Blitum
 Komosa główkowata Blitum capitatum | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | eukarionty | ||
|---|---|---|---|
| Królestwo | rośliny | ||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | okrytonasienne | ||
| Klasa | Magnoliopsida | ||
| Nadrząd | goździkopodobne | ||
| Rząd | goździkowce | ||
| Rodzina | szarłatowate | ||
| Rodzaj | Blitum | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Blitum L. Sp. Pl. 4. 1 Mai 1753[3] | |||
| Typ nomenklatoryczny | |||
| Synonimy | |||
| |||
| |||
Blitum L. – rodzaj roślin z rodziny szarłatowatych z podrodziny komosowych Chenopodioideae. Obejmuje około 12 gatunków występujących na kontynentach amerykańskich, w Europie, Azji, północnej Afryce i Australii. W Polsce rośnie jako zadomowiony antropofit komosa strzałkowata B. bonus-henricus, jako przejściowo dziczejący (efemerofit) – komosa rózgowa B. virgatum, rzadko uprawiana jest komosa główkowata B. capitatum[5]. Dla roślin z tego rodzaju nie opublikowano polskich nazw zwyczajowych innych niż tradycyjne z okresu, gdy klasyfikowane były do rodzaju komosa Chenopodium. Dawna nazwa polska roślin z tego rodzaju to „żminda” (używali jej m.in.: Stanisław Bonifacy Jundziłł, Jakub Ignacy Waga i Jan Krzysztof Kluk)[6].
Morfologia
- Pokrój
- Rośliny jednoroczne i byliny bezwonne i nagie, rzadziej z trzonkowatymi włoskami i wówczas młode części roślin nieco lepkie. Pędy rozgałęziające się u nasady, prosto wzniesione, podnoszące się lub płożące, w górnej części słabo rozgałęzione lub nierozgałęzione[4].
- Liście
- Skrętoległe i ogonkowe. Dolne liście często skupione w przyziemną rozetę i te zwykle długoogonkowe. Blaszka nieco gruboszowata, trójkątna, trójkątnie strzałkowata, trójkątnie lancetowata lub łopatkowata, całobrzega lub ząbkowana[4].
- Kwiaty
- Drobne, zebrane w gęste skupienia w obrębie kwiatostanu złożonego mającego kłosowaty kształt. Przysadki liściopodobne. Kwiaty są obupłciowe lub żeńskie. Działki kielicha w liczbie 3–5, zielone, podczas owocowania twardnieją lub mięśnieją i stają się soczyste. Płatków korony brak. Pręcików jest od jednego do pięciu. Zalążnia jest jednokomorowa, górna i zwieńczona dwoma, trzema lub czterema szyjkami[4].
- Owoce
- Jednonasienne niełupki, szerokojajowate lub kulistawe[4].
Systematyka
Rodzaj Blitum po raz pierwszy został wyróżniony w 1753 przez Karola Linneusza w dziele Species Plantarum. Za gatunek typowy uznany został Blitum capitatum. W drugiej połowie XIX wieku gatunki z tego rodzaju zostały włączone do rodzaju komosa Chenopodium jako podrodzaj Chenopodium subg. Blitum. Badania filogenetyczne już w XXI wieku wykazały, że rośliny te wspólnie z wyodrębnianymi w rodzaje Monolepis i Scleroblitum są bardziej spokrewnione z rodzajem szpinak Spinacia niż z innymi komosami i nie powinny należeć do rodzaju Chenopodium. Grupa tych roślin wyodrębniona została w 2012 roku ponownie w rodzaj Blitum. Wspólnie z siostrzanym rodzajem Spinacia rodzaj Blitum łączony jest w plemię Anserineae (syn. Spinacieae)[4].
W obrębie rodzaju wyróżnia się dwie sekcje: sect. Atriplicina (Aellen) Mosyakin, obejmującą tylko jeden, morfologicznie odrębny gatunek – B. atriplicinum, oraz sect. Blitum z pozostałymi gatunkami[7].
- Wykaz gatunków[4]
- Blitum asiaticum (Fisch. & C. A. Mey.) S. Fuentes et al.
- Blitum atriplicinum F. Muell.
- Blitum bonus-henricus (L.) Rchb. – komosa strzałkowata
- Blitum californicum S. Watson
- Blitum capitatum L. – komosa główkowata
- Blitum hastatum Rydb.
- Blitum korshinskyi Litv.
- Blitum litwinowii (Paulsen) S. Fuentes et al.
- Blitum nuttallianum Schult.
- Blitum petiolare Link
- Blitum spathulatum (A. Gray) S. Fuentes et al.
- Blitum virgatum L. – komosa rózgowa
Przypisy
- ↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Caryophyllales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2018-07-16] (ang.).
- ↑ a b Blitum. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2018-07-16].
- ↑ a b c d e f g h Susy Fuentes-Bazan, Pertti Uotila, Thomas Borsch. A novel phylogeny-based generic classification for Chenopodium sensu lato, and a tribal rearrangement of Chenopodioideae (Chenopodiaceae). „Willdenowia”. 42, s. 5-24, 2012.
- ↑ ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 58-59, ISBN 978-83-62975-45-7 .
- ↑ Józef Rostafiński: Słownik polskich imion rodzajów oraz wyższych skupień roślin. Kraków: Akademia Umiejętności, 1900, s. 171. (pol.).
- ↑ Sergei Mosyakin. New nomenclatural combinations in Blitum, Oxybasis, Chenopodiastrum, and Lipandra (Chenopodiaceae). „Phytoneuron”. 56, 1-8, s. 1-8, 2013.
