Ziarno aleuronowe

Zabarwiona warstwa aleuronowa na obrzeżach przekrojonego ziarna ryżu

Ziarno aleuronowe (gr. aleuron – mąka[1][2]) – w przybliżeniu kuliste, struktury białkowe, otoczone pojedynczą błoną biologiczną[3], powstające przez odwodnienie i tężenie licznych drobnych wakuoli, rozmieszczonych równomiernie w cytoplazmie[4]. Powstają w końcowym etapie dojrzewania nasion, a zanikają (zostają zużyte) na początku kiełkowania, dostarczając substancji odżywczych kiełkującemu zarodkowi[3].

Budowa

Ziarna aleuronowe mogą się składać tylko z jednolitej, bezpostaciowej masy podstawowej (matriks), tworzonej przez albuminy, lub też zanurzone w niej mogą być globoidy i krystaloidy białkowe, mające zdolność pęcznienia (rącznik pospolity). Globoidy tworzy bezpostaciowa fityna, która składa się z nierozpuszczalnych soli kwasu fitynowego lub kwasu fitowego (inozytyloheksafosforowego)[4][5][6][3]. Ziarna aleuronowe mogą zawierać także enzymy hydrolityczne, np. proteazy i kwaśną fosfatazę (np. w nasionach grochu), niezbędne do gromadzenia białek i fityny oraz amylazę i rybonukleazy. Dzięki obecności tych enzymów w ziarnach aleuronowych odbywa się nie tylko gromadzenie i udostępnianie materiałów odżywczych, ale także trawienie innych składników komórki[3]. Ponadto uruchomienie α-amylazy w warstwie aleuronowej ziarniaków rozpoczyna proces kiełkowania[7].

Występowanie

Komórki wypełnione ziarnami aleuronowymi tworzą zewnętrzną warstwę bielma (tzw. bielmo aleuronowe) w ziarniakach traw zwaną warstwą aleuronową. Przy wyrobie białej mąki z ziarniaków zbóż, warstwa aleuronowa wraz z okrywą owocowo-nasienną jest odrzucana jako tzw. otręby. Ziarna aleuronowe występują ponadto w zewnętrznej warstwie bielma w rodzinie rdestowatych oraz we wszystkich komórkach bielma u rącznika pospolitego[8], a także w liścieniach, np. grochu i fasoli.

Przypisy

  1. ↑ aleuron, [w:] Słownik języka polskiego [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2020-06-30] .
  2. ↑ Biologia. Słownik encyklopedyczny, Warszawa: Wydawnictwo Europa, 2001, s. 428, ISBN 83-87977-73-X .
  3. ↑ a b c d J.L.J.L. Hall J.L.J.L., T.J.T.J. Flowers T.J.T.J., R.M.R.M. Roberts R.M.R.M., Struktura i metabolizm komórek roślinnych, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1982, s. 535–536 .
  4. ↑ a b E.E. Strasburger E.E., Botanika, Powszechne Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1972, s. 33–34 .
  5. ↑ KatherineK. Esau KatherineK., Anatomia roślin, Powszechne Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1973, s. 55–56 .
  6. ↑ PeterP. Sitte PeterP., Struktura i ultrastruktura komórki roślinnej, Powszechne Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1970, s. 146 .
  7. ↑ AlicjaA. Szweykowska AlicjaA., JerzyJ. Szweykowski JerzyJ., Botanika, t. 1. Morfologia, Wydawnictwo Naukowe PWN, 2004, s. 314, ISBN 83-01-13946-3 .
  8. ↑ KatherineK. Esau KatherineK., Anatomia roślin, Powszechne Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1973, s. 757 .
  • PWN: 3867683
  • Catalana: 0076591