Seldżuk

Seldżuk (tur. Selçuk; arab. السلاجق) (? - zm. ok. 1007 w Dżandzie) – eponimiczny protoplasta rodu Seldżukidów.

Rodzina Seldżuka należała do plemienia Kynyk, według Mahmuda al-Kaszgari tego z plemion Oguzów, z którego mieli wywodzić się ich władcy. Wśród przodków Seldżuka wymienia się Temüra-jaligha oraz jego ojca, Dukaka (być może jednak Temür-jaligh i Dukak to ta sama osoba). Zarówno Dukak jak i Seldżuk mieli służyć Jabgu, władcy używającego tego wywodzącego się jeszcze z czasów kaganatu tureckiego tytułu, który panował w stworzonym przez Oguzów państwie mającym swoją zimową stolicę w Jangikencie w delcie Syr-darii, skąd rozciągało ono swoją władzę na ciągnące się aż do Wołgi stepy[1]. Według niektórych źródeł Dukak i Seldżuk mieli jednak służyć chanowi Chazarów. Żydowskie imiona jakie ten drugi nadał swoim synom zdają się potwierdzać hipotezę, że przynajmniej w pewnym okresie jego rodzina znajdowała się pod wpływem chazarskiego judaizmu[2]. Być może jednak były to tylko reminiscencje dawnych powiązań Oguzów z Chazarami[3].

Seldżuk miał sprawować u Jabgu ważne wojskowe stanowisko sübaši, jednak szybko został przez niego uznany za potencjalnego rywala i około 985 roku musiał uciekać z Jangikentu wraz ze swoją rodziną i zwolennikami, w sumie około setką ludzi. Zatrzymał się on w mieście Dżand, ważnym handlowym punkcie nad Syr-darią położonym na granicy wpływów islamu. W latach dziewięćdziesiątych rodzina Seldżuka miała nawrócić się na tę religię oraz podjąć walkę z pogańskimi Turkami, prawdopodobnie także Oguz Jabgu[4][2][5]. W tych rajdach miał zginąć jeden z synów Seldżuka, Mika'il, który pozostawił do wychowania swojemu ojcu dwóch wnuków, Czaghri Bega i Tughril Bega. W tym okresie Seldżucy (czyli Oguzowie uznający przywództwo Seldżuka) zaczęli być rekrutowani przez Samanidów do walki z Karachanidami. Emir Nuh Ibn Mansur ok. roku 990 wziął na służbę Oguzów pod przywództwem innego syna Seldżuka, Arslana Isra'ila, którym następnie pozwolił osiedlić się w niewielkim mieście Nachszab lub Nur (obecnie Nur Ata)[5]. We współczesnych mu źródłach Seldżuk pojawia się po raz pierwszy w roku 992, kiedy to miał wspomagać Samanidów w ich walce z Hasanem Bughra-chanem[6]. Nie wyemigrował on jednak na południe za Arslanem Isra'ilem i zmarł w Dżandzie ok. 1007 roku[5]. Seldżuk miał czterech synów - oprócz wspomnianych już najstarszego Mika'ila i Arslana Isra'ila także Musę i Junusa, jednak tylko Arslan i Musa przeżyli ojca[7][3].

Przypisy

  1. ↑ A. Sevim: The Seljuqs and the Kwarazm Shahs. Part One. The origins of the Seljuqs and the establishment of the Seljuq power in the islamic lands up to 1055. W: Ahmad Hasan Dani, Janos Harmatta, B. A. Litvinovskiĭ, Clifford Edmund Bosworth: History of civilizations of Central Asia. Delhi: Motilal Banarsidass Publishers, 1999, s. 145 - 146. ISBN 81-208-1409-6.; C.E. Bosworth: The Political and Dynastic History of the Iranian World (A.D. 1000 - 1217). W: The Cambridge history of Iran. The Saljuq and Mongol Periods. Cambridge: Cambridge University Press, 1968, s. 17 - 18. ISBN 0-521-06936-X.
  2. ↑ a b Peter B. Golden: The Karakhanids and early Islam. W: Denis Sinor: The Cambridge history of early Inner Asia. Cambridge [Cambridgeshire]: Cambridge University Press, 1990, s. 362. ISBN 0-521-24304-1.
  3. ↑ a b C.E. Bosworth: The Political and Dynastic History of the Iranian World (A.D. 1000 - 1217). W: The Cambridge history of Iran. The Saljuq and Mongol Periods. Cambridge: Cambridge University Press, 1968, s. 18. ISBN 0-521-06936-X.
  4. ↑ Bogdan Składanek: Historia Persji. T. 2, Od najazdu Arabów do końca XV wieku. Warszawa: Dialog, 2003, s. 225 - 226. ISBN 83-88938-32-0.; C.E. Bosworth: The Political and Dynastic History of the Iranian World (A.D. 1000 - 1217). W: The Cambridge history of Iran. The Saljuq and Mongol Periods. Cambridge: Cambridge University Press, 1968, s. 18. ISBN 0-521-06936-X.
  5. ↑ a b c A. Sevim: The Seljuqs and the Kwarazm Shahs. Part One. The origins of the Seljuqs and the establishment of the Seljuq power in the islamic lands up to 1055. W: Ahmad Hasan Dani, Janos Harmatta, B. A. Litvinovskiĭ, Clifford Edmund Bosworth: History of civilizations of Central Asia. Delhi: Motilal Banarsidass Publishers, 1999, s. 146. ISBN 81-208-1409-6.
  6. ↑ Bogdan Składanek: Historia Persji. T. 2, Od najazdu Arabów do końca XV wieku. Warszawa: Dialog, 2003, s. 226. ISBN 83-88938-32-0.
  7. ↑ Jerzy Hauziński: Irańskie intermezzo. Warszawa: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2008, s. 142. ISBN 83-7441-970-3.

Bibliografia

  • C.E. Bosworth: The Political and Dynastic History of the Iranian World (A.D. 1000 - 1217). W: The Cambridge history of Iran. The Saljuq and Mongol Periods. Cambridge: Cambridge University Press, 1968. ISBN 0-521-06936-X. Podgląd ograniczony
  • Peter B. Golden: The Karakhanids and early Islam. W: Denis Sinor: The Cambridge history of early Inner Asia. Cambridge [Cambridgeshire]: Cambridge University Press, 1990. ISBN 0-521-24304-1. Podgląd ograniczony
  • Jerzy Hauziński: Irańskie intermezzo. Warszawa: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2008. ISBN 83-7441-970-3.
  • A. Sevim: The Seljuqs and the Kwarazm Shahs. W: Ahmad Hasan Dani, Janos Harmatta, B. A. Litvinovskiĭ, Clifford Edmund Bosworth: History of civilizations of Central Asia. Delhi: Motilal Banarsidass Publishers, 1999. ISBN 81-208-1409-6. Podgląd ograniczony
  • Bogdan Składanek: Historia Persji. T. 2, Od najazdu Arabów do końca XV wieku. Warszawa: Dialog, 2003. ISBN 83-88938-32-0.
  • p
  • d
  • e
Wodzowie Seldżuków
Wielcy Seldżucy (1037/1038–1157)
Seldżukidzi Kermańscy (1041–1187)
  • Kawurt 1041–1073
  • Kerman Szah 1073–1074
  • Soltan Szah 1074–1084 Turan Szah I 1085–1096
  • Iran Szah 1097–1101
  • Arslan Szah I 1101–1142
  • Mohammad 1142–1156
  • Toghril Szah 1156–1170
  • Bahram Szah 1170–1174
  • Arslan Szah II 1174–1176
  • Turan Szah II 1176–1183
  • Mohammad Szah 1183–1187
Seldżukidzi Syryjscy (1078–1117)
  • Tutusz 1078–1095
  • Ridwan (w Aleppo) 1095–1113
  • Dukak (w Damaszku) 1095–1104
  • Alp Arslan al-Achras (w Aleppo) 1113–1114
  • Sultan Szah (w Aleppo) 1114–1117
Sułtanat Rumu (ok. 1081–1307)
  • Sulajman I 1077–1086
  • Kilidż Arslan I 1092–1107
  • Malikszah 1107–1116
  • Masud I 1116–1156
  • Kilidż Arslan II 1156–1192
  • Kaj Chusrau I 1192–1196
  • Sulajman II 1196–1204
  • Kilidż Arslan III 1204–1205
  • Kaj Chusrau I (ponownie) 1205–1211
  • Kajkawus I 1211–1220
  • Kajkubad I 1220–1237
  • Kaj Chusrau II 1237–1246
  • Kajkawus II 1246–1260
  • Kilidż Arslan IV 1248–1265
  • Kajkubad II 1249–1257
  • Kaj Chusrau III 1265–1282
  • Masud II 1282–1284
  • Kajkubad III 1284
  • Masud II (ponownie) 1284–1293
  • Kajkubad III (ponownie) 1293–1294
  • Masud II (po raz trzeci) 1294–1301
  • Kajkubad III (po raz trzeci) 1301–1303
  • Masud II (po raz czwarty) 1303–1307
  • Masud III 1307
Seldżukidzi Iraccy (1118–1194)
  • Mahmud 1118–1131
  • Dawud 1131–1132
  • Toghril II 1132–1134
  • Masud 1135–1152
  • Malekszah III 1152–1153
  • Mohammad 1153–1159
  • Solejman Szah 1159–1161
  • Arslan Szah 1161–1176
  • Toghril III 1176–1194