Ziemniaczka
 Ziemniaczka sercowata | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | eukarionty | ||
|---|---|---|---|
| Królestwo | rośliny | ||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | okrytonasienne | ||
| Klasa | Magnoliopsida | ||
| Nadrząd | |||
| Rząd | dyniowce | ||
| Rodzina | dyniowate | ||
| Rodzaj | ziemniaczka | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Thladiantha Bunge Enum. Pl. China Bor. 29. Mar 1833[3] | |||
| Typ nomenklatoryczny | |||
| T. dubia Bunge[3] | |||
| |||
Ziemniaczka, tladianta[4] (Thladiantha) – rodzaj roślin z rodziny dyniowatych. Obejmuje 22 gatunków[5] występujących w południowo-wschodniej i wschodniej Azji, najbardziej zróżnicowanych w Chinach (19 gatunków z tego rodzaju to endemity Chin)[6]. Zasiedlają lasy i zarośla. Pochodząca z północnych Chin i Korei ziemniaczka sercowata (Thladiantha dubia) jest mrozoodporna i rośnie zdziczała w różnych obszarach Europy[7]. Jest także zadomowiona w Polsce (ma status kenofita)[4][8].
Morfologia
- Pokrój
- Byliny pnące za pomocą niepodzielonych lub rozwidlonych wąsów czepnych. Osiągają do 5 m długości. Łodyga zielna, gładka. Korzenie zwykle bulwiaste[7][6].
- Liście
- Sercowate, jajowate, czasem wyraźnie ząbkowane, miękko owłosione i u niektórych gatunków srebrzysto plamiaste[7].
- Kwiaty
- Rozdzielnopłciowe, przy czym rośliny są zwykle dwupienne. Kwiaty żeńskie rozwijają się pojedynczo, a męskie w skupieniach. Działki kielicha w liczbie 5 są wąskie i u nasady nieco zrosłe, kielich kubeczkowaty lub dzwonkowaty. Żółte płatki dzwonkowatej korony są zrośnięte w 5-ząbkową koronę. Pręcików jest 5, ale w kwiatach żeńskich rozwijają się tylko jako prątniczki. U niektórych gatunków 4 pręciki zrośnięte są w pary i jeden pozostaje wolny. Nitki pręcików są krótkie, a pylnik podługowaty lub jajowaty jest prosto wzniesiony. Zalążnia wykształcona jest szczątkowo. W kwiatach żeńskich rozwija się za to płodny słupek z jajowatą lub podługowatą zalążnią, na szczycie trójdzielny z trzema nerkowatymi znamionami[7][6].
- Owoce
- Jajowato-podłużne, niewielkie, soczyste jagody na powierzchni płytko żłobione lub gładkie, zawierające liczne nasiona[7][6].
Systematyka
- Pozycja systematyczna według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG IV z 2016)
Rodzaj z rodziny dyniowatych z rzędu dyniowców, należących do kladu różowych w obrębie okrytonasiennych[2]. W obrębie rodziny należy do plemienia Thladiantheae[9].
- Wykaz gatunków[5]
- Thladiantha angustisepala W.J.de Wilde & Duyfjes
- Thladiantha capitata Cogn.
- Thladiantha cordifolia (Blume) Cogn.
- Thladiantha davidi Franch.
- Thladiantha dentata Cogn.
- Thladiantha dimorphantha Hand.-Mazz.
- Thladiantha dubia Bunge – ziemniaczka sercowata, tladianta zwodna[8][4]
- Thladiantha grandisepala A.M.Lu & Zhi Y.Zhang
- Thladiantha henryi Hemsl.
- Thladiantha hookeri C.B.Clarke
- Thladiantha indochinensis Merr.
- Thladiantha lijiangensis A.M.Lu & Zhi Y.Zhang
- Thladiantha longifolia Cogn. ex Oliv.
- Thladiantha longisepala C.Y.Wu, A.M.Lu & Zhi Y.Zhang
- Thladiantha maculata Cogn. ex Oliv.
- Thladiantha medogensis A.M.Lu & J.Q.Li
- Thladiantha montana Cogn.
- Thladiantha nudiflora Hemsl.
- Thladiantha oliveri Cogn. ex Oliv.
- Thladiantha palmatipartita A.M.Lu & C.Jeffrey
- Thladiantha punctata Hayata
- Thladiantha pustulata (H.Lév.) C.Jeffrey ex A.M.Lu & Zhi Y.Zhang
- Thladiantha sessilifolia Hand.-Mazz.
- Thladiantha setispina A.M.Lu & Zhi Y.Zhang
- Thladiantha villosula Cogn.
Zastosowanie i uprawa
W Europie uprawiana jest ziemniaczka sercowata. Gatunek ten rośnie w strefach mrozoodporności 6–9[10]. Wymaga gleb próchnicznych i świeżych oraz dobrze nasłonecznionych stanowisk. Rośliny rozmnażane są z nasion, przez odkłady i sadzonki[11]. Owoce, młode pędy i bulwiaste korzenie są jadalne na surowo i po obróbce[10].
Przypisy
- ↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ a b Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2014-10-14] (ang.).
- ↑ a b Thladiantha. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2014-10-14].
- ↑ a b c ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 192, ISBN 978-83-62975-45-7 .
- ↑ a b Thladiantha Bunge. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-12-06].
- ↑ a b c d Anmin Lu & Charles Jeffrey: Thladiantha Bunge. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2014-10-16].
- ↑ a b c d e Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 147. ISBN 0-333-74890-5.
- ↑ a b Barbara Tokarska-Guzik, Zygmunt Dajdok, Maria Zając, Adam Zając, Alina Urbisz, Władysław Danielewicz, Czesław Hołdyński: Rośliny obcego pochodzenia w Polsce ze szczególnym uwzględnieniem gatunków inwazyjnych. Warszawa: Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, 2012, s. 160. ISBN 978-83-62940-34-9.
- ↑ Thladiantha. Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2014-10-14]. (ang.).
- ↑ a b Thladiantha dubia – Bunge. [w:] Plants For A Future [on-line]. [dostęp 2014-10-16].
- ↑ GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, s. 883, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .
Identyfikatory zewnętrzne (takson):
