Architektura Wrocławia

Architektura Wrocławia kształtowała się od chwili założenia grodu i zaznaczyła swoje trwałe ślady w wizerunku architektonicznym miasta poprzez wszystkie style architektoniczne obowiązujące na przestrzeni wieków jak i przynależności do różnych organizmów państwowych i kulturowych.

Romanizm do XII w. i gotyk XIII w. do 1 ćw. XVI w.

Architektura romańska

W roku 985 na Ostrowie Tumskim powstał pierwszy gród wybudowany przez Mieszka I^[1]. W tym samym stylu wybudowany został kościół, późniejsza archikatedra św. Jana Chrzciciela oraz dwa klasztory: Benedyktynów na Ołbinie i Kanoników Regularnych na Piasku. Liczne zabudowania na wyspach ufundowane przez możnowładców i duchownych, nawiązywały do stylu pochodzącego znad Mozy i doliny Renu, oraz związane były ze sztuką włoską. Wysokim poziomem artystycznym wyróżniał się głównie kościół klasztorny na Ołbinie, o czym świadczyć mogą zachowane do dziś reliefy kamienne, oraz portal z rzeźbionymi tympanonem, jak i dwa pozostałe zachowane tympanony romańskie z kościoła NMP na Piasku i św. Michała na Ołbinie. Na początku XIII wieku wzniesiony został niewielki kościółek w stylu przejściowym romańsko-gotyckim, św. Idziego na Ostrowie Tumskim. W podobnym stylu powstawały pierwsze kościoły i kamienice miasta lokacyjnego^[2].

Zachowane zabytki z okresu romańskiego

Gotyk XIII w. do 1 ćw. XVI w.

Architektura gotycka

Ratusz
Archikatedra wrocławska pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela
Kościół św. Marcina (dawna kaplica zamkowa św. Marii), budowniczy Wiland
Kościół św. Krzyża (górny) i św. Bartłomieja (dolny), budowniczy Wiland
Kościół św. Piotra i św. Pawła
Katedra św. Marii Magdaleny (dawny kościół farny, obecnie katedra polskokatolicka)
Kościół św. Elżbiety (dawny kościół farny, obecnie garnizonowy, bazylika mniejsza)
Cerkiew Narodzenia Przenajświętszej Bogurodzicy (d. kościół św. Barbary) przy ul. św. Mikołaja (obecnie katedra prawosławna)
Kościół NMP na Piasku (dawniej klasztorny kanoników regularnych)
Kościół św. Wojciecha (klasztorny dominikanów)
Kościół św. Macieja
Katedra św. Wincentego i św. Jakuba (dawniej klasztorny franciszkanów, później norbertanów)
Kościół św. Stanisława, św. Doroty i św. Wacława (dawniej klasztorny franciszkański)
Kościół Bożego Ciała (dawniej klasztorny joannitów)
Kościół i klasztor bernardynów (obecnie Muzeum Architektury)
Kościół Urszulanek św. Klary i św. Jadwigi z Mauzoleum Piastów Śląskich
Arsenał Miejski
Baszta Niedźwiadka

Renesans i manieryzm XVI w. do poł. XVII w.

Architektura renesansu

Kamienice zachodniej strony Rynku

Barok i rokoko 2 poł. XVII w. do poł. XVIII w.

Architektura barokowa

gmach Uniwersytetu
- Aula Leopoldina Aula Leopoldina
- Oratorium Muzyczne
kościół Imienia Jezus (pojezuicki, obecnie uniwersytecki)
gmach Ossolineum (zespół klasztorny Zakonu Szpitalników z Czerwoną Gwiazdą, Gimnazjum św. Macieja)
kościół św. Antoniego z Padwy we Wrocławiu przy ul. św. Antoniego
kościół dworski przy ul. Kazimierza Wielkiego

Klasycyzm poł. XVIII w. do 3 ćw. XIX w.

Architektura klasycystyczna

gmach Opery Wrocławskiej, arch. Carl Ferdinand Langhans
gmach Starej Giełdy przy pl. Solnym, arch. Carl Ferdinand Langhans
Pałac Hatzfeldów przy ul. Wita Stwosza, arch. Carl Gotthard Langhans (istnieje częściowo)
zamek królów pruskich, arch. Friedrich August Stüler (rozbudowa budowli barokowej)

Historyzm i eklektyzm 2 poł. XIX w.

Historyzm we Wrocławiu

dworzec kolejowy Wrocław Główny, arch. Wilhelm Grapow
dworzec kolejowy Wrocław Świebodzki
dworzec kolejowy Wrocław Nadodrze, arch. Hermann Grapow
Kościół św. Antoniego na Karłowicach
Kościół Opieki św. Józefa na Ołbinie (dawniej św. Urszuli i Jedenastu Tysięcy Dziewic), arch. Carl Ferdinand Langhans
kościół św. Michała Archanioła na Ołbinie, arch. Alexis Langer
Kościół św. Elżbiety (Węgierskiej), arch. Josef Ebers
Nowy Ratusz, arch. Friedrich August Stüler
gmach Nowej Giełdy przy ul. Krupniczej (obecnie Hala Gwardii), arch. Karl Lüdecke
most Grunwaldzki
gmach Muzeum Narodowego
dawny Landeshaus (1896), dziś budynek Naczelnej Organizacji Technicznej
Hotel Monopol
Wieża ciśnień Na Grobli, arch. Johann Christian Zimmermann
Wieża ciśnień ul. Wiśniowa, arch. Karl Klimm i Richard Plüddemann
gmach Szkoły Rzemiosł Budowlanych (obecnie Wydział Architektury PWr), arch. Karl Klimm i Richard Plüddemann
Hala Targowa, arch. Richard Plüddemann i Heinrich Küster
dawny areszt wojskowy ul. Drobnera

Secesja pocz. XX w.

Architektura secesji

Dom Handlowy Braci Barasch (dzisiejszy SDH „Feniks”)
Siedziba Banku Przemysłowo- Handlowego, Rynek 1

Modernizm do lat 30 XX w.

Architektura modernistyczna (przed 1945)

Hala Stulecia (Ludowa), arch. Max Berg
Pergola, pawilon restauracji i Pawilon Czterech Kopuł, arch. Hans Poelzig
budynek biurowo-handlowy przy ul. Ofiar Oświęcimskich, arch. Hans Poelzig
wystawa mieszkaniowa WUWA
Dom Towarowy Wertheim (obecnie Renoma), arch. Hermann Dernburg
Apteka pod Murzynem (obecnie redakcja Gazety Wyborczej), arch. Adolf Rading
Stadion Olimpijski, arch. Richard Konwiarz
Miejska Kasa Oszczędności (obecnie Bank Zachodni WBK w Rynku), arch. Heinrich Rump (1930)
Dom Handlowy Kameleon (dawniej: Kaufhaus Rudolf Petersdorff), arch. Erich Mendelsohn
Urząd Pocztowy we Wrocławiu, arch. Lothar Neumann

Styl narodowy III Rzeszy 1933-1945

Styl III Rzeszy

gmach Urzędu Wojewódzkiego
naziemne schrony obrony przeciwlotniczej, arch. Richard Konwiarz:
- ul. Ładna
- ul. Legnicka / pl. Strzegomski
- ul. Słowiańska / ul. Ołbińska
- ul. Grabiszyńska / ul. Stalowa

Socrealizm do 1956

Architektura socrealistyczna

Kościuszkowska Dzielnica Mieszkaniowa (pl. Kościuszki i Arkady), arch. Roman Tunikowski
Gmachy Politechniki przy pl. Grunwaldzkim, arch. Krystyna i Marian Barscy
Iglica

Powrót do tradycji modernizmu

Architektura modernistyczna (po 1945)

Mezonetowiec przy ul. H. Kołłątaja, arch. Jadwiga Grabowska-Hawrylak, Edmund Frąckiewicz, Maria Tawryczewska i Igor Tawryczewski
Trzonolinowiec
rotunda Panoramy Racławickiej, arch. Marek Dziekoński
Wieżowce mieszkalne na pl. Grunwaldzkim, arch. Jadwiga Grabowska-Hawrylak
Akademiki „Ołówek” i „Kredka”, arch. Krystyna i Marian Barscy
Osiedle pod Jaworami

Postmodernizm od lat 80 XX w.

Postmodernizm we Wrocławiu

Dom towarowy Solpol, arch. Wojciech Jarząbek
Renaissance Buisiness Center
Biurowiec EFL
Wratislavia Tower (kino Nowe Horyzonty), arch. Leszek Łękawa
Hotel Radisson Blu
Galeria Dominikańska, arch. Edward Lach
Hotel HP Park Plaza, arch. Edward Lach
Dom Handlowy Magdalena, arch. Edward Lach
Kościół św. Ignacego Loyoli przy ul. Stysia wg projektu arch. Zenona Nasterskiego
Sky Tower