Anolidae

Anolidae
Cocteau, 1836[1]
Przedstawiciel rodzaju – A. lineatus
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	zauropsydy
Rząd	łuskonośne
Infrarząd	Iguania
Rodzina	Anolidae
Typ nomenklatoryczny
Rodziny: Anolis Daudin, 1802 Rodzaju: Anolis auratus Daudin, 1802
Synonimy Rodziny: Anolideae Cocteau, 1836[1] Dactyloae Fitzinger, 1843[2] Rodzaju: Anolius[a] Cuvier, 1817[3] Xiphosurus Fitzinger, 1826[4] Dactyloa Wagler, 1830[5] Draconura Wagler, 1830[6] Norops Wagler, 1830[6] Phalangoptyon Wagler, 1833[7] Acantholis Cocteau, 1836[8] Chamaeleolis A.M.C. Duméril & Bibron, 1837[9] Pseudochamaeleon Fitzinger, 1843[10] Ctenonotus Fitzinger, 1843[11] Semiurus Fitzinger, 1843[11] Microctenus Fitzinger, 1843[11] Eupristis Fitzinger, 1843[11] Istiocercus Fitzinger, 1843[12] Heterolepis[b] Fitzinger, 1843[13] Eunotus Fitzinger, 1843[14] Ctenodeira Fitzinger, 1843[15] Deiroptyx Fitzinger, 1843[15] Trachycoelia Fitzinger, 1843[15] Tropidopilus Fitzinger, 1843[15] Xiphocercus Fitzinger, 1843[16] Eudactylus Fitzinger, 1843[16] Trachypilus Fitzinger, 1843[16] Pristicercus Fitzinger, 1843[16] Heteroderma Fitzinger, 1843[17] Gastrotropis Fitzinger, 1843[17] Dracontopsis Fitzinger, 1843[18] Ptychonotus[c] Fitzinger, 1843[19] Rhinosaurus Gray, 1845[20] Placopsis Gosse, 1850[21] Coccoessus Cope, 1862[22] Scytomycterus Cope, 1876[23] Tropidodactylus Boulenger, 1885[24] Chamaelinorops Schmidt, 1919[25] Phenacosaurus Barbour, 1920[26] Diaphoranolis Barbour, 1923[27] Audantia Cochran, 1934[28] Mariguana Dunn, 1939[29] Macroleptura Garrido, 1975[30] Pseudoequestris Varona, 1985[31] Gekkoanolis Varona, 1985[32] Brevicaudata Varona, 1985[33]
Rodzaje i gatunki
Anolis Daudin, 1802[34] 437 gatunków – zobacz opis w tekście
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Anolidae^[35] – monotypowa rodzina jaszczurek zaliczana do infrarzędu Iguania w obrębie rzędu łuskonośnych (Squamata)^[36].

Zasięg występowania

Rodzina obejmuje kilkaset gatunków występujących w Ameryce (Stany Zjednoczone (włącznie z Navassą), Meksyk, Belize, Gwatemala, Salwador, Honduras, Nikaragua, Kostaryka, Panama, Kuba, Bahamy, Kajmany, Jamajka, Turks i Caicos, Haiti, Dominikana, Portoryko, Brytyjskie Wyspy Dziewicze, Wyspy Dziewicze Stanów Zjednoczonych, Anguilla, Saint-Martin, Saint-Barthélemy, Saba, Sint Eustatius, Saint Kitts i Nevis, Antigua i Barbuda, Montserrat, Gwadelupa, Dominika, Martynika, Saint Lucia, Saint Vincent i Grenadyny, Barbados, Grenada, Aruba, Curaçao, Bonaire, Kolumbia, Trynidad i Tobago, Wenezuela, Gujana, Surinam, Gujana Francuska, Brazylia, Ekwador, Peru, Boliwia i Paragwaj)^[37]. Wiele gatunków zostało szeroko introdukowanych lub z powodzeniem skolonizowało obszary nieobjęte ich historycznymi zasięgami^[38].

Systematyka

Etymologia

• Anolis (Anolius): karaibska nazwa Anoli dla „jaszczurki”^[39].
• Xiphosurus: gr. ξιφος xiphos „miecz”^[40]; σαυρος sauros „jaszczurka”^[41]. Gatunek typowy: Anolis cuvieri Merrem 1820.
• Dactyloa: gr. δακτυλος daktulos „palec”; ωα ōa „brzeg, krawędź”^[5]. Gatunek typowy: Anolis cuvieri Merrem, 1820.
• Draconura: gr. δρακων drakōn, δρακοντος drakontos „wąż, smok”^[42]; ουρα oura „ogon”^[43]. Gatunek typowy: Draconura nitens Wagler, 1830 (= Anolis chrysolepis Duméril & Bibron, 1837).
• Norops: gr. νωροψ nōrops „lśniący”^[6]. Gatunek typowy: Anolis auratus Daudin, 1802.
• Phalangoptyon: gr. φάλαγγα phalanga „paliczek”, od φάλαγξ phalanx „kość palca lub stopy”^[44]; πτυον ptuon „wachlarz”, od πτυσσω ptussō „składać, zwinąć”^[45]. Gatunek typowy: Lacerta roquet Lacépède, 1788 (= Lacerta roquet Bonnaterre, 1789).
• Acantholis: ακανθα akantha „cierń, kolec”, od ακη akē „punkt”^[46]; rodzaj Anolis Daudin, 1802. Gatunek typowy: Anolis loysiana Cocteau, 1836.
• Chamaeleolis: zbitka wyrazowa nazw rodzajów: Chamaeleo Laurenti, 1876 oraz Anolis Daudin, 1802^[9]. Gatunek typowy: Anolis chamaeleonides Duméril & Bibron, 1837.
• Pseudochamaeleon: gr. ψευδος pseudos „fałszywy”^[47]; łac. chamaeleon „kameleon”, od gr. χαμαιλεων khamaileōn „ziemny lew”, od χαμαι khamai „na ziemi”; λεων leon, λεοντος leontos „lew”^[48]. Gatunek typowy: Anolis chamaeleonides Duméril & Bibron, 1837.
• Ctenonotus: gr. κτεις kteis, κτενος ktenos „grzebień”^[49]; ους ous, ωτος ōtos „ucho”^[50]. Gatunek typowy: Lacerta bimaculata Sparrman, 1784.
• Semiurus: gr. σημα sema, σηματος sematos „znak, znamię”^[51]; ουρα oura „ogon”^[43]. Gatunek typowy: Anolis ricordii Duméril & Bibron, 1837.
• Microctenus: gr. μικρος mikros „mały”^[52]; κτεις kteis, κτενος ktenos „grzebień”^[49]. Gatunek typowy: Anolis edwardsii Merrem, 1820 (= Lacerta bimaculata Sparrman, 1784).
• Eupristis: gr. ευ eu „dobry, typowy”^[53]; πριστης pristēs „pilarz”^[53]. Gatunek typowy: Anolis equestris Merrem, 1820.
• Istiocercus: gr. ἱστιον histion „żagiel”^[54]; κερκος kerkos „ogon”^[55]. Gatunek typowy: Anolis cristatellus Duméril & Bibron, 1837.
• Heterolepis: gr. ἑτερος heteros „inny”^[56]; λεπις lepis, λεπιδος lepidos „łuska, płytka”, od λεπω lepō „łuszczyć”^[57]. Gatunek typowy: Anolis pulchellus Duméril & Bibron 1837.
• Eunotus: gr. ευ eu „dobry, typowy”^[53]; -νωτος -nōtos „-tyły, -grzbiety”, od νωτον nōton „tył, grzbiet”^[58]. Gatunek typowy: Anolis gracilis Wied-Neuwied, 1821 (= Anolis punctatus Daudin, 1802).
• Ctenodeira: gr. κτεις kteis, κτενος ktenos „grzebień”^[49]; δειρη deirē „gardło”^[59]. Gatunek typowy: Anolis richardi Duméril & Bibron, 1837.
• Deiroptyx: gr. δειρη deirē „gardło”^[59]; πτυξ ptux, πτυχος ptukhos „fałda”, od πτυσσω ptussō „składać, zwinąć”^[60]. Gatunek typowy: Anolis vermiculatus Cocteau, 1837.
• Trachycoelia: gr. τραχυς trakhus „chropowaty, szorstki”^[61]; κοιλια koilia „brzuch”^[62]. Gatunek typowy: Anolis lineatus Daudin, 1804.
• Tropidopilus: gr. τροπις tropis, τροπιδος tropidos „kil statku”^[63]; πιλος pilos „włosy”^[64]. Gatunek typowy: Anolis fusco-auratus D’Orbigny, 1837.
• Xiphocercus: gr. ξιφος xiphos miecz^[40]; κερκος kerkos „ogon”^[55]. Gatunek typowy: Anolis chlorocyanus Duméril & Bibron, 1837.
• Eudactylus: gr. ευ eu „dobry, typowy”^[53]; δακτυλος daktulos „palec”^[65]. Gatunek typowy: Anolis goudotii Duméril & Bibron, 1837 (= Lacerta roquet Bonnaterre, 1789).
• Trachypilus: gr. τραχυς trakhus „chropowaty, szorstki”^[61]; πιλος pilos „włosy”^[64]. Gatunek typowy: Anolis sagrei Duméril & Bibron, 1837.
• Pristicercus: πριστις pristis „ryba piła”^[53]; κερκος kerkos „ogon”^[55]. Gatunek typowy: Dactyloa biporcata Wiegmann, 1834.
• Heteroderma: gr. ἑτερος heteros „inny”^[56]; δερμα derma, δερματος dermatos „skóra”^[66]. Gatunek typowy: Anolis loysiana Cocteau, 1836.
• Gastrotropis: gr. γαστηρ gastēr, γαστρος gastros „brzuch” ^[67]; τροπις tropis, τροπιδος tropidos „kil statku”^[63]. Gatunek typowy: Dactyloa nebulosa Wiegmann, 1834.
• Dracontopsis: gr. δρακων drakōn, δρακοντος drakontos „wąż, smok”^[42]; οψις opsis, οψεως opseōs „wygląd, oblicze, twarz”^[68]. Gatunek typowy: Draconura nitzschii Wiegmann, 1834 (= Anolis auratus Daudin, 1802).
• Ptychonotus: gr. πτυξ ptux, πτυχος ptukhos „fałda”, od πτυσσω ptussō „składać, zwinąć”^[60]; -νωτος -nōtos „-tyły, -grzbiety”, od νωτον nōton „tył, grzbiet”^[58]. Gatunek typowy: Anolis alligator Duméril & Bibron, 1837 (= Lacerta roquet Bonnaterre, 1789).
• Rhinosaurus: gr. ῥις rhis, ῥινος rhinos „nos, pysk”^[69]; σαυρος sauros „jaszczurka”^[41]. Gatunek typowy: Anolis nasicus Duméril & Bibron, 1837 (= Anolis punctatus Daudin, 1802).
• Placopsis: gr. πλαξ plax, πλακος plakos „płaska powierzchnia, płaszczyna”^[70]; οψις opsis, οψεως opseōs „wygląd, oblicze, twarz”^[68]. Gatunek typowy: Placopsis ocellata Gosse, 1850 (= Anolis valencienni Duméril & Bibron, 1837).
• Coccoessus: łac. coccineus „szkarłatny, czerwony jak jagoda”, od gr. κοκκινος kokkinos „szkarłatny”, od κοκκος kokkos „szkarłatna jagoda”^[71]. Gatunek typowy: Anolis pentaprion Cope, 1862.
• Scytomycterus: gr. σκυτος skutos „wyprawiona skóra”^[72]; μυκτηρ muktēr, μυκτηρος muktēros „nos, pysk”^[73]. Gatunek typowy: Scytomycterus laevis Cope, 1875.

• Tropidodactylus: gr. τροπις tropis, τροπιδος tropidos „kil statku”^[63]; δακτυλος daktulos „palec”^[65]. Gatunek typowy: Norops onca O’Shaughnessy, 1875.

• Chamaelinorops: zbitka wyrazowa nazw rodzajów: Chamaeleolis A.M.C. Duméril & Bibron, 1837 oraz Norops Wagler, 1830^[25]. Gatunek typowy: Chamaelinorops barbouri Schmidt, 1919.
• Phenacosaurus: gr. φεναξ phenax, φενακος phenakos „oszust”^[74]; σαυρος sauros „jaszczurka”^[41]. Gatunek typowy: Anolis heterodermus Duméril, 1851.
• Diaphoranolis: gr. διαφορος diaphoros „inny”, od διαφορεω diaphoreō „rozproszyć się”, od διαφερω diapherō „przewieźć, przenieść się”^[75]; rodzaj Anolis Daudin, 1802. Gatunek typowy: Diaphoranolis brooksi Barbour, 1923.
• Audantia: André Audant (1909–?), haitański zoolog i kolekcjoner^[28]. Gatunek typowy: Audantia armouri Cochran, 1934.
• Macroleptura: gr. μακρος makros „długi”^[76]; λεπτος leptos „delikatny, drobny”^[57]; ουρα oura „ogon”^[43]. Gatunek typowy: Anolis cyanopleurus Cope, 1861.
• Pseudoequestris: gr. ψευδος pseudos „fałszywy”^[47]; łac. equester, equestris „rycerz”, od eques, equitis „jeździec”, od equus „koń”^[77]. Gatunek typowy: Anolis isolepis Cope, 1861.
• Gekkoanolis: zbitka wyrazowa nazw rodzajów: Gekko Laurenti, 1768 oraz Anolis Daudin, 1802^[78]. Gatunek typowy: Anolis lucius Duméril & Bibron, 1837.
• Brevicaudata: łac. brevis „krótki”^[79]; caudatus „mieć ogon, ogonowy”, od cauda „ogon”^[80]. Gatunek typowy: Anolis angusticeps Hallowell, 1856.

Podział systematyczny

Do rodziny należy jeden rodzaj z następującymi gatunkami^[37]:

Niektórzy autorzy wydzielają z rodzaju Anolis rodzaje: Chamaelinorops, Chamaeleolis, Ctenonotus, Dactyloa, Norops, Phenacosaurus, Semiurus^[36].

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• J.G. Wagler: Natürliches System der Amphibien, mit vorangehender Classification der Säugethiere und Vögel. Ein Beitrag zur vergleichenden Zoologie. München, Stuttgart und Tübingen: In der J.G. Cotta’scchen Buchhandlung, 1830, s. 1–354. (niem.).
• L.J.F.J. Fitzinger: Systema reptilium. Fasciculus primus, Amblyglossae. Wien: Braumüller et Seidel, 1843, s. 1–106, i–vi. (łac.).
• Edmund C.E.C. Jaeger Edmund C.E.C., Source-book of biological names and terms, wyd. 1, Springfield: Charles C. Thomas, 1944, s. 1–256, OCLC 637083062  (ang.).
• L.S. Varona. Sistematico de iguanidae sensu lato, y de anolinae en Cuba (Reptilia; Sauria). „Doñana Acta Vertebrata”. 12, s. 21–39, 1985. (hiszp.). 
• Zwierzęta : encyklopedia ilustrowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005, s. 375. ISBN 83-01-14344-4.