Alp Arslan

Alp Arslan
Bitwa pod Manzikertem (1071)
Sułtan Wielkich Seldżuków
Okres	od 1063 do 1072
Poprzednik	Tughril Beg
Następca	Malikszah I
Dane biograficzne
Dynastia	Wielcy Seldżucy
Data urodzenia	1029
Data śmierci	15 grudnia 1072

Alp Arslan (właśc. Mehmed Ibn Dawud, ur. w 1029, zm. 15 grudnia 1072) − sułtan Wielkich Seldżuków w latach 1063-1072.

Życiorys

Bratanek swego poprzednika, Tughril Bega. Prowadził politykę ekspansjonistyczną.

Przejęcie władzy po Tughrilu nie było łatwe, bowiem pretendentami do tronu byli dwaj synowie Czaghri'ego Bega: Sulajman i Alp Arslan. Drugiego z nich popierał późniejszy wieloletni wezyr Nizam al-Mulk, sam zaś Alp Arslan był doświadczonym wodzem, co zapewne zdecydowało o tym, że partia przeciwna ostatecznie ustąpiła. Swój sukces nowy sułtan przypieczętował aresztowaniem i straceniem wezyra i doradcy Tughrila, Kunduriego, swego osobistego wroga.

W roku 1064 Alp Arslan podporządkował sobie Kerman, a rok później zdobył Ani, stolicę Armenii i zagroził Gruzji. Ostatecznie Gruzję uratowało to, że Turkmeni skierowali się ku wybrzeżom Morza Kaspijskiego.

Wiosną 1071 roku cesarz bizantyński, Roman IV Diogenes, zgromadził wielką armię z zamiarem odbicia Armenii. W ten sposób doszło do bitwy pod Manzikertem we wschodniej Anatolii, w której Seldżucy odnieśli zdecydowane zwycięstwo, a cesarz Roman został wzięty do niewoli. Po tej bitwie cała Anatolia stanęła przed Turkmenami otworem, ale Alp Arslan nie dążył do jej podboju. Zaraz po zwycięstwie pospieszył na wschód, by ochronić swój stan posiadania nad Amu-darią. Po drugiej stronie rzeki rozciągało się państwo Karachanidów i dopiero ich pobicie zabezpieczyło wschodnią granicę sułtanatu w Chorezmie.

Alp Arslan był politykiem, który doprowadził kraj do względnej stabilizacji politycznej. Był to okres rozkwitu gospodarczego i kulturalnego państwa.

Zmarł na skutek ran odniesionych podczas walk na wschodzie.

Bibliografia

Historia powszechna: Od upadku cesarstwa rzymskiego do ekspansji islamu. Karol Wielki. T. 7. Mediaset Group SA, 2007. ISBN 978-84-9819-814-0.
Bogdan Składanek: Historia Persji. T. II. Warszawa: Dialog, 2008. ISBN 978-83-61203-07-0.

Seldżukidzi

Wodzowie Seldżuków	Seldżuk (zm. ok. 1007) Arslan Isra’il (zm. 1032) Musa (zm. po 1056) Czaghri Beg (zm. 1060) Kutulmisz (zm. 1064)
Wielcy Seldżucy (1037/1038–1157)	Toghril Beg 1037/1038–1063 Alp Arslan bin Chaghri 1063–1072 Malekszah I 1072–1092 Mahmud I 1092–1094 Berk-Jaruk 1092–1104 Malekszah II 1104–1105 Mohammad Tapar 1105–1118 Mahmud II 1118–1120 (w Iraku do roku 1131) Ahmad Sandżar 1118–1157
Seldżukidzi Kermańscy (1041–1187)	Kawurt 1041–1073 Kerman Szah 1073–1074 Soltan Szah 1074–1084 Turan Szah I 1085–1096 Iran Szah 1097–1101 Arslan Szah I 1101–1142 Mohammad 1142–1156 Toghril Szah 1156–1170 Bahram Szah 1170–1174 Arslan Szah II 1174–1176 Turan Szah II 1176–1183 Mohammad Szah 1183–1187
Seldżukidzi Syryjscy (1078–1117)	Tutusz 1078–1095 Ridwan (w Aleppo) 1095–1113 Dukak (w Damaszku) 1095–1104 Alp Arslan al-Achras (w Aleppo) 1113–1114 Sultan Szah (w Aleppo) 1114–1117
Sułtanat Rumu (ok. 1081–1307)	Sulajman I 1077–1086 Kilidż Arslan I 1092–1107 Malikszah 1107–1116 Masud I 1116–1156 Kilidż Arslan II 1156–1192 Kaj Chusrau I 1192–1196 Sulajman II 1196–1204 Kilidż Arslan III 1204–1205 Kaj Chusrau I (ponownie) 1205–1211 Kajkawus I 1211–1220 Kajkubad I 1220–1237 Kaj Chusrau II 1237–1246 Kajkawus II 1246–1260 Kilidż Arslan IV 1248–1265 Kajkubad II 1249–1257 Kaj Chusrau III 1265–1282 Masud II 1282–1284 Kajkubad III 1284 Masud II (ponownie) 1284–1293 Kajkubad III (ponownie) 1293–1294 Masud II (po raz trzeci) 1294–1301 Kajkubad III (po raz trzeci) 1301–1303 Masud II (po raz czwarty) 1303–1307 Masud III 1307
Seldżukidzi Iraccy (1118–1194)	Mahmud 1118–1131 Dawud 1131–1132 Toghril II 1132–1134 Masud 1135–1152 Malekszah III 1152–1153 Mohammad 1153–1159 Solejman Szah 1159–1161 Arslan Szah 1161–1176 Toghril III 1176–1194