Ziemia Wiktorii

Ziemia Wiktorii
Victoria Land
{{{alt grafiki}}}
Mapa Ziemi Wiktorii (południe jest u góry mapy)
Terytorium

 Antarktyda

Miejscowości

brak

  • całoroczne stacje polarne
    • McMurdo
    • Scott Base
    • Jang Bogo
  • sezonowe stacje polarne
    • Zucchelli
    • Gondwana
    • Leningradskaja
Wydarzenia historyczne

Odkrycia i badania Antarktyki

Rodzaj obiektu

region Antarktydy Wschodniej

Położenie na mapie Antarktyki
Mapa konturowa Antarktyki, na dole znajduje się punkt z opisem „Ziemia Wiktorii”
Ziemia74°15′S 163°00′E/-74,250000 163,000000
Multimedia w Wikimedia Commons

Ziemia Wiktorii[1] (ang. Victoria Land[1]) – region Antarktydy Wschodniej między Ziemią Wilkesa na zachodzie a Morzem Rossa na wschodzie.

Nazwa

Nazwa upamiętnia brytyjską królową Wiktorię (1819–1901)[2].

Geografia

Ziemia Wiktorii jest regionem Antarktydy Wschodniej, leży między Ziemią Wilkesa (na zachodzie) a Morzem Rossa (na wschodzie)[3][4]. Rozciąga się po zachodniej stronie Morza Rossa na południe – od ok. 70°30′S do 78°00′S i dalej na zachód do krawędzi Płaskowyżu Polarnego[2].

W części nadmorskiej leżą wybrzeża[3]:

Jest to górzysty obszar[4], pokryty lądolodem do wysokości ok. 2500 m[3] z licznymi lodowcami wylotowymi niosącymi lód z East Antarctic Ice Sheet[4].

Przez Ziemię Wiktorii biegnie główny łańcuch górski Antarktydy – Góry Transantarktyczne[5] (które ciągną się dalej do Ziemi Coatsów nad Morzem Weddella). Niektóre szczyty Gór Transantarktycznych przekraczają wysokość 4000 m n.p.m.[4] W pobliżu wybrzeża rozciągają się m.in. pasma: Góry Admiralicji z najwyższym szczytem Górą Sabine’a (3850 m n.p.m.), Góry Księcia Alberta czy Pasmo Towarzystwa Królewskiego z najwyższym szczytem Ziemi Wiktorii Górą Listera (4025 m n.p.m.)[3].

W południowej części Wybrzeża Scotta leży największa pod względem łącznej powierzchni oaza antarktyczna na terenie Antarktydy – McMurdo Dry Valleys – obejmująca m.in. pasma górskie, nunataki, lodowce, doliny pozbawione pokrywy lodowej (ang. dry valleys), wybrzeże, jeziora, stawy i wydmy[6]. W jej dolinach leżą jeziora zasilane wodami polodowcowymi (m.in. Vanda Lake, Lake Bonney[3]). Przez Wright Valley płynie rzeka Onyx zasilana przez topniejący lodowiec morski, która uchodzi do Vanda Lake[7].

Region obejmuje także Wyspę Rossa[5], oddzieloną od wybrzeża Ziemi Wiktorii cieśniną McMurdo Sound[8]. Jest to wyspa pochodzenia wulkanicznego, na której znajdują się cztery wulkany: aktywny Mount Erebus (3795 m n.p.m.)[9][a] oraz wygasłe Mount Terror (3230 m n.p.m.)[b], Mount Bird (1700 m n.p.m.[10][c]) i Mount Terra Nova (2100 m n.p.m.[10][d]). Mount Erebus jest najbardziej aktywnym wulkanem na terenie Antarktydy[5]. Wulkany znajdują się także na wybrzeżu w północnej Ziemi Wiktorii[11]. Występują tu zarówno niewielkie stratowulkany, jak i wielkie wulkany tarczowe[12]. Za potencjalnie aktywne (wulkany drzemiące) uznawane są: Mount Melbourne (2732 m n.p.m.[13]), Mount Rittmann (2600 m n.p.m.[14]) i The Pleiades (3040 m n.p.m.[15])[12].

Na Ziemi Wiktorii, na terenie Allan Hills i Darwin Glacier zlokalizowano w 1979 roku ponad 300 meteorytów zachowanych w lodzie[4].

Historia

Region został odkryty w styczniu 1841 roku przez Jamesa Clarka Rossa (1800–1862)[2].

Na Ziemi Wiktorii od lat 50. XX w. stacje badawcze prowadzą Stany Zjednoczone i Nowa Zelandia[4]. Pierwsza amerykańska baza – Williams Air Operating Facility – została wzniesiona na Wyspie Rossa w 1956 roku, a następnie szybko przeniesiona do Hut Point i w 1957 roku przemianowana na McMurdo[9]. Baza nowozelandzka – Scott Base – została założona na Wyspie Rossa w styczniu 1957 roku przez nowozelandzkiego polarnika Edmunda Hillary’ego (1919–2008) na potrzeby ekspedycji transantarktycznej[9]. W 2017 roku do użytku została oddana całoroczna stacja koreańska – Jang Bogo wzniesiona nad zatoką Terra Nova Bay[16]. Nad Terra Nova Bay leżą również stacje sezonowe: włoska stacja Zucchelli[17] i niemiecka Gondwana[18]. Kolejna stacja sezonowa – rosyjska stacja Leningradskaja – znajduje się na Wybrzeżu Oatesa[19].

Uwagi

  1. ↑ Strona Global Volcanism Program podaje, że wulkan wznosi się na wysokość 3794 m n.p.m., zob. Global Volcanism Program ↓; natomiast SCAR Composite Gazetteer of Antarctica i New Zealand Gazetteer podają, że wysokość wulkanu to 4070 m n.p.m., zob. SCAR Composite Gazetteer of Antarctica and New Zealand Gazetteer ↓.
  2. ↑ Strona Global Volcanism Program podaje, że wulkan wznosi się na wysokość 3262 m n.p.m., zob. Global Volcanism Program – Terror ↓; natomiast SCAR Composite Gazetteer of Antarctica i New Zealand Gazetteer podają, że wysokość wulkanu to 3300 m n.p.m., zob. SCAR Composite Gazetteer of Antarctica and New Zealand Gazetteer ↓.
  3. ↑ SCAR Composite Gazetteer of Antarctica i New Zealand Gazetteer podają, że wysokość wulkanu to 1720 m n.p.m., zob. SCAR Composite Gazetteer of Antarctica and New Zealand Gazetteer ↓; natomiast Riffenburgh (2007) podaje, że wulkan wznosi się na 1765 m n.p.m., zob. Riffenburgh 2007 ↓, s. 805.
  4. ↑ Riffenburgh (2007) podaje, że wulkan wznosi się na 2130 m n.p.m., zob. Riffenburgh 2007 ↓, s. 805.

Przypisy

  1. ↑ a b Urzędowy wykaz polskich nazw geograficznych świata 2019 ↓, s. 650.
  2. ↑ a b c SCAR Composite Gazetteer of Antarctica and United States Gazetteer ↓.
  3. ↑ a b c d e Encyklopedia PWN ↓.
  4. ↑ a b c d e f Encyclopædia Britannica ↓.
  5. ↑ a b c Clarkson 2007 ↓, s. 51.
  6. ↑ Antarctic Treaty Secretariat 2011 ↓.
  7. ↑ Hund 2014 ↓, s. 474.
  8. ↑ Encyklopedia PWN – Wyspa Rossa ↓.
  9. ↑ a b c Mills 2003 ↓, s. 558.
  10. ↑ a b Hund 2014 ↓, s. 615.
  11. ↑ Smellie i Edwards 2016 ↓.
  12. ↑ a b Smellie, Panter i Geyer 2021 ↓, s. 30.
  13. ↑ Global Volcanism Program – Melbourne ↓.
  14. ↑ Global Volcanism Program – Mount Rittmann ↓.
  15. ↑ Global Volcanism Program – The Pleiades ↓.
  16. ↑ Fretwell 2020 ↓, s. 48.
  17. ↑ ENEA-Unità Tecnica Antartide ↓.
  18. ↑ Bundesanstalt für Geowissenschaften und Rohstoffe ↓.
  19. ↑ Russian Antarctic Expedition – Project Antarctica ↓.

Bibliografia

  • Bundesanstalt für Geowissenschaften und Rohstoffe: Gondwana-Station & Logistik. [w:] www.bgr.bund.de [on-line]. [dostęp 2022-05-08]. (niem.).
  • Clarkson, Peter: Antarctic: Definitions and Bounderies. W: Riffenburgh, Beau: Encyclopedia of the Antarctic. Taylor & Francis, 2007, s. 47–51. ISBN 978-0-415-97024-2. [dostęp 2022-05-08]. (ang.).
  • ENEA-Unità Tecnica Antartide: La Stazione Mario Zucchelli. [w:] www.italiantartide.it [on-line]. [dostęp 2022-05-08]. (wł.).
  • Erebus. [w:] Global Volcanism Program [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2022-05-08]. (ang.).
  • Fretwell, Peter: Antarctic Atlas: New Maps and Graphics That Tell the Story of A Continent. Penguin UK, 2020. ISBN 978-0-14-199561-8. [dostęp 2022-05-08]. (ang.).
  • Hund, Andrew J.: Antarctica and the Arctic Circle: A Geographic Encyclopedia of the Earth’s Polar Regions. ABC-CLIO, 2014. ISBN 978-1-61069-393-6. [dostęp 2022-05-08]. (ang.).
  • Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej: Urzędowy wykaz polskich nazw geograficznych Świata. Maciej Zych (redaktor). Warszawa: Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 2019. ISBN 978-83-254-2578-4. [dostęp 2022-05-08].
  • Management Plan for Antarctic Specially Managed Area No. 2 McMurdo Dry Valleys, Southern Victoria Land [online], Antarctic Treaty Secretariat, 2011 [dostęp 2022-05-08]  (ang.).
  • Melbourne. [w:] Global Volcanism Program [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2022-05-08]. (ang.).
  • Mills, William James: Exploring Polar Frontiers. ABC-CLIO, 2003. ISBN 978-1-57607-422-0. [dostęp 2022-05-08]. (ang.).
  • Mount Rittmann. Global Volcanism Program. [dostęp 2022-05-08]. (ang.).
  • The Pleiades. Global Volcanism Program. [dostęp 2022-05-08]. (ang.).
  • Smellie, John L., Edwards, Benjamin R.: Glaciovolcanism on Earth and Mars. Cambridge University Press, 2016. ISBN 978-1-107-03739-7. [dostęp 2022-05-08]. (ang.).
  • Smellie, John L., Panter, K.S., Geyer, A.: Volcanism in Antarctica: 200 Million Years of Subduction, Rifting and Continental Break-up. Geological Society of London, 2021. ISBN 978-1-78620-536-0. [dostęp 2022-05-08]. (ang.).
  • Station Leningradskaya [online], Russian Antarctic Expedition – Project Antarctica [dostęp 2022-05-08]  (ang.).
  • Terror. [w:] Global Volcanism Program [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2022-05-08]. (ang.).
  • Victoria Land, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2022-05-08]  (ang.).
  • Ross Island (New Zealand Gazetteer). W: Scientific Committee on Antarctic Research (SCAR): SCAR Composite Gazetteer of Antarctica. (ang.).
  • Rossa, Wyspa, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2022-05-08] .
  • Victoria Land (United States Gazetteer). W: Scientific Committee on Antarctic Research (SCAR): SCAR Composite Gazetteer of Antarctica. (ang.).
  • Wiktorii, Ziemia, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2022-05-08] .
Kontrola autorytatywna (region geograficzny):
Encyklopedia internetowa:
  • PWN: 3996188
  • Britannica: place/Victoria-Land
  • БРЭ: 1913652
  • SNL: Victoria_Land
  • DSDE: Victoria_Land
  • identyfikator w Hrvatska enciklopedija: 64623