Aleksy

Aleksy
Płeć

męskie

Język (i)

m.in. polski, włoski, francuski, rosyjski, ukraiński

Imieniny

12 lutego, 17 lutego, 24 kwietnia, 17 lipca, 28 sierpnia

Znaczenie
Języki

grecki

Słowo

gr. Αλέξιος

Znaczenie

obrońca, wspomożyciel

Region pochodzenia

Grecja

Alternatywne nazwy
Warianty obcojęzyczne

gr. Αλέξιος
ros. Алексей
ukr. Олексій

Odpowiednik dla płci przeciwnej

Aleksja

Formy pochodne

Alek, Aleś, Alik, Aluś

Pokrewne imiona

Aleksander

Hasło w Wikisłowniku

ⓘAleksy – imię męskie pochodzenia późnogreckiego (Aleksis -Greek: Αλέξιος). Zostało utworzone od czasownika aléks, czyli „bronić” lub „wspomagać”. Imię Aleksy zostało rozpowszechnione w różnych językach dzięki średniowiecznej legendzie[1][2] o św. Aleksym.

W Polsce Aleksy (może nawet wymawiane Alekszy) znane od 1224 r.[3] w kilku postaciach: oprócz Aleksy (najbardziej literackie) też Holeksy, Oleksy i Leksy. Z tych ludowych postaci pochodzą dzisiejsze nazwiska Oleksy, Oleksiński itp. Wyraz aléks- zawarty jest również w imieniu Aleksander[4].

Żeńskie formy: Aleksja, Aleksa[5].

W styczniu 2024 w rejestrze PESEL było 4523 mężczyzn o imieniu Aleksy nadanym jako imię pierwsze[6].

Aleksy imieniny obchodzi 17 lutego[4], 17 lipca[7][4][8] jak również: 12 lutego[7][4][8], 24 kwietnia[7][4][8], 28 sierpnia[7][4][8].

Odpowiedniki w innych językach:

  • Język łaciński – Alexius[5]
  • Język angielski – Alexis, Aleck[5]
  • Język niemiecki – Alexius, Alexis
  • Język grecki – Αλέξιος [Alexios], Αλέξης [Alexis]
  • Język francuski – Alexis
  • Język włoski – Alessio, Alexis
  • Język hiszpański – Alejo[5]
  • Język portugalski – Aleixo
  • Język kataloński – Aleix
  • Język łotewski – Alexius, Aleksis, Aleksejs
  • Język czeski – Aleš, Alexej
  • Język słowacki – Aleš
  • Język estoński – Aleksei
  • Język bułgarski – Алексей [Aleksej]
  • Język fiński – Aleksi, Aleksis
  • Język macedoński – Aleksio
  • Język gruziński – ალექსი, [Aleksi ]
  • Język białoruski – Аляксей [Aleksiej]
  • Język rosyjski – Алексей [Alexei, Alexey, Aleksei, Aleksey], Алексий [Alexiy], Алёша [Alyosha], Лёша [Lyosha]
  • Język ukraiński – Олексій [Oleksii, Oleksiy], Олекса [Oleksa]
  • Język węgierski – Elek(inne języki)
  • Język esperanto – Alekso[9]

Osoby o imieniu Aleksy

Święci noszący imię Aleksy

  • Aleksy Boży, również: Święty Aleksy lub Aleksy Wyznawca – postać średniowiecznej legendy hagiograficznej, święty katolicki i prawosławny
  • Aleksy Falconieri – święty katolicki
  • Aleksy U Se-yŏng – święty katolicki, koreański męczennik (†1866)
  • Aleksy Sobaszek – duchowny katolicki
  • Aleksy Toth – święty prawosławny, kapłan prawosławny
  • Aleksy – święty prawosławny, metropolita kijowski

Władcy i książęta

  • Aleksy I Komnen (1048-1118) – cesarz bizantyjski (panował w latach 1082-1118)
  • Aleksy II Komnen (1167-1183) – cesarz bizantyjski (panował w latach 1180-1183)
  • Aleksy III Angelos (1153-1211) – cesarz bizantyjski (panował w latach 1195-1203)
  • Aleksy IV Angelos (1182-1204) – cesarz bizantyjski (panował w latach 1203-1204), sprowokował Czwartą Krucjatę do ataku na Cesarstwo Bizantyjskie
  • Aleksy V Dukas (1140-1204) – cesarz bizantyjski (panował 1204)
  • Aleksy I Wielki Komnen (1182-1222) – cesarz Trapezuntu (panował w latach 1204-1222)
  • Aleksy II Wielki Komnen (1282-1330) – cesarz Trapezuntu (panował w latach 1297-1330)
  • Aleksy III Wielki Komnen (1338-1390) – cesarz Trapezuntu (panował w latach 1349-1390)
  • Aleksy IV Wielki Komnen (1382-1429) – cesarz Trapezuntu (panował w latach 1417-1429)
  • Aleksy I Michałowicz Romanow (1629-1676) – car rosyjski (panował 1417-1429)
  • Aleksiej Piotrowicz Romanow (1690-1718) – carewicz, najstarszy syn cara Piotra I Wielkiego
  • Aleksy Aleksandrowicz Romanow (1850–1908) – wielki książę rosyjski, dowódca floty
  • Aleksy Michałowicz Romanow (1875-1895) – wielki książę Rosji
  • Aleksy Mikołajewicz Romanow (1904-1918) – carewicz, ostatni następca tronu Rosji (rozstrzelany z rodziną przez bolszewików)
  • Aleksy Fryderyk Chrystian (1767- 1834) – książę Anhalt-Bernburg z dynastii askańskiej

Polacy o imieniu Aleksy

Włosi

Francuzi

Pozostali

Zakony

  • Serwici – katolickie zgromadzenie zakonne, jeden z siedmiu założycieli Alesky Falconieri
  • Aleksjanie – zgromadzenie braci Aleksjanów (Cellici), patron św. Aleksy Wyznawca

Miejsca kultu św. Aleksego

Dzieła literackie

  • Il Sant’Alessio – opera w trzech aktach
  • Legenda o świętym Aleksym (wł. Ritmo di Sant’Alessio, Ritmo di Sant’Alessio lub Ritmo marchigiano su Sant’Alessio) – życiorys metryczny świętego Aleksego z Rzymu z końca XII wieku, skomponowany do publicznego wykonania przez anonimowego giullare. Jest to jeden z najwcześniejszych dzieł literatury włoskiej. Kult Aleksego szerzyli głównie benedyktyni, najpierw w Italii. W X wieku grecka vita została zaadaptowana do prozy łacińskiej. W XI wieku jego legenda, oparta na wersji łacińskiej, została wersetowana w języku starofrancuskim jako Vie de Saint Alexis. W XIII wieku Bonvesin de la Riva skomponował drugą wersję włoską De vita Beati Alexii, tym razem w dialekcie lombardzkim.

Legenda podzielona jest na dwadzieścia siedem zwrotek różnej długości. Każda zwrotka rozpoczyna się od czterech do trzynastu jednorymowych oktonarzy lub nowenariuszy i kończy się dwuwierszem dziesięcio- lub hendekasylabowym o innym rymie, bogatym lub homonimicznym. Rozbieżności i nieprawidłowości w prozodii można przypisać kopiście, ale także licznym latynizmom i galicyzmom. W obecnej postaci Legenda jest niekompletna i zatrzymuje się nagle po 257 wersach o powolnym tempie, tuż przed przybyciem sług Eufemiana do Edessy. Obejmuje narodziny Aleksego, jego małżeństwo, nawoływania do żony, ucieczkę do Laodycei i początki życia żebraczego.

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Bubak 1993 ↓, s. 34.
  2. ↑ Grzenia 2008 ↓, s. 44.
  3. ↑ Fros i Sowa 1982 ↓, s. 83.
  4. ↑ a b c d e f Aleksy [online], deon.pl [dostęp 2024-02-11] .
  5. ↑ a b c d Janowowa i in. 1991 ↓, s. 16.
  6. ↑ Otwarte Dane [online], dane.gov.pl [dostęp 2024-04-11] , Aleksy jako imię pierwsze.
  7. ↑ a b c d Skorowidz imion, [w:] DonatD. Chruścicki DonatD., Skarbczyk imion, EwaE. Wieczorek, wyd. II, Warszawa: Wydawnictwo Sport i Turystyka, 1986, s. 12. nlb, prawa kolumna, ISBN 83-217-2374-8, OCLC 833927072 , Książka liczy 128 stron, z których żadnej nie ponumerowano. Na stronie 1. umieszczono logotyp wydawnictwa, str. 3. to strona tytułowa, na stronie 4. wydrukowano numer ISBN, który powtórzono na 3. stronie okładki. Nakład 100 tysięcy egz. Na stronie 4. pozostawiono jako rok wydania 1983, zaś na stronie 128., obok informacji, że jest to drugie wydanie z diapozytywów wydania pierwszego, jako rok wydania wydrukowano 1986.
  8. ↑ a b c d MikeM. Campbell MikeM., Name Days for the name Aleksy [online], Behind the Name [dostęp 2024-02-11]  (ang.).
  9. ↑ Kazimierz Tymiński: Mały słownik POLSKO-ESPERANCKI. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1986, s. 429. ISBN 83-214-0326-3.

Bibliografia

  • Imiona w układzie alfabetycznym. W: Bubak Józef: Księga naszych imion. Wrocław – Warszawa – Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1993, s. 34. ISBN 83-04-03860-9.
  • Objaśnienia imion oraz sylwetki świętych. W: Henryk Fros, Franciszek Sowa: Twoje imię : Przewodnik onomastyczno-hagiograficzny. Wyd. 2. Kraków: Wydawnictwo Apostolstwa Modlitwy, 1982, s. 83–84, kol. lewa.
  • Słownik imion. W: Grzenia Jan: Słownik imion. Wyd. 3. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2008, s. 44. ISBN 978-83-01-15644-2.
  • Słownik imion. W: Wanda Janowowa, Aldona Skarbek, Bronisława Zbijowska, Janina Zbiniowska: Słownik imion. Wyd. 2. Wrocław – Warszawa – Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1991, s. 16, kol. środkowa. ISBN 83-04-03123-X.