 69, s. 29
↑ Aleksander Kwaśniewski powiedział „Trzeba jednak tutaj wyrazić moralny protest wobec ideologii, która doprowadziła do „akcji antypolskiej”, zainicjowanej przez część Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów i Ukraińskiej Powstańczej Armii. Wiem, że te słowa wielu mogą zaboleć. Ale żaden cel, ani żadna wartość, nawet tak szczytna jak wolność i suwerenność narodu, nie może usprawiedliwiać ludobójstwa, rzezi cywilów, przemocy i gwałtów, zadawania bliźnim okrutnych cierpień.”
↑ Jak stwierdził Andrzej Przewoźnik jeszcze przed odsłonięciem pomnika, Poryck będzie pierwszym miejscem, o którym będzie można powiedzieć, że zostało upamiętnione we właściwy sposób, w kilkudziesięciu innych miejscowościach stoją proste krzyże. - Na rubieży, nr 69, s.45

Bibliografia

WładysławW. Siemaszko WładysławW., EwaE. Siemaszko EwaE., Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na ludności polskiej Wołynia 1939-1945, Warszawa: „von borowiecky”, 2000, ISBN 83-87689-34-3, OCLC 749680885 .
Grzegorz Motyka: Ukraińska partyzantka 1942-1960, Rytm Oficyna Wydawnicza, Warszawa, 2006 ISBN 83-7399-163-8.
Władysław Filar: Wydarzenia wołyńskie 1939–1945. W poszukiwaniu odpowiedzi na trudne pytania. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2008. ISBN 978-83-7441-884-3.